Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

Verhandeling over het nut van de Minerale Wateren en Baden te Spa. Alom te bekomen. In gr. 8vo. 57 bl.

Dit beknopt boekje, onlangs in 't licht gegeeven, zonder naam van Schryver of Drukker, en zonder jaargetal, bevat, onzes achtens, zeer goede onderrichtingen voor die geenen, welke zich naar Spa willen begeeven, om aldaar de Staalwateren en de koude Baden te gebruiken. Niet alleen handelt de Schryver, hoewel zeer beknopt, over de kragten der aldaar voorkomende minerale Wateren, in 't algemeen, en over de onderscheidene eigenschappen der verschillende Bronnen, in 't byzonder; maar hy geeft ook veele nuttige onderrichtingen, ten opzichte der reize derwaards, en der noodwendige kosten van dezelve, die veel geringer zyn, dan doorgaans gedagt wordt; alsmede aangaande het gewigtig onderscheid der vermogens der minerale Wateren van Aken en Spa, enz. Tot een proefje van het geheel zullen wy hier overneemen des Schryvers aanmerkingen, betreffende de meerdere nuttigheid, om

[p. 485]

deeze Bronwaters op de plaats zelve, dan elders te gebruiken. ‘En daar het nu (zegt de Schryver) uit al het voorschreevene is gebleeken, dat men van iedere bron in en buiten Spa gelegen (vooral der vier eerstgenoemden en voornaamsten) eene verschillende uitwerking te wagten heeft; dat ter geneezing van die ziekten, welke het meest in deeze Republiek huisvesten, 't gebruik van de Geronstere, gepaard met het koude bad van de Tonnelet, voornaamlyk moet voorgeschreeven worden; dat het water van de Geronstere, Sauveniere en Groisbeck den kleinen overtogt van de zelver brennen tot Spa niet lyden kan, zonder ten minsten de helft van de kracht te verliezen; en eindelyk, dat het water van de Pouhon, 't welk alhier alom kan gekogt worden, zeldzaam ter behoorlyker tyd, en met de benoodigde omzichtigheid, wordt gevuld, en dus ook al zeer veel van deszelfs kragt verlooren heeft; zo zal men my wel willen toestaan, dat men van 't gebruik dier wateren, hier ter plaatze, niet veel goeds te wagten heeft; en dat dus de Lyder, die zyne gezondheid wenscht te herstellen, veel beter doet, zich daadlyk naar Spa, en aldaar in handen van een kundig Geneesheer, te begeeven.

Indien men echter hier te lande het Spawater, dat is te zeggen, het water van de Fontein Pouhon, met eenige hoop van gewenscht gevolg, wilde gebruiken, behoort men acht te geeven, dat het te Spa ter behoorlyker tyd gevuld en allerbest bezorgd worde.

Daartoe is noodig, dat men 'er zelf by is, of immers een vertrouwd vriend te Spa heeft, welke aanneemt, zelve by dat vullen tegenwoordig te zullen zyn. Dit moet geschieden, zo mogelyk, in het voor- of najaar, niet anders, dan by aanhoudende drooge Noorde of Oostelyke winden, (als wanneer het water op deszelfs hoogste kracht is). 's Avonds laat wordt dan de bak of kom der Fontein geheel geledigd en schoon gemaakt, en begint men 's morgens, by het aanbreeken van den dag, de vlessen, die te vooren gespoeld en gedroogd zyn, te vullen, doch niet meer, dan agt of tien te gelyk: wanneer dezelve oogenblikkelyk, met lange beste kurken, gekurkt moeten worden; en zo vervolgens, tot het bestelde getal vlessen gevuld is; deeze moeten nu daadelyk geharpuist, en op de gewoone wyze voor allen invloed der lucht bewaard worden.

[p. 486]

Men stelt dezelve tegen elkander, met de kurken naar boven, doch een weinig schuins, dat het water even, maar meerder niet, aan den eenen kant der kurk raakt: en by 't gebruik wordt het laatste bierglas van iedere vles wechgesmeeten en dus niet gedronken.

Men gevoelt nu ligtelyk, hoe onmogelyk 't is, voor den Pachter der Fontein, om voor de duizenden vlessen, die hy jaarlyks, op de koop, naar schier alle landen van Europa zendt, deeze hoognoodige zorg te draagen.’