Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

Handleiding tot het onderwyzen der Jongelieden in den Godsdienst: door een Beminnaar van beiden. Te Groningen, by J. Oomkens, 1800. In 8vo. 320 bl., behalven het Voorbericht van XIV bl.

De ongenoemde Schryver van deze Handleiding, tot het onderwyzen van jonge lieden in den Godsdienst, is niet voldaan met de gewoone Vraagboeken. ‘Zy waren,’ zegt hy, in het Voorbericht, ‘meestal afgebroken stukken, en geene geheele Samenstellen: zy behelsden doorgaands alleen, en dat nog wel op eene gekunstelde en duistere wyze, slechts voor reeds kundigen, en dikwyls maar half verstaanbaar, wat de menschen, ten opzichte van het Godsdienstige, gelooven moeten, en vergaten het onderwys in de Geschiedenis van Gods handelingen met de menschen, uit welke echter juist, het geen wy gelooven moeten, getrokken moet worden; ook wordt 'er te weinig in gesproken, van hoe de mensch dit geloof moet verkrygen, belyden en beleeven.’ Deze gebreken heeft hy willen vermyden, door het vervaardigen van deze XXXI Lessen, zynde zoo veele Zamenspraaken tusschen een Onderwyzer en diens Leerling, waarin men alles, wat, zynes erachtens, door jonge lieden, zoo van de Geloofs- en Zedenleer, als van de Geschiedenis, dient geweeten te worden, kan byeenvinden.

De Jongeling maakt, in eene voorafgaande Zamenspraak, die de Autheur tot een Voorbericht voor dit

[p. 480]

werk laat dienen, deze zwaarigheid: ‘Maar is het werkjen niet wat dik? Wy zien 'er haast tegen aan, om 'er in te leeren.’ Het antwoord is: ‘Hierop moet ik u antwoorden; vooreerst, dat ik myn best gedaan heb, om het zo kort te maaken als ik kon; maar dat ik het niet wel korter heb kunnen krygen, als het zo veel zaaken zoude bevatten, en die eenigzins aanëengeschakeld, en dus te verstaanbaarer, aangenaamer en nuttiger voordraagen; ten tweeden, dat het zich daardoor juist te gemaklyker zal laaten leeren; ten derden, dat ik nog wel met U te vreede zal zyn, al is het dat Gyl. het niet geheel woordlyk van buiten kunt opzeggen, indien Gyl. 'er maar zó veel in leert, dat Gy het van vooren tot achteren behoorlyk verstaat, het overpraaten en van iedere zaak by gelegenheid gebruik maaken tot uw nut in den tyd en in eeuwigheid, en; ten vierden, dat wat den Prys aangaat, de Drukker die zeer goedkoop gesteld heeft; ook hoop ik dat meervermogende Godsdienstvrienden, het aan Minvermogenden als een presentje zullen schenken.’ Wien het aan alle betere hulpmiddelen tot Godsdienstig onderricht geheel ontbreekt, den zoodanigen zou men, met zoodanig geschenk, nog al kunnen gelukwenschen.

Ten bewyze, dat de Schryver het niet geheel ten onrechte een nieuwmodisch Vraagboek noemt, willen wy hier nog, met verkorting, twee antwoorden, uit de eerste Zamenspraak, over ingeslopene druksouten, plaatzen. De Jongeling vraagt: ‘Hebt gy ons ook nog iets vooraf te herinneren?’ Het antwoord van den Schryver is: ‘Ja ... maar dat ik wel wenschte, niet noodig te zyn, 'er zyn eenige drukfouten in het Werkje gekomen, welke ik U vriendlyk verzoek dus te verbeteren: Achter het allerëerste antwoord, dat vraagender wyze gesteld is, wou ik wel dat Gyl. zulk een vraagtekentje, met eenige stipjes (?...) zettet; dit vraagtekentje geeft te kennen dat de Leerling vraagende antwoord; en de stipjes dat hy meer zou zeggen, maar dat de Onderwyzer 'er met de tweede vraag wat schielyk op invalt,’ enz. Daarop gaat de Jongeling voort: ‘Zyn 'er meer drukfouten te verbeteren?’ De Schryver: Ja; en nu volgt een reeks van drukfeilen. De Schryver zegt ten slotte: ‘De overige, waar eens eene letter 't onderst boven, of eens eene s voor eene f, of een b in de plaats van een h staat, verwacht ik, dat Gyl. zelve heel wel zult kunnen verbeteren.’ Sed ohe! jam satis est.