Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

[p. 165]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

Over de Goddelyke Openbaaringen, inzonderheid over die, welke Jesus en zyne Gezanten ontvangen hebben. Door D. Georg Friedrich Seiler, Geheimen Kerken Consistoriaalraad, Superintendent en Hoogleeraar in de Godgeleerdheid te Christiaan - Erlangen, enz. Uit het Hoogduitsch vertaald, door Joannes Clarisse, Predikant te Enkhuizen. Iste Deel. Te Utrecht, by W. van Yzerworst, 1800. In gr. 8vo. 443 bl., behalven het Voorwerk van XXXVI bl.

De Eerw. Vertaaler van dit gewigtig Werk, dat met een volgend Deel zal volëindigd zyn, maakt, in de Voorrede, eenig gewag van den lof en de toejuiching, waarmede hetzelve door onderscheidene Hoogduitsche Recensenten, zelfs door zulken, die met den Schryver geenzins eenstemmig denken, is aangekondigd. Hy leert ons vervolgends, door het een en ander uit de Voorredenen, voor beide de Deelen geplaatst, over te schryven, het doel van den beroemden seiler nader kennen. Het bewys van den grond des geloofs aan buitengewoone Godlyke Openbaaringen, inzonderheid aan die van Jesus en zyne Apostelen, tot te recht brenging van te verre verzeilde Wysgeeren, inzonderheid onder de Kantiaanen, wier beginzelen hy anders, in zommige opzichten, eenigzins toegedaan schynt te weezen; doch vooral ook, ter zedelyke bevestiging zyner Medechristenen, in het oud en algemeen aangenomen gevoelen; - daartoe dan, het bewys van dezen geloofsgrond, die zoo wel zedelyk, als geschiedkundig, is, te voeren, is het voornaame doel van den Schryver. En zie hier, op hoedanige wyze hy dit heeft zoeken te bereiken: ‘By de vraag, of 'er waarlyk toereikende redenen voorhanden zyn, om zoodanig aan Jesus te geloven, dat wy Hem voor eenen buitengewoonen, Goddelyken Gezant mogen houden, die buitengewoone

[p. 166]

Goddelyke Openbaaringen, van eene hoogere zoort, dan andere menschen ontvangen, van God verkregen hebbe? komt het allereerst op de mogelykheid van zulke Openbaaringen aan. Over deze moet de Wysgeerte oordeelen. En daarom worden, in de Eerste Afdeeling van het Eerste Deel, de Beginzelen der Wysgeeren overwogen, welke door hen, in de Kritiek der Openbaaring, gebruikt zyn; en eene Theorie van daadelyk aanwezige Goddelyke Openbaaringen voorgesteld, ten deele, op die beginzelen gebouwd, maar in eenen, meer algemeen verstaanbaaren styl voorgedragen.’

Vooraf gaat een onderzoek naar de betrekking der Rede op de Godlyke Openbaaring in 't algemeen; vervolgends wordt nader gehandeld, eerst over de algemeene openbaaringen van God aan de menschen, zoo door derzelver eigene zedelyk vrye natuur, als door de stoffelyke zinnelyke wereld; daarna over de byzondere buitengewoone Godlyke openbaaringen, waarvan men het waare denkbeeld alleen uit den Bybel moet ontleenen. Derzelver weezenlyke en zedelyke mogelykheid betoogd, en daartegen ingebragte bedenkingen wederlegd hebberde, tracht de Hoogleeraar nader te bepaalen, hoedanig de inhoud van Godlyke Openbaaringen zyn kan. Hy toont aan, dat het van allen grond ontbloot is, te beweeren, dat algemeene, beschouwelyke en beoefenende waarheid de stoffen der Godlyke openbaaringen zouden moeten uitmaaken. Het zyn veeleer byzondere kundigheden van zulke waarheden, als het menschelyk verstand niet kon uitdenken, b.v. Godlyke raadsbesluiten; beloften; bedreigingen; verordeningen van zekere persoonen tot zekere verrichtingen, of tot zekere lotgevallen; bepaaling van tyd, plaats, toestand van ons toekomstig bestaan; verklaaring, dat God ons, ter gunste van zekeren Persoon, veel goeds bewyzen wil. Door alle deze byzondere Openbaaringen wordt de algemeene inhoud van den Godsdienst, God, Vryheid, Onsterflykheid, enz. verzinnelykt. Deze Theorie wordt nu vergeleeken met die, welke de Wysgeeren van onzen tyd, inzonderheid fichte, en de ongenoemde Schryver der Kritische Theorie der Offenbarung, voorgesteld hebben. De bedenkingen, welke, door eene onjuiste toepassing van wysgeerige beginzelen, tegen de waare, Godlyke openbaaring zyn ingebragt, worden opgelost. Hierby worden vraagen en bedenkingen beschouwd: b.v. kan

[p. 167]

eene Openbaaring Verborgenheden behelzen? Kan zy nieuwe zedelyke voorschriften geeven? Kan zy willekeurige geboden behelzen? Daarop volgt nog eene aanwyzing van het onderscheid tusschen de Godlyke Ingeeving en tusschen de buitengewoone Godlyke Openbaaring, alsmede van de kenmerken eener buitengewoone en byzondere Godlyke Openbaaring.

De daadelyke aanweezigheid van buitengewoone Godlyke openbaaringen berust op Geschiedkundig zedelyke gronden. De ontwikkeling van zoodanige gronden is het onderwerp der tweede Afdeeling. De Hoogleeraar bewyst onwederspreekelyk, dat 'er geen ongewyd Schryver is, uit het tydperk van Augustus tot op Antoninus, die voor zyne authentie zoo veele en sterke gronden heeft, als de Schriften van het Nieuwe Verbond. Hy toetst vervolgends de echtheid derzelven, met naauwkeurige strengheid, aan de grondbeginzelen der oordeelkunde, en ruimt eindelyk de gewigtigste tegenwerpingen tegen deze Geloofsgronden uit den weg. Men weet niet eens, zegt men, uit welke bronnen de Schryvers der Euangelien geschept hebben. De Schryver is van oordeel, dat het Hebreeuwsch Euangelie van Mattheus, hoogstwaarschynlyk, de grondslag, of de eerste bron, van meer anderen, inzonderheid van dat van Marcus, geweest is. Andere bedenkingen, over de menigte der Wondergeschiedenissen, in deze Schriften vermeld, over de twyfeling aan de echtheid van verscheiden derzelven, in de eerste Eeuwen, over inlasschingen en verkeerde leezingen, enz. worden vooral met oordeelkundige oplettendheid overwoogen, en op vaste gronden dit besluit opgemaakt: De Schriften der Euangelisten en Apostelen, gelyk wy dezelven tegenwoordig nog hebben, zyn, over het geheel genomen, echt en onverdorven tot op onze tyden gekomen; en zy behelzen het geen Jesus en de Apostelen geleerd hebben, nadien de Euangelisten en Gezanten van Jesus geloofwaardige getuigen zyn.

Het geen de Schriften van seiler, al zyn het ook eigenlyk gezegde Twistschriften, doorgaans zoo zeer ter leezing aanpryst, is ook op dit Boek, in vollen nadruk, toepasselyk. Liefderyker, dan seiler gewoon is, kan over verschillend denkenden, al raakt het onderscheid van gevoelens zelfs de aangelegenste leerpunten, voorzeker niet geöordeeld worden.