Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

[p. 244]

Character-Schets der Vrouwen, door Carl Friedrich Pockels, Geheimraad van den Hertog van Brunswyk-Lunenburg. Naar het Hoogduitsch: door Mr. Joannes van der Linden, Advocaat te Amsteldam. Iste Deel. Te Leyden, by A en J. Honkoop, 1800. In gr. 8vo. 146 bl., behalven de Voorreden van XVIII bl.

Een aangenaam geschenk, in ons oog, voor de vrouw zo wel als voor den man, voor gehuwden en ongehuwden, voor den wysgeer, den opvoeder, met één woord voor iedereen, dien het om menschkunde te doen is; een Werk, derhalven, dat wy aan alle onze Lezers met vrymoedigheid aanpryzen. Op iedere bladzyde vinden wy den diepdenkenden wysgeer en den naauwkeurigen waarnemer. De Schryver schept zich zyne voorwerpen zelve niet, maar zy worden hem gegeven; hy beschouwt de vrouwen niet, zo als zy zyn konden, zyn moesten naar zyn denkbeeld, maar zo als zy in de menschen-wereld dadelyk aanwezig zyn.

Dit is reeds veel gezegd tot lof van dit boek; 'er zyn indedaad niet zeer vele wysgerige opstellen, welke deze verdiensten bezitten; daarom zyn 'er ook vele zo weinig bruikbaar. Het vrouwelyk character wordt hier beschouwd naar deszelfs naturelyke gesteldheid en de byzondere inrichting der natuur; daarenboven naar der vrouwen tegenwoordige zeden en levenswys; en te recht noemt de Schryver zyn boek een zedekundig tafereel van den mensch in 't algemeen, en van het gezellig leven in 't byzonder. Na deze Characterschets der Vrouwen, welke hy in verscheidene Stukken zal voordzetten, belooft hy ons ene gelyke, reeds ontworpene, Characterschets der Mannen; indien, namentlyk, dit Stuk de goedkeuring van het Publiek wegdraagt; waaraan wy voor ons geenzins twyfelen.

Het Werk is geen systhematisch opstel, maar behelst een reeks zielkundige waarnemingen; en, daar, om met den Schryver te spreken, de zuivere tydrekenkunde van den wasdom der ziele nog niet is uitgevonden, en het kind toch over het algemeen niets anders is, dan de beeltenis van den volwassen mensch in miniatuur, behoefde 'er by de zedelyke ontleding der vrouwe, ook met opzicht tot de jaren, gene naauwkeurige grensscheiding afgeperkt te worden; doch ten aanzien der opvoeding neemt de Schryver het onderscheid tusschen volwassene en kinderen naauwkeuriger waar. - Wanneer wy onze jonge dochters, zegt hy, reeds als huwbare vrouwen, en niet als kinderen, behandelen, - zo geven wy niet onduidelyk te kennen, dat wy de menschen

[p. 245]

even min, als de grote kunst van hare vorming, onderzocht hebben.

Dit eerste Deel bevat vier Afdelingen; wy willen de opschriften hier afschryven. Dezelve geven evenwel slechts een algemeen en oppervlakkig denkbeeld van den inhoud, ja nu en dan wyzen zy alleenlyk rustpunten aan tot nadenken en lezing; dit zegt de Schryver zelve; wy zullen dus den Lezer geen ondienst doen, met 'er nog een enkel woord by te voegen; hoewel het niet wel doenlyk is, alles aan te wyzen, wat men hier min of meer ontwikkeld vindt.

I. Man en vrouw. Onderscheid tusschen derzelver lichamelyke vermogens. - Oogmerken der Natuur in dit onderscheid. - Deszelfs invloed op de wederkeerige betrekkelykheid van het eene geslacht tot het ander, op de vorming en richting van het vrouwelyk character in 't algemeen, op de levenswyze der vrouwen, en in 't byzonder op derzelver zachtmoedigheid en geduld. Schoon en duidelyk wordt hier aangewezen, hoe de man door de natuur beschermer en bestuurder van het gezin worden moet, en niet maar door de natuurdrift tot het huisgezin telkens wordt te rug gevoerd, maar door bezef zyner sterkte, zich te sterk gevoelende, om een hem gelykvormig, maar zwakker schepsel te verlaten; en de vrouw, van hare zyde, ook zonder den man niet leven kan, al kon hy ook leven zonder haar; hoe dit alles eindelyk uitloopt op een nog krachtiger en zedelyk grondbeginsel, liefde en vriendschap: - hoe deze onderscheidene bestemming en werking reeds zichtbaar is in de spelen der kindsheid; hoe onnaturelyk de vrouw ons voorkomt, en hoe zy ons tegenstaat, indien zy de eigenschappen heeft van den man; en hoe uit haren gehelen aanleg neiging geboren wordt tot ene stille en zittende levenswys. Dan tekent de Schryver ene onrust beminnende vrouw; voords de goede huishoudelyke achtingswaardige vrouw; en toont, hoe deze naturelyk voor den man worden moet de toegevende vriendin en zyne vertrouwde; hoe zeker tederheid en zachtheid op het hart der mannen werken moet; hoe de vrouw door de natuur tot zachtmoedigheid en lydzaamheid gestemd is, en dat evenwel dit vrouwelyk geduld (zeer onderscheiden van hetgeen hy lydelykheid noemt, en dat alleen het gevolg is van een zwak werktuigelyk gestel) tot het ryk der deugden behoort; en hoe de brave man in de armen ener brave en geduldige vrouw in tegenspoed zo sterk wordt als een reus.

II. Kindsheid der vrouwe, in vergelyking met die des mans. Eenvoudige eerste grondtrekken van het vrouwelyk hart, zachtheid, buigzaamheid en weekheid van haar ge-

[p. 246]

voel. - Voorlopige aanmerkingen over de vrouwelyke opvoeding, en eenige van derzelver heerschende gebreken. - Afschetzing en gevaaren van zekere kinder-danssen, en van het dansen in 't algemeen. Hier wordt ontwikkeld, hoe het meisje van de wieg af aan tot huisselyke ingetogenheid en huisselyke afhangelykheid wordt bestemd en opgeleid. De Natuur, niet de mannen hebben deze onderwerping van het vrouwelyk geslacht verordend; het meisje draagt, in weerwil harer eigenzinnigheid, haren last met meer toegevendheid, bidt weemoedig en schroomvallig om vergiffenis; haar moedwil is meer listig dan dapper en ondernemend; zy is uit haren aard vreesachtig, enz. Daarom is de vrouw zo zacht, omdat zy den man beschaven moet; doch zal zy dit kunnen doen, dan moet zy hem behagen, en trachten te behagen; de aanleg daartoe ligt niet alleen in hare lichamelyke schoonheid, maar in de gehele vorming en het wezen harer ziel; in het kleine meisje is het reeds zichtbaar, dat zy harten wil en zal vermeesteren. Hare opvoeding mag niet al te streng zyn; zy moet niet achterhoudend worden; ook prikkelt men door te grote gestrengheid de begeerlykheid slechts te sterker; doch zeer onvoorzichtig is het, een jong meisje te vroeg in de gezelschappen der grote wereld te brengen. Nopens zekere danspartyen voor kinderen is de Schryver vry breedvoerig; en, ofschoon zyne zedeleer zo streng niet is, dat hy aan een meisje het dansen volstrekt verbiedt, zo waarschuwt hy ons toch, dat een meisje, dat zo veel dansen mag als zy wil, gevaar loopt om een ligtzinnig schepsel te worden, dat nergens meer gelukkig zyn zal dan in de danszaal, en eindelyk enen goeden danser den voorrang geven boven enen braven huisvader en echtgenoot.

III. Ydelheid der vrouwe, een gevolg van haar natuurlyk gestel, van de wyze haarer opvoeding, en van de bestemming van haar leven. Neiging der vrouwe tot cieraad en klederpracht. - Derzelver beheersching van het vrouwelyk hart, buitenspoorigheden en nadeelen. - Gedwongenheid en gemaaktheid. - Ongedwongenheid; schets van deze beiden. - Verkeerd begrip van dezelven. - Ondraaglykheid van eene gemaakte schoonheid. Dat zy behagen wil, is voor de vrouw een soort van plicht; deze zucht, zy ontaarde maar niet in coquettery, is beminnenswaardig. De zorg voor welvoegelykheid en zindelykheid baant den weg tot oppronking; de neiging daartoe moet voorzichtig geleid en geregeld worden; zy vervoert anders tot ene onbetamelyke kleding, en tot verkwisting. De neiging tot klederpracht vindt men ook by de lelykste vrouwen, en tot in den hoogsten ouderdom. Ene te prachtig gekleede vrouw behaagt alleen aan een saletjonker. Alles wat gedwongen en gemaakt

[p. 247]

is, in houding, spraak, kortom in alles, is gedrochtelyk; schoonheid door enig soort van gemaaktheid te willen verhogen, heet het goud met lood omzetten, enz.

IV. Vrouwelyke beschaamdheid de bescherm-godin der vrouwelyke deugd. Zuiverheid van het hart; derzelver noodzakelykste en zekerste grondbeginzels. - Derzelver gevaaren, en middelen om die te behouden. - Zyn de vrouwen gevoeliger dan wy? - Gedachten van Rousseau, aangaande de beschaamdheid der Vrouwen. - Verkeerde begrippen daaromtrend. - Gewaande kuischheid onder schyn van Godvruchtigheid. De schaamachtigheid der vrouwen is wankelende en wordt coquettery, zo zuiverheid van hart en character derzelver grondslag niet is; - zy vordert ene dubbele waakzaamheid, zo wel op de gevaren van buiten, als om alle verdenking van ene besmette ziel van zich af te keren. De redenen, waarom de vrouwen schaamachtiger en kuischer dan de mannen zyn, vindt de Schryver in hare naauwgezettere opvoeding, voords in haar fyner gevoel van het welvoegelyke en betamelyke, en eindelyk in den minderen graad van hare zinnelykheid. Met de jaren verdwynen zo vele aandoeningen, en schynt ook de schaamachtigheid der vrouwen af te nemen; zommige willen hare afnemende bevalligheden door een los gedrag vergoeden; hoe nodig daarom, dat ook deze hoedanigheid door zedelyke grondstellingen bevestigd en verzekerd worde. 'Er is ook ene valsche, ene vermomde schaamte; en alle overspanning in de opvoeding der meisjes is hoogst gevaarlyk. Zedelyk bedrog of zedenbedrog, opgesmukte vroomheid en Godsdienst, is het gordyn, waar achter al van ouds de onbeschaamdste misdryven begaan werden, enz.

Gaarne gaven wy den Lezer nu nog ene proeve van den schryftrant; maar wy zyn reeds breder geweest, dan ons bestek gedoogt; dus stellen wy dit uit, tot ons het tweede Deel in handen komt. Dit éne nog, eer wy de pen nederleggen: Menige Lezeres zegt welligt: ‘dit boek over de Vrouwen is toch al wederom door een Man geschreven!’ Dan zy stelle zich gerust. Zyne vooroordelen, zo hy 'er enige, by het stellen van dit stuk althands, werken liet, zyn indedaad op de zyde der Sexe; en, als Man, zouden wy byna wenschen, dat ene lieve, zachte Vrouw zyn opstel alvorens eens in handen had, wanneer hy, naar zyne belofte, ook ene Characterschets der Mannen zal leveren. - De Vertaling is ons mede wel bevallen.