Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

[p. 558]

Christlyk Tyd-schrift tot opwekking en sterking van den Christlyken zin. Groot-deels gevolgd naar het Hoogduitsch van J.L. Ewald. Zonder Liefde, geen Christendom. 1ste Stuk. Te Utrecht, by de Wed. J. van Terveen en Zoon, 1801. In gr. 8vo. 96 bl.

De Uitgeevers van dit Werk, aangespoord door de graagte, waarmede verscheidene vertaalde Werken van ewald, by onze Landgenooten, zyn gezocht, en door de stichting, waarmede men ze heeft geleezen, en niet minder bekoord door den echten Christelyken geest, dien zy 'er in bespeurd hebben, bieden hun, onder den titel van Christelyk Tyd-schrift, eene verzameling aan van stukken, door den genoemden Schryver, in zyn Christliche Monatschrift, in 't licht gegeeven. Zy willen zich niet verbinden, om alle de stukken, in dit Maandwerk voorkomende, of ook elk stuk in zyn geheel, hunnen Landgenooten aan te bieden. Men heeft ook andere bydraagen, het zy uit andere taalen, het zy oorspronklyke, te wachten. Allen, die hun, ten dien einde, verkiezen mogten behulpzaam te zyn, worden tot medewerking uitgenodigd. Men is voorneemens, van tyd tot tyd een Nummer, mogelyk drie of vier in het jaar, te leveren.

In dit Stukjen laaten zy de Inleiding van ewald, voor zyn Maandwerk geplaatst, voorafgaan, voor zoo ver dezelve hun dienstig toeschynt, om, te gelyk, ook hunne bedoelingen open te leggen, en zich alzoo te ontslaan van daarover vooraf uit te weiden. De verdere inhoud bevat de navolgende Stukjens. 1. De verrezen Jesus. Een verdicht, doch niet onwaarschynelyk Geschiedverhaal, in Bedryf en Samenspraak, met oordeel en smaak uitgedacht en vercierd, om te toonen, hoe de verschillende verhaalen van verschyningen, by de Euangelisten, na elkander kunnen volgen. Dit maakt verre het grootste deel uit van dit Stukjen, bl. 15-68. - 2. Het verborgen Christen leeven. Een fraai vertoog over de noodzaaklykheid van inwendigen Godsdienst, bl. 69-82. - 3. Iets over de genoegzaame Wysbegeerte; die der Euangelie-leere naamelyk. - - 4. Een Troostzang, onder het gevoel van verdor-

[p. 559]

venheid. - 5. Antwoord op eene Vraage. Zy is deze: Houdt gy dat Weezen, 't welk tot onze zaligheid van den Hemel kwam, en 't welk gy zoo hoog vereert, voor geschapen, of voor gantsch godlyk? - 6. Een zesregelig Versjen, Jesus volkomen Zaligmaaker. - 7. Bericht uit de nieuwste Geschiedenissen der Zendelingsinrichtingen, tot bekeering der Heidenen in Oost-Indien, 55ste Stuk, van Professor knapp, tegenwoordige Bestuurer van het Weeshuis te Halle.

Terwyl wy thans juist het Christliche Monatschrift van ewald niet by de hand hebben, zyn wy buiten staat, onze Leezers te berichten, of dit alles daaruit alleen is overgenomen. Men moest dit, vervolgends, zoo 'er iets van eene andere hand bykomt, onderscheidentlyk melden. - Zie hier, tot een staaltjen van de schryfwyze van den verdienstelyken ewald, in dit Maandschrift, waaruit toch het voornaamste zal overgenomen worden, iets uit de Inleiding, 't geen ons ook het hoofddoel der uitgave van dit Tydschrift eenigzins nader kan leeren kennen:

‘Tot ulieden spreeke ik, Broederen en Zusteren, die met my naar één doel streeft, namelyk rein en goed te worden, en eens zoo zalig, als men het by ernstig streeven naar reinheid wezen kan: en daartoe geen beter - geen ander middel weet, dan vertrouwen op Jesus, hartlyke verkleefdheid aan Hem, den Reinen, den Zaligen, daar Hy ons vertrouwen zoo geheel verdient, en ons met hartlyke Liefde is voorgekomen. - Ik vertegenwoordig my de verëerers van Jesus en van zyne Leer, in alle Kerken, Genootschappen, Broederschappen myns Duitschen Vaderlands, en overal waar men in de Duitsche Taal iets kan leezen; - Menschen van verschillende Graaden van Beschaafdheid, doch niet gansch onbeschaafden; - Menschen van verscheidene denkwyze, van de menigvuldigste benoemingen, indien zy slechts de onöntbeerlykheid van Jesus en van zyne Leer, ook voor zich voelen, en Hem daarvoor houden, waarvoor Hy zich uitgaf, waarvoor Hy door zyne, met den Geest vervulde, Leerlingen gehouden wierdt. - -

Voor U allen, wilde ik, met een broederlyk hart, hier iets byëenverzamelen, wat uwen Christen-zin, uwe liefde tot Jesus, uw streeven naar Reinheid, voedzel en genot kan verschaffen.

[p. 560]

Ongetwyffeld is het ulieden welkom, licht en opheldering te bekomen, over meenige bekende Bybelleer of Bybel-waarheid, over den geest daarvan, over den geest des Christendoms: - hoe juist dezelve voor onze Natuur, voor onze behoefte, berekend is - hoe noodzaaklyk dezelve blyven en werken moet, zoo lang de Mensch, Mensch blyft. En ik wil daarvoor zorgen, dat gy menigmaalen, niet zelden, deze blydschap geniet.

Ongetwyffeld leest gy gaarne de uitvloeijing van een Christlyk gemoed, de betrachtingen, bevindingen, wenschen, uitzichten van den Christlyk-Godsdienstigen zin, in welken vorm het dan ook wezen moge. Byaldien zy slechts de proef uwes, door Bybel-smaak beschaafden, verstands kunnen doorstaan, wordt gewis ook daardoor uwe Christlyk-Godsdienstige zin gewekt en aangekweekt. Gy stemt eens-gevoelig overëen met die bevindingen en uitzichten, en gevoelt op eene aangenaame wyze, dat wy allen één geloof hebben, éénen Heer en eenerlei hoop onzer roepinge. Ik zal trachten menigmalen op dezen toon uwen Godsdienst-zin te treffen.

Het moet u belangryk zyn, de werking van den Christlyken of Antichristischen Geest in Daad-zaaken te zien. Anecdoten, Levensbeschryvingen, Bekeerings- en Omkeerings-geschiedenissen, die daarvan getuigen, zyn u voorzeker welkom, wanneer zy geloofwaardig en niet bekend zyn. Myne ervaaring en betrekkingen geeven my gelegenheid u meermaalen iets van dien aart te berichten, en ik beloove u niets mede te deelen, van welks geloofwaardigheid ik niet ten vollen overtuigd ben.

Dikwerf vindt men iets, dat den Christen als Christen bevang-vol is, in een boek, 't welk hy als Christen niet leest, of wel in eene vreemde Taale mag geschreeven zyn. Ik zal trachten meermaalen u zulke stukken uit te trekken, indien zy niet te wydloopig zyn; en u de schriften te noemen, wanneer die uittreksels te veel plaatse zouden wegneemen.

Een goed hart verheffend lied, op een Christlyk onderwerp, is dikwyls eene laavende bron, een frissche dronk, by smachtenden dorst. En - verblyd u - onder de mede-arbeiders van dit schrift, zyn veele Mannen, uit wier hart meenig lied van dien aart vloeit. Het zal u medegedeeld worden.’

[p. 561]

‘Dit Schrift zal geeven, alleen geeven; niet omverrukken, maar opbeuren; niet verscheuren, maar verëenigen; niet kwetsen, maar verbinden.

Ieder mede-arbeider zal dan zyne meening over spreuken of leeringen des Bybels vrymoedig zeggen; doch geen hunner zal zich, ook slechts eenen bestrydenden wenk van ter zyde, veröorloven.

Het geschryf zal door dien geest gedreven worden, die ook den Christen dryft; door de liefde, die zachtmoedig en vriendlyk is, niemand benydt, zich niet boven anderen verheft, niet opbruischt, zich niet verheugt, wanneer zy gebreken, wel, als zy iets goeds ontdekt; gaarn het goede van anderen gelooft, het beste hoopt, het verkeerde duldt. En men zal 'er in bespeuren, dat het, zonder deze liefde, alle Christen-kennisse, alle Christen-gaven, voor niets houdt.’

‘Natuurlyk zal noch kan alles in dit Schrift voor allen zyn. In den Bybel is toch alles niet voor allen, immers niet ten gelyken tyde. Ook verstaat het zich van zelf, dat niet alle uitgedrukte meeningen van elken mede-arbeider juist myne meeningen zyn. Ik denk 'er niet eens aan, deze meeningen te wederleggen of te verbeteren. Hoe slecht zoude my die vermetelheid staan! Wat niet openbaar strydig is tegen den Geest of uitspraak des Bybels, dat geeve ik, schoon ik ook gansch anders daarover denke: dit vordert Christlyke verdraagzaamheid, en Christlyke vryheid!

Neemt dan in liefde aan, wat uit liefde en met liefde gegeeven wordt.’