Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

Historische Gedenkschriften, behoorende tot het voorgevallene in Frankryk, van 1789 tot in 1799. Behelzende de schets der binnenlandsche woelingen, en buitenlandsche onderdrukkingen, welke in dat tydperk hebben plaats gehad; byzonderlyk de handelwyze, gehouden met Duitschland, Italien, Zwitzerland, de Bataafsche Republiek, enz. Door Barthélemy, Medelid van het Uitvoerend Bewind, vóór 18 Fructidor (4 Sept. 1797). Te Utrecht, by G.T. van Paddenburg en Zoon, 1800. In gr. 8vo. 219 bl.

Een tydvak van tien Jaaren, waarin zo veel binnen en buiten Frankryk, tot dat Land betrekkelyk, gebeurd is, in een Boekdeeltje van opgemelde grootte te bevatten, is veel ondernomen. En nogthans behelzen de Historische Gedenkschriften op naam van barthélemy slegts 96 bladz. - Op naam van barthélemy, schryven wy, als niet verzekerd, dat ze van hemzelven herkomstig zyn. Bezwaarlyk zal iemand van zichzelven schryven: ‘Had barthélemy moeds genoeg, om zich in Frankryk onder persoonen te mengen, die vervreemd waren van gezeilige inrigtingen, het geschiedde alleen ter beproeving, of hy de woes-

[p. 188]

te zeden van hun, die zoo gevaarlyk waren voor de rust der Natien, beschaaven, en, door zyne gemaatigde begrippen, bedaarder tyden konde doen gebooren worden. Hy had zich gewend, om van de hooge Alpen met eene vreedzaame kalmte die tegenstrydige woelingen der Partyen te aanschouwen, welke elkander geduurig opvolgden en ons gelukkig vaderland verwoestten. Hy had zich yverig toegelegd, om, op eenen gelyken voet en even vreedzaam, zoo wel met den kerklyken Souverain van St. Gal, als met de aristocratische, met de gemengde of democratische Cantons, met Roomschgezinden en Protestanten, te handelen. Van de natuur, zoo wel als door oefening, had hy de hoedanigheden verkreegen, welke voor eenen zoo voorzigtigen Minister onontbeerlyk zyn. Dertig jaaren van zyn leeven had hy doorgebragt in de konst om menschen te leeren kennen en met hun te verkeeren. Hy zag niet, dat de andere soort van Revolutionairen ongevoelig bleef voor gemaatigde begrippen. Ook bezat hy de pryslyke eerzucht, om zich bemind en noodzaaklyk te maaken by zyn vaderland, dat, altyd getrouw van aart, zyne Bestuurers vereert, zoo lang zy zich onthouden om 't zelve te benadeelen. Hy was dus ongezien by de Uitvoerende Magt, welke niet anders dan belyders zogt haarer staatkundige begrippen, niet dan deelgenooten haarer misdryven, naa de uitvoering van 3 September gepleegd. Zichzelven opofferende, wilde hy Zwitzerland verlaaten, alwaar hywerd aangebeden, omdat hy bestendig dezelfde gevoe lens had aan den dag gelegd, zelfs dan, wanneer de Fransche Bewindvoerders een Amptgenoot verlangden, die met hun in de schande en den haat van gansch Europa deelde, zoo als die blykbaar was uit de nieuwe zamenspanning der Mogenheden.

Frankryk bleef, zoo wel onder lodewyk XVI, als onder de Feuillans, of onder robespierre, altyd het vaderland van ieder welmeenenden. Barthélemy besloot, hetzelve in alle tydvakken van openbaaren rampspoed te dienen. Hy nam geen post aan in het bewind, onder hen, die hetzelve verwoestten, dan alleen met oogmerk om de vrienden van het oud bestuur aan het nieuwe te verbinden, om Frankryk deszelfs geleden rampen te doen vergeeten, om met alle par-

[p. 189]

tyen vreedzaam te handelen, even als hy met allerlei zoorten van Regeeringen in Zwitzerland gedaan had. Hy wilde zyn Vaderland blyven dienen, zoo als hy zulks in verschillende tydperken gedaan had, zoo wel onder het oud als Constitutioneel Bestuur, onder dat van twee September, en onder robespierre, rechtvaardig jegens eenen ieder, by allen geagt en bemind, uitgezonderd alleen by hun, die in het vyfde Jaar het Driemanschap der Uitvoerende Magt uitmaakten.’ bl. 43, en nog sterker bl. 60 en 61. Dan wy weeten, wat men voorlang van Memoires gezegd heeft.

Het tweede Stuk, in dit Boekdeeltje voorkomende, is een Byvoegzel tot de Historische Gedenkschriften, behelzende, Beschouwingen over de Staatkundige Handelingen, en over het Vredesverdrag, geslooten tusschen Frankryk en het Huis van Oostenryk - over de Engelschgezinde Zamenzweering van het Fransch Bewind tegen de ondertekening van dit Verdrag - en over de Republikeinsche Opstanden van Turin, Napels, Rome en Zwitzerland, enz. tegen deszelfs bedingen strydende; gaande dit alles vergezeld van aanmerkingen en buitenlandsche byzonderheden, betreklyk tot de Geschiedenis van het Bewind, zedert het Tydstip der Ontvoering van de Minderheid des Bewinds, door de Meerderheid, op den 18 Fructidor van het Vyfde Jaar, tot op het Tydstip van den Val der Meerderheid van het Bewind, op den 30 Prairial des Zevenden Jaars, (zeventien Juny 1799.) - Alles is hier ingerigt om een Tafereel op te hangen, ‘'t welk,’ om des Schryvers eigene woorden te bezigen, ‘het onderscheid aanwyst tusschen het weldoenend, vaderlandlievend en welmeenend character van den uitgebannen Bewindsman barthélemy, en het verslindend character, benevens het dwaas en onberedeneerd bestuur, van het uitbannend Bewind.’ - En wordt die Afdeeling beslooten met deeze woorden: ‘Vertrek dan, myn Boeksken, en dien de toekomende Bestuurders tot eene les! Doe Europa weeten, dat de Fransche oprechtheid niet is vernietigd: - dat de achting voor zwakke Volken, welke voorheen den hoofdtrek van ons nationaal character uitmaakte - dat de billykheid, ten opzigte van groote Mogenheden - dat de achtbaarheid van onze houding jegens allen, geene ydele klanken zyn!

[p. 190]

Leer aan alle Kabinetten, dat 'er nog Franschen gevonden worden, aan de Staatsbelangen van hun Land gehecht, getrouw aan hun Volkscharacter, en bekwaam om 'er bewyzen van te geeven, by alle voorkomende gelegenheden! De uitgave deezer Gedenkschriften strekt hier van ten bewyze, en ik tart elk uit om my te antwoorden, terwyl ik bezig ben met het vervaardigen van het Tweede Deel, welk zal handelen over de Omwentelingen van Napels, Rome, Florence, Turin, Genua, Holland, zedert het Verbond van Campo Formio tot aan den 30 Prairial, (17 Juny.)’

Eindelyk komen hierby, Aantekeningen van den Uitgeever deezer Gedenkschriften, behelzende eenige Inlichtingen omtrent de Beschuldigingen, tegen den Bewindsman barthélemy aangevoerd.

In dertig Hoofdstukken is dit geheele Werkje afgedeeld; naa de opgave van welker inhoud eene Tydorde volgt der gebeurtenissen, welke in deeze Gedenkschriften verhandeld worden: deeze heeft men voegzaam geoordeeld, tot beter verstand deezer Gedenkschriften, om daardoor aan te wyzen, gelyk ons berigt wordt, hoe zeer het Uitvoerend Bewind alles dermaate heeft ingericht, dat de 18 Fructidor noodwendig volgen moest, dat het Vredesverdrag met Oostenryk verbroken, de verbonden Republieken vernietigd, en alzo eene tweede Zamenspanning der Mogenheden gebooren wierd.

Men kan aan dit Werkje geene plaats ontzeggen onder de zodanige, die het groote Tydvak, zo vol Staatswisselingen, toelichten; schoon op veele byzonderheden niet weinig zou vallen aan te merken. Ten aanziene van de Gewesten buiten Frankryk, op den tytel genoemd, is het geen wy omtrent Zwitzerland aantreffen het uitgewerktste. In het beloofde Tweede Deel verwagten wy de andere te zullen aantreffen.