Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

[p. 433]

Geneeskundig Magazyn. 1ste Stuk. Ne Juppiter (Jupiter) quidem omnibus. Te Delft, by M. Roelofswaert, 1801. In gr. 8vo. 205 bl., behalven de Inleiding van XXII bl.

Deze eerste vruchten van de alzins loflyke onderneeming der Geneesheeren stipriaan luiscius, ontyd, macquelyn, dibbetz en van heekeren, waarvan het plan reeds in de maand January door rondgaande Brieven bekend gemaakt is, voldoen, voor het grootste gedeelte, althans voor zoo verre zulks in dit eerste Stukje mogelyk was, volkomen aan het oogmerk, en zullen ongetwyfeld van een ieder, die prys stelt op Geneeskundige vordering en verlichting, met genoegen geleezen worden; te meer, daar hier, door de betrekking van de Heeren van heekeren en dibbetz tot het Agentschap van Nationaale Opvoeding, en door het gunstig verlof van dien Agent om daarvan gebruik te maaken, eenige leezenswaardige stukken worden aangetroffen, die anderzins zeer moeijelyk ter kennisse van het publiek zouden gekomen zyn. Ofschoon met grond vertrouwende, dat dit Stukje algemeen zal geleezen worden, zullen wy ons egter van onzen plicht kwyten, om onze Leezers eenigzins nader met dezen Letterarbeid bekend te maaken, en hun den Inhoud daarvan beknoptelyk mede te deelen.

Dit Magazyn wordt geopend met eene welgestelde Inleiding, in welke de Schryvers, na schetsgewyze de verschillende lotgevallen der Geneeskunde, enz., in de laatstverloopene Eeuwe, te hebben voorgedraagen, op eene zeer gegronde wyze trachten aan te toonen, van hoe veel belang het voor de Geneeskunde zy, om, zonder eene al te sterke verkleefdheid aan het oude, of eene al te groote drift tot het nieuwe, den zo veiligen middenweg te bewandelen; waarna zy dan nogmaals het plan hunner voorgenomene werkzaamheden uitvoerig mededeelen. Het bevreemdde ons, gullen en stol hier uit een en het zelfde oogpunt beschouwd te zien, en den laatsten ook gerangschikt te vinden onder die Artzen, welken de Leerstelsels van boerhave verdrongen hebben. Wy voor ons gelooven ten minsten, dat het juist een der grootste verdiensten van den onsterfelyken stol geweest is, dat hy, sydenham en

[p. 434]

grant navolgende, aan het Ziekbed, in een zekeren zin, geen Systhema gehad heeft; en dat men hem, ook volgens zyne laatste Schriften, zeer bezwaarlyk kan tellen onder de Geneeskundigen, welken boerhave's Stellingen verworpen hebben. Deze aanmerking waren wy der waarheid verschuldigd, en hebben dezelve niet willen terug houden, in 't byzonder van wegen de verschillende denkbeelden en geschillen, by de Geleerden omtrent stol en zyne Schriften thans plaats hebbende; terwyl wy, voor het overige, deze Inleiding aan oude en jonge Geneesheeren ter leezinge aanbeveelen.

Het hierop volgend of eerste Stukje van dit Magazyn is eene Proeve over den invloed der Scheikunde op de werkingen des Dierelyken Ligchaams, door c.g. ontyd, Med. Dr. in den Haag. De door zyne Academische Verhandeling de Morte met roem bekende Schryver behoort tot die Geneeskundigen, welke wel willen toegeeven, dat de Leer der nieuwe Scheikunde veel licht verspreid heeft over veele natuurverschynsels, en dat ook de Scheikunde veel invloed heeft op de verschillende werkingen des menschelyken ligchaams, gelyk over 't geheel op de werkende natuur; maar egter geenzins toestemmen, dat men, om zoo te zeggen, alles aan de Scheikundige werkingen en gevolgen hebbe toe te schryven; gelyk zedert eenige jaaren in Engeland, Frankryk en Duitschland geleeraard is. En op dien voet onderzoekt en bestrydt de Heer ontyd, in deze proeve, voor zoo verre het Physiologische betrest, (zullende hy het Pathologische in een ander Stukje vervolgen) op eene zeer geleerde wyze, de gevoelens van reil, reich en meer anderen, en wel byzonder het nieuwerwetsche Materialisme: omtrent welk alles wy den Leezer na het stuk zelve, dat voor geen uittreksel geschikt is, moeten wyzen; hetgeen ook de duidelykste blyken oplevert van des Schryvers doorkneede kunde en groote belezenheid; schoon het ons is toegescheenen, dat hy zyne anderzins fraaije aanmerkingen hier en daar eenigzins duidelyker en met wat meer orde had kunnen inrichten.

Het tweede Stuk bevat een onderzoek over de waardy der Koepokken, overwoogen in een Antwoord aan den Agent van Nationaale Opvoeding, door den Utrechtschen Hoogleeraar m. van geuns. In 't voorbygaan moeten wy by dezen aanmerken, dat het ons byzonder

[p. 435]

aangenaam was, gelyk het ook der geheele Natie zyn moet, uit dit Antwoord te mogen ontwaaren, hoedanig de Burger van der palm, zonder veel uiterlyk vertoon, het welzyn zyner Medeburgeren behartigt, en daartoe den besten weg inslaat, door, naamelyk, in zaaken van belang, onzydige deskundigen te raadpleegen. Wat het Antwoord zelve betreft; de geleerde van geuns overweegt daarin, op eene zeer voorzigtige wyze, al hetgeen voor en tegen die Inenting in aanmerking komt; waarvan het besluit meer ten voordan ten nadeele dier kunstbewerking uitvalt. Dit alles, intusschen, is thans minder belangryk geworden, doordien, zedert het schryven van dit welgesteld Antwoord, verscheidene uitvoeriger Stukken over die stoffe in 't licht gekomen zyn. Dezelfde aanmerking, voor het grootste gedeelte, valt ook op de twee volgende Stukjes, over die kunstbewerking, van den Geneesheer de ruuk, te Arnhem, en van den Rotterdamschen Heelkundigen trompert; welke beide, egter, op zigzelve beschouwd, duidelyk geschreeven en de leezing alzins waardig zyn.

Thans volgen Waarneemingen betrekkelyk de natuurlyke historie der Drekstoffen van den Mensch, in 't algemeen, en eene aanmerkelyke hoeveelheid van eene kristalvormige korst, daarin gevonden, in 't byzonder; door a. van stipriaan luiscius, Med. Dr. enz. te Delst; welke wederom een nieuw bewys opleveren van den onbepaalden iever diens beroemden Scheikundigen tot Schei- en Natuurkundige navorschingen; waarover wy ons niet verder zullen uitlaaten, wyl dit onderzoek hier niet ten einde gebragt is, en men het vervolg nog te wachten heeft.

Het hieraan volgend Stukje is eene Waarneeming wegens eene ontaarting der Ovaria eener Vrouw, medegedeeld door h. van den bosch, Med. Dr. te Wageningen. De Heer van den bosch deelt ons hier een geval mede van eene Vrouw, die langen tyd aan eene buitengewoone pynlyke uitzetting van den onderbuik sukkelde, waarvan de oorzaak door sommigen aan eene zwangerheid, van anderen wederom aan het water, zelfs van verschillende buiksingewanden, toegeschreeven wierd, die evenwel, by het openen van het lyk, bleek te zyn een wanstaltig ligchaam, hetgeen 18 duimen hoog was, 19 duimen middellyn had, en 102 ponden woog,

[p. 436]

welk door den Schryver, daar men by de ontleeding geen der Ovaria konde ontdekken, voor eene samengroeijing der beide Ovaria gehouden wordt; waarby hy nog een Plaatje gevoegd heeft, om zig een beter denkbeeld te kunnen vormen van de ligging van dit wanstaltig ligchaam. Deze Waarneeming verdiende met recht onder deze verzameling geplaatst te worden, als een nieuw bewys opleverende van het moeijelyke der Diagnosis aan het Ziekbed.

Thans volgt de Voordragt van den Agent der Nationaale Opvoeding aan het Uitvoerend Bewind dezer Republiek, ter bevordering van de Inenting der Kinderpokken; medegedeeld door j. van heekeren, Med. Dr. enz. Deze Voordragt, op welke by het Uitvoerend Bewind reeds maatregelen te werk gesteld zyn, ter bevordering dier heilzaame bedoelingen, benevens de daar by gevoegde aanmerkingen en byvoegselen van den, door zyne fraaije Academische Verhandeling de Osteogenesi praeternaturali, zig beroemd gemaakt hebbenden van heekeren, hebben wy met groot genoegen geleezen, en wenschen, dat deze zoo veel heils beloovende poogingen met het gunstigste gevolg mogen bekroond worden; schoon wy deswegen twyfel voeden, zoo lang 'er geene middelen kunnen uitgedacht worden, om het algemeen tot deze kunstbewerking aan te moedigen, en byzonder de ingewortelde vooroordeelen, omtrent deze zoo nuttige kunstbewerking plaats hebbende, uit den weg te ruimen. Misschien zouden verlichte Leeraaren van den Godsdienst hieraan veel kunnen toebrengen.

In zoo verre nu aan het eerste en derde artikel van het plan der werkzaamheden voldaan hebbende, gaan de Uitgeevers over tot hetgeen zy volgens artikel 4 en 6 beloofd hebben mede te deelen. Hier vindt men, naamelyk, drie zeer wel uitgewerkte uittreksels, waarby de Uitgeevers ook hunne aanmerkingen gevoegd hebben, als 1^o. van het Leerstelsel der Chemische Kundigheden, enz. door den beroemden a.f. fourcroy; 2^o. van de ontleedkundige Plaaten van den veelbeloovenden en ons Vaderland eer aandoenden jongen Geleerden g. sandifort; en 3^o. van eene Verhandeling over de werking der Boom-olie in de vliegende Jicht, door j.a. marino, overgenomen uit de Italienische Med. Chir. Bibliothek van kühn en weigel; welk laatste Stukje ons het minst voldaan heeft. Niet alleen dat wy ons, zoo als ook de Uit-

[p. 437]

geevers zelven in 't voorbygaan aanmerken, geenzins kunnen vereenigen met de Theorie des Schryvers over de werking der Olie in het ligchaam; maar uit de meeste hier medegedeelde waarneemingen is het ons ook niet gebleeken, dat de Olie in die gevallen als een eigensoortig middel, maar wel als een ontlasting bevorderend middel gewerkt heeft. - Eindelyk wordt dit alles besloten met Berichten en korte Uittreksels uit Geneeskundige Journalen, en met eene Alphabetische Lyst van nieuwe Uit- en Inlandsche Geneeskundige Boeken; hetgeen voorzeker zeer veel kan toebrengen om de Geneeskundige Litteratuur over het geheel in ons Vaderland meer in trein te brengen, en dus als zeer nuttig te beschouwen is. - Van harten wenschen wy, dat onze Vaderlandsche Genees- en Heelkundigen de onderneeming der Uitgeevers door hunne medewerking zullen ondersteunen; terwyl wy het volgende Stukje met verlangen te gemoet zien.