Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

Ioann. Melch. Kemper, Oratio de prudentia Civili in promovenda Eruditione, publice habita die X Junii A. 1801, quum Magistratum Academicum poneret. Hardervici, apud E. Tyhoff. In 4to. f.m. 41 pp.

De zucht naar nieuwheid en verandering, niet alleen zigtbaar in het daaglyksch leeven, maar ook in het vak der letteren, is eene vruchtbaare moeder geweest in allerlei slag van nieuwe voortbrengzelen, zo ten aanzien der Letterkunde en der Opvoeding, als der

[p. 475]

Staatkunde. Vooral hebben zich veelen in ons Vaderland, deezer dagen, met de laatste bemoeid, en ook dezulken, welken het zeer slecht stond, zich aan te matigen het schryven over, en 't beoordeelen van, burgerlyke rechten, staatsregeling, en daar aanhorige gewigtige stukken.

Te bejammeren zoude het zyn, indien deeze ligtvaardigheid zovert' doordronge, dat ook by anders kundige mannen daardoor de beöeffening van 't Burgerlyk Recht lyden moest; zo dat men wenschen mag, dat, onder andere goede inrichtingen, ook hier te lande, vooral in deezen tyd, naar 't voorbeeld van sommige buitenlandsche Academien, gezorgd worde voor een opzettelyk onderwys in de beginzelen van 't Burgerlyk Recht.

In deeze hoop, en te midden van het groot aantal Schryvers over publieke zaaken, waagt ook de Hoogleeraar kemper, een onderwerp, daarmede eenigzins in verband staande, te behandelen, in zyne Academische Redevoering, waarvan de Inleiding het bovengemelde hoofdzaaklyk bevat, en van welker inhoud wy onzen Lezeren een beknopt verslag zullen geeven.

Ter aanpryzing van de zorge des Burgerlyken Bestuurs voor het bevorderen van Geleerdheid, bewyst de Hoogleeraar kemper, in het eerste deel der Redevoering, de noodzaaklykheid der beschaafdheid eenes Volks, en inzonderheid der verlichting ten aanzien van deszelfs rechten en pligten; en geeft een fraai verslag, hoe, by de menschen in maatschappy vereenigd, de beschaving, eerst door de Dichters ontgonnen, allengskens door den invloed der beöeffende Letterkunde en Wetenschappen voltooid is geworden. Hieruit volgt, hoe dwaas het zy, de geleerdheid en beschaafdheid van elkander te willen scheiden, de Geleerden te verachten, en, in plaats van de oude Schryvers te beöeffenen, zich alleen met Vertaalingen te vergenoegen. Met toepassing op de Rechtsgeleerdheid, wordt, voor dezulken, die naar deeze armhartige denkwyze te werk gaan, haare beöeffening wel gemaklyker, maar te gelyk ook nietsbetekenende. Op die wyze toch kan men met de vertooning van schynbaare geleerdheid wel schitteren, maar nimmer den naam, van in eene wetenschap doorkneed te zyn, verdienen. In weerwil, echter, van het verband tusschen de Volksbeschaaving en de Geleerdheid, zyn dezelve in aart verschillende, en is de laatste slechts de

[p. 476]

zaak van weinigen, terwyl de eerste algemeen behoort te weezen, doch van de laatste voedzel te ontvangen. Dit wordt vervolgends getoond, deels, uit de Geschiedenis, vooral der Midden-eeuwen, waarin, met verval der geleerdheid, ook de beschaafdheid en menschlykheid grootendeels te loor gingen, die niet weder hersteld werden dan met de ontluiking en den bloei der letteren; deels, uit de vergelyking der tegenwoordige tyden, by die, toen de grotiussen, vossiussen en de scaligers den Vaderlande tot onsterflyken luister verstrekten; (by welke gelegenheid, in eene Noot, te recht, zeker gezegde van den beroemden niemeyer doorgehaald wordt; volgens 't welk ‘wy Nederlanders den smaak voor Fraaije Letteren by geval van Pruissische Soldaaten zouden ontvangen hebben!’ gelyk hy zich uitdrukt in zeker stukje: de Graec. Poët. lect.)

Het verval van Geleerdheid onder ons gedeeltelyk aan de ongunstige uitwendige omstandigheden kunnende toegekend worden, zyn 'er echter middelen om hetzelve te herstellen, waarop inzonderheid de aandacht der Bestuurers van ons Vaderland dient gevestigd te zyn, en die, in het tweede deel der Redevoering, onder de volgende hoofdclassen door den Hoogleeraar kemper gerangschikt worden: - Hiertoe behoort, vooreerst, dat 'er overvloedige gelegenheid zy ter beöessening van Wetenschappen, niet aan eene enkele plaats van ons Gemeenebest, maar overal, waar zulks gevoeglyk kan geschieden. Schoon 'er dan ééne Hoofd-Academie vastgesteld worde, dienen 'er toch andere en verscheidene Kweekschoolen van Geleerdheid te blyven; alzo hieruit voordeelen geboren worden, gelyk de Hoogleeraar kemper aantoont, die der opmerkinge overwaardig zyn. - Ten anderen, moet 'er voor eene goede inrichting der Academie gezorgd worden; waartoe behoort, dat 'er in de Latynsche, en niet in de moedertaale gedoceerd worde, gelyk elders, en ook op ééne onzer Vaderlandsche Academien, geschiedt; hetgeen, naar 't oordeel van den Hoogleeraar kemper, ten nadeele der geleerdheid strekken moet; en, indien het geheel algemeen werdt ingevoerd, niet alleen allen lust voor haare beöeffening verdooven, maar ook allen arbeid en uitnemende Schriften, zo der oude als latere Schryveren, in onderscheiden vakken van letterkunde en wetenschap, geheel nutteloos maaken zoude. Tot eene goede inrichting der

[p. 477]

Academie behoort verder vryheid van denken en spreeken, zonder welke 'er geene Wetenschappen kunnen bloeien, aan welke ons Vaderland zulke uitmuntende Mannen verschuldigd is, en van welke zy ook de herleeving der letteren moet verwachten. Voorts moet 'er gezorgd worden, dat zy, die zich aan 't beöeffenen en het onderwyzen toewyden, die Eere ontvangen, welke hen kan aanmoedigen; - dat zy geen gebrek hebben aan de nodige hulpmiddelen; zo dat de Physicus geene Instrumenten, de Botanicus geenen Tuin, en de Beminnaar der Letteren geene Boekery ontbeere; - eindelyk, dat zy ook, door toereikende jaarwedden, geheel bevryd worden van allen rechtmatigen kommer wegens hun tydlyk bestaan en huisselyke omstandigheden.

Ziet hier den hoofdinhoud deezer Academische Redevoering, die met de gewoone plegtige Aanspraaken wordt besloten. Om dezelve te leeren kennen, zal hetgeen wy 'er van bericht hebben voldoen kunnen. Ter verdere aanpryzing van dezelve voegen wy 'er nog by, dat de hoofdzaaken zeer goed zyn ontwikkeld; dat de styl, taal, en de trant, waarin alles is voorgedragen, de lezing veraangenaamen, en zo wel van de bekwaamheid en den smaak, als van het vuur en de cordaatheid des Schryvers, naar ons oordeel, gunstig getuigenisse geeven.