Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

[p. 372]

Leevensbeschryvingen van eenigen der meest beroemde en beruchte Mannen, meerendeels van onzen tyd. Bonaparte, Pitt, Sieyes, Fox, Robespierre, Cromwell, Joseph II, Gustaaf III, Hoche, Charette, Mirabeau, Herzberg, Columbus, Cook, Custine, Prins van Coburg, Danton, Marat, Pichegru, Necker. Door K.A. Schiller. Naar den derden Druk uit het Hoogduitsch vertaald en tot heden aangevuld. Iste Deel. Te Haarlem, by F. Bohn, 1801. In gr. 8vo. 270 bl.

Begeerig is men zeker, om bovengemelde beroemde en beruchte Mannen, inzonderheid van onzen eigen tyd, te kennen. Vaardig is men ook om aan die begeerte te voldoen. Tydsgelykheid heeft zeker eenige voordeelen om hun regt te leeren kennen, schoon zich ook de nadeelen voor het geschiedkundig oog niet verbergen. Het geschilstuk, of de eerste de laatste kunnen opweegen, staat ons hier noch te onderzoeken, noch te beslissen. - Dit alleen mogen wy, als ons inzien, te kennen geeven, dat het te wenschen ware, geene Leevensbeschryvingen geplaatst te hebben van Mannen, die hunne Leevensrol nog speelen. Wilde men, om der weetgraagte, ten hunnen opzigte, te voldoen, iets geeven, men zou de onderscheiding kunnen maaken, dat men Leevensbeschryvingen gaf van reeds gestorvenen, en onder den minderen tytel van Leevensberigten de overigen deedt kennen.

Hetgeen wy, wegens de eerst hier voorkomende Persoonadie, bonaparte, vermeld vinden, wettigt deeze aanmerking; immers schiller liet dien Held in Egypte. De Vertaaler doet hem van daar te rug komen, vermeldt de daar op volgende krygsgevallen, de verheffing tot het Consulschap, enz.; en het laatste, wegens hem berigt, is de aanslag op diens Leeven, in Wintermaand des verstreeken Jaars. Hoe veel ontbreekt 'er dus nu reeds aan bonaparte's Leevensbeschryving, in een zo kort tydsverloop!

Ten aanziene van pitt heeft iets dergelyks plaats. En voor zo verre die Staatsman zich heeft doen kennen, gaf hy gelegenheid tot eene tweevoudige Schildery, ook hier opgehangen. Immers de Vertaaler laat op

[p. 373]

de gegeevene Leevensbeschryving van schiller volgen: ‘Zeker was schiller in het schetzen van pitt niet geheel onpartydig. Zyne aftekening van dien onbetwistbaar grooten Staatsman is niet dan met loftuitingen opgevuld, waarvan veelen onzer Leezers zelven de juistheid en gegrondheid zullen in twyfel trekken, en welker opeenstapeling voorwaar weinig geschikt is om den Man te doen kennen zoo als hy is. Een tegenstuk, 't welk ons een der Fransche Dagbladen levert, onder het opschrift van de gemeenebestgezindheid van pitt ontmaskerd, zal dus, naar ons inzien, niet ongeschikt zyn om den Man beter te leeren kennen en beter te doen beoordeelen; althans, het zy het ernst of satyre zy, het welk wy niet op ons neemen te beslissen, het zal wenken aan de hand geeven, die voor een bedaard nadenkenden toereikend zullen zyn, om zyne oordeelvelling over deezen buitengewoonen Man tot in laater tyd te verschuiven.’ - Het is juist deeze aanmerking, welke de door ons gemaakte wettigt, en stand houdt ten opzigte van alle nog leevenden, die in deezen Bundel voorkomen.

Allen na te gaan, van allen hoofd voor hoofd te zeggen, wat ons van derzelver Leevensbeschryving dunkt, zou meer van ons gevorderd weezen, dan de aart onzes Werks toelaat. In het algemeen mogen wy zeggen, dat ten opzigte van de Characterschetzen, welke doorgaans de Leevensbeschryvingen besluiten, de hand des Duitschers te zien is; 't geen ook nu en dan den Vertaaler eene aanmerking afvergt, of tot eene aantekening noodzaakt. Zo, by voorbeeld, voegt hy onder de Leevensbeschryving des Prinsen van coburg: ‘In deeze Levensschets van den Prins van coburg liet de Schryver zich door zyne vooringenomenheid voor de zaak der Geallieerden wel eens wegsleepen, waarop wy den Lezer slechts met deezen wenk willen opmerkzaam maaken, terwyl wy het overige terneêrgestelde geheel voor zyne rekening laaten.’

Eene dergelyke aanmerking zou, in een ander opzigt, ten aanziene van herzberg te maaken geweest zyn. Partydigheid voor de Duitschers straalt in alle kenschetzen, hun betreffende, te sterk door. De Franschen, die in de Omwenteling groote en geweldige roslen speelden, worden in volle leelykheid afgemaald. Doch in 't geen schiller van necker zegt, vinden wy zo

[p. 374]

veel strydigheids, dat wy het niet wel weeten zamen te voegen, byzonder wat 's Mans bekwaamheid als Schryver betreft.

Met dit alles twyfelen wy niet, of dit Boekdeel zal een aantal Leezers vinden. In het slot des Voorberigts van den Uitgeever wordt ons vermeld: ‘Behalven het twintigtal Levensbeschryvingen, die wy thans aan onze Natie voorleggen, zyn 'er nog eenige andere, niet min gedenkwaardige, persoonen overig, van welke schiller ook de Levensschetzen ontwierp, zoo als fredrik de groote, de Fransche Generaal moreau, de Rus-Keizerlyke Bevelhebber suworow en dergelyken, en deezen zullen, in een Tweede Deel, weldra het licht zien.’