|
| |
Zendelings-reis naar den Stillen Oceaan, onder het bevel van James Wilson. Uit het Engelsch. Met Kaarten en Plaaten. Iste Deel. Met eenen Brief, over deze en soortgelyke onderneemingen, ook in ons Vaderland, door Jodocus Heringa Eliza's Z. Te Dordrecht en Amsterdam, by Blussé en Allart, 1801. Behalven het Voorwerk, 371 bl. in gr. 8vo.
De Brief des Utrechtschen Hoogleeraars heringa bevat eene aanpryzing van dit Werk, en een pleit voor onderneemingen van dien aart, zo als de Reize, welker Eerste Deel wy hier ontvangen, was ingericht. Dezelve is zeer leezenswaardig.
De Engelsche Uitgeevers doen ons, in een kort Voorberigt, verslag van den aart deezer Zendelings-reize en de spoedige uitgave, schryvende: ‘Het ongeduld van onze Broederen, om het verlangen van het algemeen te voldoen, moet ons ter verontschuldiging strekken, indien de volgende schriften niet in die juiste orde gesteld zyn, als wy wel gewenscht hadden. In het verzamelen uit de openbaare en byzondere dagverhaalen, hebben wy verkoozen de taal van den verhaaler te volgen, welke, indien ze niet zoo beschaafd is, niettemin de aandoenlykste zyn zal. - Het grootste gedeelte van dit verhaal is opgesteld door den Heer william wilson [Deeze komt op de lyst des
| |
| |
Scheepsvolks voor als Opperste Officier] uit des Kapiteins james wilson's aantekeningen, uit zyn verslag, en uit dat der Zendelingen. Naardien het noodzaaklyk was, dat sommige Hoofdstukken van de dagverhaalen door de Zendelingen zelven werden aangevuld, zal men somtyds eene verwisseling van persoonen ontmoeten, zoo dat het schynt als of het de berigten van een enkel persoon waren, daar ondertusschen het geheele lichaam spreekt. Het is te hoopen, dat onze Leezers dat gebrek zullen verschoonen, en, indien het eenige verwarring mogt veroorzaaken, dat zulks door de lyst der verbeteringen zal weggenomen worden.’ - Men heeft, en zeer te regt, deeze Verbeteringen by de Vertaaling ingevoegd; doch daardoor niet weggenomen de veelvuldige herhaalingen.
Zeer belangryk en welopgesteld vonden wy de Aardryks- en Geschiedkundige Beschryving van de Eilanden, in welke de Zendelingen zich hebben nedergezet, nevens die van eenige nabygelegene plaatzen. Van alle voorige Tochten, derwaards gedaan, van de voornaamste ontmoetingen en waarneemingen op dezelve, treffen wy hier een kort en zeer onderrigtend verslag aan. - Eerst komt hier, naa algemeener aanmerkingen, voor, een Historisch Berigt van Otaheite. Voorts worden de Eilanden, behoorende tot Otaheite, beschreeven. Op een, van 't zelve onmiddelyk afhangende, Tethuroa geheeten, gedoogt de Oppervorst niet, dat in hetzelve Broodboomen geplant worden; ten einde de Inwoonders te noodzaaken, den visch, die 'er gevangen wordt, na Oparre te brengen, om aldaar voor Broodvrugten te ruilen. Zo vinden wy by deeze zogenaamde Natuur-menschen onderdrukking en schennis van natuurregt. Behalven de Eilanden, tot Otaheite behoorende, hier met naame beschreeven, is 'er ten oosten van 't gemelde Eiland nog een groot aantal van andere Eilanden verspreid, die meest alle zeer volkryk zyn. De verwarring en moeilykheid, die dezelve den Zeevaarenden verwekken, is de oorzaak, dat zy doorgaans den naam draagen van het Doolhof en den gevaarlyken Archipel. - Veele andere Eilanden, behalven die door de Europeaanen ontdekt zyn, worden door de inboorelingen van de Societeit-Eilanden aangeduid, als liggende ten Oosten, Zuiden en Westen van hunne groep. Van eenige der veelvuldige Eilanden, door cook bezogt, vinden wy hier verslag.
| |
| |
En merkt de Schryver, ten opzigte van het werk der Zendelingen op eenige derzelven, aan, dat de streek, waarin zy liggen, den doortocht onder den wind moeilyk en gevaarlyk maakt; alsmede, dat de onderscheide regeeringen, by welke zy onderling verdeeld, en die tegen elkander aangekant zyn, in zommige opzigten, waarschynlyk eenige vertraaging zullen toebrengen aan de uitbreiding van het Euangelie op deeze Eilanden. - Het Aardryks- en Geschiedkundig berigt van Tongataboo en de Eilanden, die 'er toe behooren, is van denzelfden belangryken aart. Dit mogen wy ook zeggen van Ohittaho, en andere Eilanden van de groep, genoemd Marquesas.
Op een toelichtend Verslag, de Bevolking der Eilanden in 't algemeen betreffende, werwaards de Reis der Zendelingen gerigt was, volgt de Lastbrief van de Bestuurders van het Zendeling-genootschap voor Capitein wilson. Wy hebben in denzelven veel overlegs, behoedzaamheids, en verstandige schikking gevonden; de maatregelen, daarin voorgeschreeven, ademen voorzigtigheid, zo noodig om een zo bachlyk werk met uitzigt op eenen goeden uitslag te onderneemen. - Te regt mogt de Hoogleeraar heringa in zynen aanpryzenden Brieve schryven: ‘Men ontdekt in den ganschen aanleg geene andere dan waarlyk Godvrugtige en met de zuivere beginzelen van het Euangelie strookende bedoelingen, zonder inmengzel van laage eerzucht of zelfzoekenheid, zonder partydig bejag van nationaale of genootschaplyke voordeelen, zonder heimlyke begeerte, om, door de aanwinst van bekeerelingen, het aanzien, den invloed, of de magt eener Party in den Burgerstaat of de Kerk te vergrooten.’
Omtrent ter helft van dit Boekdeel vangt de eerste Zendelings reis aan; en bevat het I Hoofdstuk, behalven de Inleiding, de Benoeming van Zendelingen en Scheepsvolk: der eersten getal bestondt uit dertig Persoonen, waaronder vier geordende Leeraars, en voorts lieden van onderscheidene Beroepen en Hanteeringen: zes Vrouwen en drie Kinderen vergezelden deezen. Twee-en-twintig man Scheepsvolk vergezelden die Zendelingen, om hun ter plaatze hunner bestemming te brengen; waarvan, in het II H., de Inscheeping, vertrek, en verblyf te Portsmouth, beschreeven wordt. Het III H. bevat de Reis van Portsmouth na St. Jago,
| |
| |
en de voorvallen aldaar. Het IV H. voortzetting van de Reis na Rio Janciro, alsmede hoe zy daar ontvangen werden, doorvlogten met eenige waarneemingen. Het V H. vermeldt het vertrek van Rio Janeiro, en de aankomst te Otaheite. - Geduurende deeze Reis hadden zy zich bezig gehouden met nieuwe maatregelen, tot het hoofddoel der onderneeminge betreklyk; en het verhaal is doorvlogten met opmerkingen en waarneemingen, die ons, over 't algemeen, de geestgesteltenisse en het gemoedsbestaan der Tochtgenooten ontdekken; waaromtrent wel eenige aanmerkingen zouden te maaken vallen; doch die wy liefst voorbystappen, om den wil van het goede oogmerk deezer lieden. Dan kunnen wy niet voorby, op ééne byzonderheid stil te staan. Zeer hadt ons behaagd, in den meergemelden Brief des Hoogleeraars heringa, de aanmerking: ‘Men ziet aan deze eerwaardige onderneeming werkzaam Leeraaren en Leden van onderscheide afdeelingen der Christlyke Kerke; hier by een zeldzaam voorbeeld geevende van den zuiveren toeleg om de zaak van christus en het Christendom gemeenschaplyk te behartigen, boven de ingebeelde verschillende belangen van kleinder Genootschappen; en de uiteen loopende meeningen, omtrent betwiste stukken van minder aanbelang, ter zyde stellende voor de groote waarheid van het Euangelie der Genade gods in jesus christus.’ Niet geheel overeenkomstig hiermede dagt ons het gehouden gedrag der Zendelingen zelve, 't geen wy in deezer voege beschreeven vinden: ‘Agt daar toe benoemde persoonen hadden het opstel der Artykelen van het Geloof, en de regelen tot het Kerkbestuur, genoegzaam gereed. Daar 'er tot nog toe geen ernstig verschil van gevoelens onder de Zendelingen hadt plaats gehad, ontstondt 'er nu een met betrekking tot die punten der Leere, welken zoo dikwyls en met zoo veel bitterheid de Kerk
van den leevenden god verdeeld hebben.
Het was altyd het groot oogmerk der Bestuurderen geweest, om verschillende begrippen, zoo veel mogelyk, onder de Broederen te voorkomen, en zy waren steeds bedagt, om, aan welken kant ook de waarheid mogt plaats hebben, in afgetrokken punten der godgeleerde stellingen, alle zorg te draagen, om geene twisten onder de Broederen te doen ontstaan.
Naardien de Bestuurders de Leerstellingen der Kerk
| |
| |
van Engeland in dien zin begreepen, welke men gemeenlyk de Calvinistische noemt, en daar in overeenstemden met de Broederen in Schotland, zoo als dezelven verklaard worden in den Catechismus hunner vergadering, was het eene vaste bepaaling, dat niemand als Zendeling zou worden aangenomen, die geene klare en duidelyke belydenis van zyn geloof, overeenkomstig dien aangenomen regel, zou doen. Wy hadden ook alle reden gehad om te gelooven, dat de Zendelingen het ééns waren; maar nu men hier over in onderhandeling kwam, bevondt men dat 'er twee onder de dertig van de overigen verschilden, het welk aanleiding gaf tot eenigen twist. Ondertusschen was het een algemeen begrip van allen, dat het ten hoogsten nadeelig voor het Zendelingswerk zou weezen, indien men 'er twee als medehelpers in gebruikte, wier verschillende gevoelens met die der Broederen een ongelukkig gevolg onder de Heidenen konden hebben. Niettemin, na verscheide onderhandelingen over dit stuk, welke met groote bedaardheid gehouden waren, verklaarden de twee, welke van de overigen verschild hadden, dat zy door de bewyzen der Broederen waren overtuigd geworden, en erkenden de onbestaanbaarheid van hun gedrag, waarom zy, met dezelfde eer en achting als te vooren, onder de Broederschap hersteld werden. Wy tekenen dit aan als een allergelukkigst bewys van Christlyk vertrouwen: en geene onder hen hebben zich getrouwer getoond in de zaak dan zy: ook is 'er sedert niet het minste verschil over dit onderwerp by hen ontstaan.’ - Dit voorval toont ons, onder anderen, welk een Christen-aanhangs-Leere door deeze Zendelingen gepredikt wordt.
De Zendelingen werden verdeeld in drie groepen. Agttien hunner met de Vrouwen en Kinderen voor Otaheite bestemd; tien Persoonen voor Tongataboo, en twee voor Sante Christina.
Het VI en laatste Hoofdstuk deezes Deels stelt ons voor oogen de voorvallen by de Landing te Otaheite, en geduurende het eerste bezoek aan dat Eiland. Dan wy moeten de Leezers na het Werk verzenden, 't welk goed vertaald is, en opgecierd met eene Kaart van den Tocht, door het Schip de Duff gedaan in den Stillen Oceaan, en met twee Plaaten, verbeeldende de eene het Gezicht van Janeiro, en de andere het Zendelingshuis en deszelfs Omtrek in het Eiland van Otaheite. |
|
Auteursrechtvrij