Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

Euangelisch Betoog, van den Heer Du Voisin. Uit het Fransch vertaeld. Te Arnhem, by de Wed. J. Nyhoff, 1801. In 8vo. 272 bl.

De ongenoemde Vertaaler van dit Werkjen, zoo wy wel onderricht zyn, een man van aanzien en beminnaar der letterkunde, deed waarlyk een verdienstelyk werk, met eenige snipperuurtjens toe te wyden aan de overzetting en gemeenmaaking van een Werkjen, dat waarlyk door elk, die voor zich eenige meerdere vastigheid, omtrent de waarheid en godlykheid van den Christelyken Godsdienst, begeert, met opmerking verdient geleezen, en ernstig nagedacht te worden. Het

[p. 562]

is allergeschiktst voor zulke menschen, die, schoon oprechtlyk aan den Godsdienst verknocht, echter de gronden van hun geloof nimmer behoorlyk overwogen hebben; ook voor zulken, die door de hedendaagsche Wysgeerte tegen het Christendom vooringenomen, en die Vrygeesten zyn, zoo als men, helaas! ook veele Christenen vindt, uit vooroordeel en zonder onderzoek; en wel voornaamlyk voor jonge lieden, weinig in godsdienstige waarheden onderwezen, en dus ontbloot van genoegzaame gronden voor een redelyk geloof.

De Schryver bepaalt zich tot het onderzoek en tot het bewys der Wonderwerken van Jesus Christus en zyne Apostelen, en schroomt niet, op het voetspoor van den geleerden eusebius van Caesareën, zyn Werkjen den naam van Euangelisch Betoog te geeven, hoewel hy 'er verre af is van zich te laaten voorstaan, zoodanig streng bewys geleverd te hebben, als men gewoon is by de behandeling van wiskunstige waarheden te vorderen. Hy meent, met recht, zyn doel getroffen te hebben, als 'er bewezen is, dat het Euangelie alle de kenmerken van geschiedkundige zekerheid, in den hoogsten graad, in zich bevat. Zie hier den korten inhoud: Inleiding, gedachten aangaande de Wonderwerken, Echtheid der Boeken van het N. Testament, Character van Jesus Christus, Character der Apostelen, Wonderwerken van Jesus Christus, Opstanding van Jesus Christus, Wonderwerken der Apostelen, aanmerkingen over de grondvesting van het Christendom, tegenwerpingen en antwoorden, besluit.

Nieuwe gedachten hebben wy 'er niet in aangetroffen. Maar hier en daar zyn toch nieuwe oogpunten gevat, en de beste bewyzen, naar het doel des Schryvers, met oordeelkundige schranderheid uitgekozen, en, op aanneemelyke gronden, met bevalligheid aangedrongen; zoodat wy niet gelooven, dat by een onbevooroordeeld navorscher van waarheid veel bedenking zal overblyven.

Om onze Leezers, over de ernstige en inneemende schryfwyze van dit Werkjen, eenigzins te laaten oordeelen, willen wy iets overneemen uit het besluit, waarmede de Heer du voisin zyn wel doorgedacht betoog eindigt. ‘Het is niet door scherpzinnige en moeilyke redeneringen, noch geleerde navorschingen, of voorbedachte leerstelsels, dat ik u tot het christelyk

[p. 563]

geloof heb willen brengen. Ik heb slechts het Euangelie geopend: door het lezen van dat heilig boek, en door uwe eigen overdenkingen, zyt gy verlicht en overtuigd geworden. - Gy hebt in de boeken des nieuwen Testaments een aental bevestigde en ontwyffelbare zaken gevonden, die in haere gevolgen nog stand houden; en gy hebt bemerkt, dat, als gy 'er de wonderwerken van Jesus Christus en van zyne Apostelen uit wegneemt, deze zoo echte en wel bewezen geschiedenis niet anders behelze, dan ene reeks van voorvallen zonder oorzaken, zonder beweegredenen, en zonder verband, welken gy niet kunt verklaren, met elkanderen overeen brengen, noch doen zamenstemmen met het geen de ondervinding en de reden, ten aenzien van het menschlyk verstand en hart, ons leeren. - Vruchtloos zoude een vrygeest tot twyffeling en onzekerheid de toevlucht nemen. Hy is immers genoodzaekt, om den inhoud van het Euangelie te erkennen, of te wederleggen. In zulk een onderwerp kan de weigering van te geloven niet voldoen. - De christelyke godsdienst rust geheel op gebeurde zaken. Dus is het niet door wysgerige redeneringen, maer door geschiedkundige en zedelyke bewyzen, dat men dien moet aanvallen. Een vrygeest heeft geen recht om zyne twyffelingen en tegenwerpingen voor te stellen, tenzy hy alvorens de zekerheid der euangelische geschiedenis krachtloos gemaekt hebbe. Geen leere is zoo bevestigd, of men kan zwarigheden tegen dezelve aenvoeren. In den godsdienst, vooral, moeten 'er onoploslyke bedenkingen voorkomen, naerdien hy God en den mensch tot zyne voorwerpen heeft: God, wiens natuur en raedslagen alle onze bevattingen verre overtreffen: den mensch, die zich zelven zoo weinig kent, en die van zynen eigen oorsprong en bestemming niets meer weet, dan het geen Gode behaegd heeft hem daervan te openbaren. - Zo het geloof van den Christen al met enige duisterheden omgeven is, de stellingen der vrygeesten zyn vervuld met ergerlyke ongerymdheden.’

‘Ik wenschte, dat de vrygeest, in plaets van ons te kwellen met op zich zelven staende tegenwerpingen, die de bewyzen niet verzwakken, zyne pogingen besteedde, om ons ene zamenhangende en welberedeneerde verklaring te geven van het character en gedrag van

[p. 564]

Jesus Christus, en van zyne Apostelen, van de oppersten der synagoge, van de eerste gelovigen, van de martelaren, van allen, met één woord, die eenig deel gehad hebben aen de grondvesting van het Christendom. Maer tevens verlangde ik, dat die verklaring niet streedt tegen de erkende beginselen der zedelyke orde, noch tegen de grondregelen der oordeelkunde. En, naerdien de vrygeest zich aen het enkel denkbeeld van wonderwerken ergert, wenschte ik, dat hy ene geschiedenis van de opkomst der kerke beschreef, in welke gene ongelooflyker wonderdaden voorkwamen dan die allen, welke het Euangelie behelst. - De vrygeest is even zoo zeer als de Christen genoodzaekt een groot aental zaken te erkennen, die van de natuurlyke orde afwyken, en die allezins onbewysbaer schynen te wezen. Doch de Christen toont my ten minsten, in de tusschenkomst der Godheid, ene oorzaek en voldoende reden van de afwyking der natuurwetten; terwyl de vrygeest my genen weg opent, om uit dien afgrond van onwaerschynlykheden en tegenstrydigheden, waerin hy my gestort heeft, te ontkomen. - Het ongeloof heeft ook zyne wonderwerken en zyne verborgenheden. Doch deze verborgenheden gaen niet slechts de reden te boven: maer zyn zelfs strydig met alle de grondbeginselen en met alle de eigenschappen der zedelyke orde; en deszelfs wonderwerken zyn gedrochtlyke verschynselen, welker oorzaek noch in, noch buiten de natuur bestaet.’