Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

Vertrouwde Brieven van Adelheid B** aan haare Vriendin Julie S**. Naar het Hoogduitsch, door Elisabeth Bekker, Wed. A. Wolff. In den Haage, by J.C. Leeuwestyn, 1800. In gr. 8vo. 216 bl.

Adelheid b**, ene verstandige, geestige, uitmuntend brave Vrouw ene zeer beminnenswaardige jonge Weduwe, schryft deze Brieven aan hare Vriendin julie s**. De eerste Brief is van deze hare Vriendin aan enen onbekenden; en hier vinden wy haar karakter en haren vroegeren levensloop. Deze hare Brieven lopen over haren gezelligen kring; zo als de ene Vriendin aan de andere doorgaans schryft. Zekere geleerde Dames; hare geleerde gezelschappen; gustaaf, de Broeder van haren overledenen Man; zyn Vriend, de Heer van X**, en hunne Kantiaansche Wysgeerte, die zy, met het hoogstmogelyk gevoel van hun ik, nu overal uitkramen, - zyn het voorwerp van hare, waarlyk geestige scherts. De liefhebbers dezer Wysgeerte zullen, vertrouwen wy, adelheid deze scherts gaarne ten goede houden, en erkennen, dat deze jonge Heren, en ook Doctor pandolfo, die hier al mede voorkomt, hare be-

[p. 333]

spotting dubbeld verdienden. Gustaaf, intusschen, in den grond een uitmuntend Jongeling, wordt op zyne Behuwdzuster in goeden ernst verliefd; hy ontdoet zich zo al zachtjes van zyne ingebeelde wysheid; zyn philosophisch uitzicht, kleding, en al het stroeve en houtige verdwynt; en niemand kan in hem dien Brutuskop meer herkennen, die nog onlangs zo ondraaglyk was. Adelheid gevoelt voor hem ook ene recht hartelyke, tedere liefde. Dan zy is gene gewone Vrouw; zy voelt: dit huwlyk zou niet voegen; want zy is nagenoeg tien jaren ouder; dit verschil in jaren zal sterker in 't oog lopen, wanneer zy nog tien jaren ouder is; zy kan den Jongeling niet gelukkig maken op den duur; en, hoe haar hart ook lydt, haar gezond verstand behoudt de overhand; het smeken van den verliefden Jongeling helpt niets; zy weigert zyne hand standvastig; en, hoewel zy hare hartstocht niet ontveinzen kan, zy slaat grootmoedig zyne herhaalde aanzoeken telkens af. Zy doet nog meer; zy brengt hem uit de denkbeeldige in de waarlyk aanwezende wereld; maakt hem tot een werkzaam, nuttig lid der Maatschappy: hiertoe gebruikt zy zyne tedere genegenheid voor haar, waarvan zy, zonder hem hoop te geven, verstandig party weet te trekken. Eindelyk brengt zy hem in kennis met amalia, ene uitmuntende jonge Juffer. Haar plan gelukt haar volkomen; zy ziet hem met deze hare jonge Vriendin gehuwd, eerlang Vader, en volkomen gelukkig. Jammer maar, dat hare edelmoedigheid haar het leven kost! Hoewel zy geen enkel ogenblik berouw gevoelde, viel zy in ene teering, en kwynde, en stierf. De jonggehuwden waren hare énige erfgenamen.

Wy willen voor onzen Lezer het een en ander afschryven, opdat hy over de geestige schryfwyze van adelheid zelve kan oordelen. Ziet hier het slot van den negenden Brief:

‘Het vreemde, het ongemeene, is thans by de Duitsche kriemelvernuften aan de orde van den dag. Hetgeen schoon, eenvoudig, en natuurlyk is, noemen zy gemeen werkje. 'Er zyn, 't is waar, natuurlyke dingen, die zeer gemeen zyn, en buitengewoone, evenwel te gelyk ongemeene zaaken. Maar, myn hemel! als nu dat buitengewoone onnatuurlyk, als het slegt is; en zo zyn voor my de meeste nieuwe, zogenaamde origineele werken. Ik herinner my, dat ik, nog een klein meisje zynde, den beroemden basedow gezien heb; dees groote man was niet afkeerig om van zich zelven te spreeken. Hy roemde zyn wondervlyt, zyn nagtbraaken, en dat hy heel veel dingen niet zo doen konde als andere menschen, en dat hy veel byzonders had, 't welk niemand scheen te hebben. Zo vertelde hy, dat zyne oogen de zeldzaame eigenschap hadden, van, als hy las, niet recht

[p. 334]

uit te zien, maar het boek lings af houden moest. Dit vertelde en toonde hy zo dikwyls, dat weldra ieder zeide: “Basedow heeft geheel andere oogen dan wy.” Dit werd ook algemeen geloofd. Eindelyk ontmoette hy den Wiskundigen lambert, die keek hem in de oogen, liet hem iets voorleezen, en riep geheel verbaasd uit: “Ei, Heer Professor, gy ziet scheel!” Maar basedow liet zich zyne zonderlingheid niet beneemen, maar riep daar tegen aan: “Neen, maar myne oogen hebben de ongemeene hoedanigheid dat zy niet recht uit zien kunnen.” “O! zeide lambert, dit hiet scheel zien, Heer Professor, en is niets ter waereld byzonder.”

Lieve Hemel! hoe veele hooggepreezene Poëzyen, Philosophiën, en Critiek, kunnen wel niets byzonders hebben, dan dat zy scheel zien! Maar wat raakt dit my? Men leest zulke boeken niet; of als men 'er mede begint, smyt men die rasch weg: en een zot, als pandolfo, ziet men, kan men dit vermyden, niet ten tweedemaal. Van den Heer van X ** ben ik taamelyk ontslagen; en 'er moeten ook allerlei slag van narren zyn, om ons eens braaf te doen lacchen. Maar dat de geest van gustaaf scheel ziet, dat moeit my geweldig. Hy bestaat my te naa. ô Konde ik hem voor ieder oog een nootendop met een klein gaatje binden! doch dat schikt ook niet. Hy gelooft nog met basedow, dat hy alles origineel ziet. Konde hy maar eens begrypen wat een natuurlyk goed oog is; dan had ik hoop dat hy zonder nootendoppen nog recht uit zoude leeren zien. Hy is jong, heeft een goed verstand, en een goeden wil.’

Nu nog een grappig toneeltje, uit den agttienden Brief. De Baron X ** behandelde adelheid zeer onbeleefd; een Vriend van haar nam dit vry hoog op, en het wordt duëlleeren. ‘Luister nu (zo schryft zy aan hare Vriendin) naa de deerlyke historie. - 'Er was over dit Duël heen' en weêr geschreeven. De Kamerjonker wist, dat de Colonel byziende was, en een bril gebruikte; daarom wilde hy met pistoolen vechten; want hij hoopte dat de Overste dit zoude afslaan. Hy bedroog zich; de pistoolen werden aangenomen. - Zy reeden beiden naar de grenzen. Gustaaf, die uit eigen beweeging ook daar naar toe reed, verhaalde my het volgende: De Colonel zeide tegen den Secunde: “Gy weet, myn Heer, dat ik byziende ben? ik bepaal den afstand op twaalf korte schreeden.” De Heer van X ** verbleekte; hy wilde meerder afstand; vergeefsch! Hoewel hy zeide dat men de zaak even goed met den degen konde afdoen. De oude vond zyn vermaak in de conditie te houden, die de Jonker zelf gewild had. Men mat de twaalf schreeden. “Schiet, riep de Colonel, eerst,” en liet zyn schimmel opspringen; X schoot, en miste. De Overste schoot, op drie schreeden afstands,

[p. 335]

een takje van een ter zyden staanden boom. X, zo bleek als de dood, riep: “Ik ben te vreeden!” De Secunde wilde de zaak byleggen. De Overste riep: “Zyt gy te vreeden? ik niet; schiet!” X schoot, maar beefde zo sterk, dat hy miste. De Overste hield zyn paard stil, en mikte bynaa eene minut lang. “Ik mik op uw borst.” X bezweek bynaa van angst. A propos, wilt gy liever leeven dan sterven? gy wildet de zaak byleggen?” “Ik ben, riep X, daar nog toe bereid.” “Dan moet gy alles doen, wat ik begeer, of ik schiet u in 't hart.” Hy riep den Chirurgyn, want X had, benevens hem, twee Kamerdienaars meede gebragt, alle te paard, als ook een gemakkelyke koets met een volspan. Myn neef had niemand by zich, dan zyn ryknegt. “Heer Chirurgyn, gy hebt zeker een schaar in uw zak, geef die den Kamerdienaar; en jy, vriend, sny uw Heer aan iedere zyde van zyn hoofd drie duim lengte van zyn haair af. Ik kan die lange losse haairen niet uitstaan.” De Overste mikte, de Kamerdienaar sneed. “Gy moet my ook die lange broek tot even beneden de knieën afsnyden.” Dit gedaan zynde, zeide hy: “Hoor hier, fraai Heertje, nu ziet gy 'er uit als een ander mensch. Luidjes van uw slag moeten zich naar ziel, noch lichaam van elkander onderscheiden.” Toen schoot hy in de lucht, en riep: “Zo gy lust hebt, schiet nog eens!” X riep sidderend: “Ik ben te vreeden!” “En nu raade ik u omtrent alle menschen beleefd te zyn, verstaat gy my?” Toen reed hy met zynen knegt heen.’

Van de Vertaling en het luimig Voorbericht zeggen wy niets: onze verdienstelyke Landgenote is bekend genoeg. Op bladz. 188 vonden wy ene zinstorende drukfout: tweemaal lezen wy daar onaangename; het moet aangename zyn.