Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

Onderwys in den Christelyken Godsdienst, met Aanhaaling van Luthers kleinen Catechismus. Uitgegeeven door E.H. Mutzenbecher, Generaal Superintendent en eerste Raad van het Consistorium in het Hertogdom Oldenburg. Uit het Hoogduitsch vertaald door Wilhelmus Rabe, Leeraar by de Evangelisch-Luthersche Gemeente te Arnhem. Te Arnhem, by J.H. Moeleman. In 12mo, te zamen 143 bl.

Al weder een Onderwys in den Christelyken Godsdienst. De naam van mutzenbecher, dien men ook onder ons voorheen, toen hy het Leeraarambt by de Evangelisch-Luthersche Gemeenten, in den Haag en te Amsterdam, bekleedde, met roem heeft leeren kennen, deed ons, zoodra wy van zoodanig werk, door dien waardigen Man by de hand genomen, verwittigd wierden, iets uitmuntends verwachten. En aan die verwachting beäntwoordt dit Onderwysboek, 't welk ons thans, in het Nederduitsch vertaald, wordt aangeboden, volkomen. De Generaal Superintendent mutzenbecher zegt ons, in het Voorbericht, dat dit werk, met gemeenschaplyk overleg der meeste Predikanten in het Oldenburgsche, ondernomen, en door hem, met medehulp van den Hoofdprediker van de Lambertus-Kerk te Oldenburg, den Heer hollmann, met de uiterste zorgvuldigheid ter uitvoer gebragt, en, na verzochte overziening van sommigen der ervarenste Predikanten van dat Land, in stede van den tot hiertoe gebruikten Catechismus, met een gewenscht gevolg, ingevoerd is; zoodat daar te lande,

[p. 176]

binnen een half jaar, reeds bykans 7000 exemplaaren zyn verkocht geworden.

De Opstellers maakten zich, gelyk verder in 't Voorbericht gemeld wordt, by deze onderwyzing in den Christelyken Godsdienst, ‘tot eenen regel, de Leeringen des Christendoms, met vermyding van alle geleerde Dogmatiek en spitsvindige, voor den Christelyken Godsdienst niet noodzaaklyke bepaalingen, in eene duidelyke Taal, met eene geduurige aanwending op hart en wandel, en dat niet in Vraagen en Antwoorden, maar naar den wensch der meeste Leeraaren in aanëengeschakelde stellingen voor te draagen, onder elken Paragraph eenige Vraagen ten beste der zwakken te plaatzen, de voornaamste bewyzen uit den Bybel 'er geheel by te voegen, de duistere uitdrukkingen in eene Parenthese kortelyk te verklaaren, de overige Plaatzen echter slechts aan te haalen en daardoor ruimte te spaaren, by elke gepaste gelegenheid deels op Luthers kleinen Catechismus, die ook by de in dit Land te verkoopene exemplaaren gevoegd is, deels op toepasselyke plaatzen uit ons in het jaar 1791 uitgekomen nieuw Gezangboek heen te wyzen.’ De Eerw. Arnhemsche Leeraar rabe heeft, in de Nederduitsche vertaaling, het locaale of geheel weggelaaten, of daarvoor iets anders, het geen hier te lande gebruikelyk is, in de plaats gesteld. Zoo is, b.v. bl. 116, 't geen in 't oorspronglyke van de Biecht gezegd wordt, welke in 't Hertogdom Oldenburg nog plaats heeft, op de by onze Evangelisch-Luthersche Gemeenten gewoone Boetpredikaatsie en Absolutie toegepast. Vraagen en Antwoorden kwamen den Eerw. rabe ook voor, hier te lande beter te zullen behaagen, dan geschakelde Stellingen; waarom hy ook den vorm van dit Onderwysboek in dier voege heeft veranderd, dat alles in Vraagen en Antwoorden gebragt is, waartoe hy zich van vraagen, welke in de Hoogduitsche uitgaave onder de paragraaphen geplaatst zyn, bediend, en ook wel eens, wanneer het zich doen liet, van twee vraagen ééne, of van ééne vraag twee gemaakt heeft. Ten aanzien der Schriftuurplaatzen, heeft de Overzetter zich naar het oorspronglyke gevoegd, en van dezelve, met uitzondering van eenige weinigen, slechts de eerste en laatste woorden aangehaald, om het werkjen niet te vergrooten, en voor elk verkrygbaar te maaken. Het is

[p. 177]

jammer, dat de Vertaaler niet wat meer tyd genomen heeft, om ze allen, met vereischte naauwkeurigheid, na te zien, en alzoo dat gene voor te komen, waarover hy zich beklaagt; dat, naamelyk, zoo wel in deze, als in de origineele uitgaave, sommige schriftuurtexten verkeerd geplaatst zyn. Men heeft echter getracht, dit, zoo goed mogelyk, te verhelpen, door de misstellingen van dien aart, welke men heeft kunnen ontdekken, achter het werkjen op te noemen en te verbeteren.

Nu nog iets van den Inhoud. Het bevat negen Afdeelingen: I. Van den Mensch. II. Van den Godsdienst. III. Van de Heilige Schrift. IV. Christelyke Leer van God. V. Bybelsch Onderwys van Jesus Christus. VI. Christelyk Onderwys van de Deugd en de Plichten der Menschen. VII. Van de bevordering der Christelyke Gezindheden en Deugden. VIII. Christelyk Onderwys van het eeuwig Leeven. IX. Goddelykheid en voortreffelykheid van Jesus Leer.

De zesde Afdeeling, waarin gehandeld wordt over de Zedeleer van Jesus, is ons by uitneemendheid bevallen. Ten aanzien van de beschouwende leerbegrippen, zouden welligt sommigen meerder, en anderen integendeel wat minder gehegtheid aan den ouden leertrant verlangen. Onzes erachtens hebben de Opstellers wyslyk den middelweg voor deze onderwyzing gekozen, en 'er zich op toegelegd, om de echte Bybelsche Leer, in derzelver waare eenvoudigheid, duidelyk voor te draagen, en door de beste bewysredenen te staaven, met eene geduurige aanwending op hart en wandel. Op de orde en wyze van behandeling zouden nog wel aanmerkingen te maaken zyn. Maar 'er is zoo veel goeds in dit werkjen, en het is, over 't geheel, zoo zeer geschikt naar het oogmerk, dat wy 't liever, zoo als het is, in de handen van veele bekwaame Onderwyzers wenschen, die 'er veel nut mede kunnen stichten.