Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

A.O.H. Tellegen Dissertatio de Variolis Vaccinis, &c. Dat is: Twistreden van A.O.H. Tellegen, over de Koepokken, met Afbeeldingen opgehelderd, en op de Groninger Hooge Schoole verdeedigd, by des Schryvers bevordering tot Doctor in de Geneeskunde. Te Groningen, by W. Zuidema, 1801. In gr. 8vo, 64 bl.

Deeze beknopte, doch leezenswaardige Verhandeling van den Heer tellegen is afgedeeld in vyf Hoofdstukken. Het eerste Hoofdstuk bevat eene korte letterkundige geschiedenis der Koepokken en derzelver inenting, in welke bovenal het volgende ons aanmerkelyk voorkomt: ‘Nergens heeft deeze konstbewerking meerder opgang gemaakt (te weeten ten opzichte van ons Gemeenebest) dan in Drenthe, alwaar meer dan 400 met het allergelukkigst gevolg zyn ingeënt, terwyl teffens eene kwaadaardige Epidemie van natuurlyke Pokjes woedde, aan welke de ingeënten met de Koepokjes op alle mogelyke wyzen waren blootgesteld, zonder dat een hunner door de natuurlyke Pokjes is aangetast geworden.’

Het tweede Hoofdstuk deezer Verhandeling spreekt

[p. 357]

over het beloop en de toevallen deezer inenting; waaruit wy het volgende in onze taale overneemen: ‘Op den 8, 9, 10 of 11 dag (zegt de Schryver) groeit het puistje nog aan; de middellyn wordt niet alleen grooter, maar verheft zich ook, en vertoont eene Cirkelsneede. In het midden vertoont zich een blaauwe vlek, welke inwaards gedrukt schynt, doch zich, van ter zyden beschouwd, bolrond verheven vertoont, 't geen echter in allen geen plaats heeft, dewyl by veelen eene genoegzaame opvulling ontbreekt, en de randen der puist, in haare grootste volkomenheid, nog verheven schynen. Thans breidt zich de roode omtrek langzaam uit; het vel bekomt een hoogroode roozenachtige kleur, en wordt veel gezwollener en heeter, dan by de ingeënte Kinderpokjes plaats heeft; terwyl 'er eene aanmerkelyke hardte, niet alleen in het vel, maar ook in het onderliggende vetvlies van den arm, wordt waargenomen. Wanneer de puist tot haare grootste volkomenheid gekomen is, bezet de gemelde kring zomwylen het grootste gedeelte van den opperarm. In de meeste door ons waargenomene gevallen verscheenen het koortsje, en de overige geringe toevallen, van den 6 tot den 10 of 11 dag; terwyl anderen eerst op den 8 of 9 dag begonnen te klaagen over hoofdpyn, loomheid en misselykheid. By zommige tedere kindertjes hebben wy eenige zeer geringe stuiptrekkingen vernomen,’ enz.

In het volgend Hoofdstuk handelt de Schryver over de zogenoemde valsche Koepokken, die zo zorgvuldig van de waare moeten onderscheiden worden, om dat zy geen de minste voorbehoedende kragt tegen de waare Kinderziekte bezitten. ‘Het beloop van deeze (zegt de Schryver) verschilt veel van dat der waare Koepokken. Veel spoediger openbaart zich hier, veelal op den eersten, ten minsten reeds op den tweeden dag, een roode, meer uitgebreide puist op den ingeënten arm, die ook minder hard en vlakker is, dan de waare. Op den volgenden dag verspreidt zich dezelve over den arm, zo dat zy op den 3, 4 of 5 dag reeds dien omtrek heeft, welken wy in de echte zoort eerst op den 7 of 8 dag waarneemen. Deeze ontsteeking is ook meerder roosachtig en oppervlakkig; terwyl het vel hier niet is aangedaan in zyne zelfstandigheid, en dus geenerlei hardte bespeurd wordt. Ter zelver tyd wordt

[p. 358]

het puistje reeds opgeheven onder de gedaante van een blaasje, zonder eenige navelformige korst in 't midden. Op denzelfden, of den volgenden dag, stort het reeds zyn vogt uit, en vormt daarna een ongeregeld verheven korstje, dat vervolgens afvalt. By anderen wordt, na het afvallen dier korst, of ook in derzelver plaats, een plat zweertje gevormd, vervuld niet met een weiachtig vogt, maar met etter, 't geen binnen twee of drie dagen geheel wegdroogt, zonder eenig lidteken na te laaten.’

Wanneer men deeze verschillende beschryvingen, en 't geen de Schryver verder over deeze stoffe heeft aangetekend, naauwkeurig nagaat, blykt het, dat 'er een genoegzaam verschil tusschen de waare en de valsche Koepokken bestaat, om in derzelver onderscheiding niet ligt mis te tasten. Dan dit alles blykt nog veel duidelyker, en ontwikkelt zich met een opslag van het oog, by de beschouwing der gekouleurde aftekeningen, door den Schryver achter zyne Verhandeling gevoegd, waarvoor wy hem dus dank verschuldigd zyn.

Het vierde Hoofdstuk handelt over den aard van het vergif der Koepokstoffe, en de vergelyking van dezelve met dat der Kinderpokjes; by welke gelegenheid nog nader wordt gehandeld over de zo voorspoedige inenting der Koepokken in Drenthe, en over de genoegzaame zekerheid, welke deeze inenting ons geeft, van niet meer vatbaar te zullen zyn voor de natuurlyke Kinderziekte.

De Schryver eindigt zyne Verhandeling met de Geneeswyze, die, in de hem bekende gevallen, alleen bestond in eene verkoelende levenswyze, zonder eenige geneesmiddelen, om dat de ziekte niet hevig genoeg was, om dezelve te vereischen. Alleenlyk vermaant hy ons, op het zweertje aan den arm te letten, 't welk, door een onvoorzigtig of toevallig afstooten der korst ontstaan, onaangenaame gevolgen zou kunnen hebben, wanneer het met vettigheden wierd verbonden; terwyl het, met eene Lood-oplossing behandeld, zich spoedig tot droogen schikt.

Hoe gering nu de ziekte der Koepokken ook moge zyn, merkt de Schryver aan, dat 'er echter van tyd tot tyd wel eens een kind, geduurende die behandeling, zou kunnen sterven. ‘Het blykt immers (zegt hy) genoegzaam, uit de Sterflysten, dat 'er van 400 of 500

[p. 359]

kinderen, geduurende den tyd van eene maand, steeds één komt te overlyden, en dus, geduurende de Koepoksinenting, ook gemakkelyk door eene andere ziekte kan aangetast worden en daar aan sterven. Ook heeft men geene reden, van zich te vleijen, dat nooit iemand wederom, na deeze inenting, door de Kinderpokjes zal worden aangetast. Men kan immers niet meerder zekerheid van de ingeënte Koepokjes, dan van de Kinderpokjes zelve, vorderen: terwyl het eene beweezene waarheid is, dat een en ander, uit een zeer groot aantal menschen, tweemaalen door de waare Kinderziekte wordt aangetast.’