Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

Neerlands lotgevallen in Kerk en Burgerstaat geduurende de XVIIIde Eeuwe, in eene Historische Eeuw-Rede, geschetst en herdacht, op den 31 December 1800, in de Doms-Kerk der Stad Utrecht, door Andreas Kok, Predikant aldaar. Tweede Druk. Te Utrecht, by de Wed. J. van Schoonhoven, 1801. In gr. 8vo. te zamen 63 bl.

Natuurlyk was het te verwagten, dat menig Kerkleeraar, by de jongste Eeuwverwisseling, van die zeldzaame gebeurtenisse zou gewaagen, als die, ter vermeldinge van veele byzonderheden, voor eene gewoone spreekbeurt meer dan genoegzaame stoffe aan de hand gaf. De Utrechtsche Kerkleeraar kok nam ook die gelegenheid te baate. Naa eene korte uitbreiding van den Text, zynde daniël's woorden, H. II:21. want hy verandert de tyden en de stonden, zegt hy, ‘eerst van Neerlands Staats- en Volkgebeurenissen, en dan, van de Geschiedenissen en Lotgevallen der Christen-Kerk, onder ons, gedurende de Eeuw, dien (die) wy nu eindigen,’ te zullen spreeken. Tot het eerste deel brengt hy vier Stukken: ‘Neerlands Regeerings Bestuur, met de Omwentelingen, daar toe betrekkelyk.’ - ‘De Oorlogen, Nederland aangedaan, en door hetzelve gevoerdt.’ - ‘De onderscheidene Rampen en Zeegeningen, waarmede God Nederland bezocht en beschonken heeft.’ - ‘De vergelyking van Neerlands toestand by den aanvang, en het einde der XVIIIde Eeuw, dat wy thans beleeven.’ In zulk eene menigte en verscheidenheid van onderwerpen kan niet anders dan eene oppervlakkige behandeling verwagt worden. Vreemd dagt het ons, intusschen, daar Do. kok van de oprichting der nutte Stichtingen in de Agttiende Eeuw gewaagt, dat wy de Maatschappy Tot Nut van 't Algemeen niet vermeld vonden; eene in-

[p. 126]

richting, welke, in zoo veele opzigten, zeer veel nuts heeft voortgebragt, vooral, om van andere voordeelen nu te zwygen, door haaren weldaadigen invloed op de verbetering der Schoolen. Immers kan de Leeraar kok niet onder de bevooroordeelden in den Lande behooren, welke, onder zotte voorwendzels, der Maatschappye geen goed hart toedraagen? - Over den staat der Kerke hier te lande heft kok zwaare treurklagten aan. Alle Gezinten zyn, volgens hem, van het oude afgeweeken, onder andere ook, zo als zyn Eerw. zich gelieft uit te drukken, de zoogenoemde Doopsgezinden, wien hy, egter, de getuigenis geeft, dat zy ‘door schoone Schriften over de Zedekunde en andere Weetenschappen veel goeds verricht hebben.’ In 's Mans eigen Kerkgenootschap moet het, volgens zyne manier van denken, niet veel beter gesteld zyn. Men hoore hem: ‘In Duitschland (dus schryft hy) wordt de Deïstery openlyk geleerd: en, zoo God het niet verhoed; als rechtzinnige en getrouwe Opzieners van onze Kerk niet waaken; loopen wy het zelve gevaar. - Althans (zoo gaat hy voort) de Leer en Inzettingen van onze Vaderen staan by veelen onzer Leeraars op geenen of eenen laagen prys: men werkt het Ongeloof, op het minst den Remonstrant, (haatlyke vergelyking! staan dan de Remonstranten naby de grenzen van het Ongeloof? zie matth. VII:1, enz.) in de hand, door eene Zedeleer, die den Geest van Jesus mist; door een Euangelie zonder ziel en zonder troost; door miskenning en verberging van deszelfs grondwaarheden; door uitlegginge der Schrift, geplooid naar een menschelyk en bedorven stelzel.’ Men herinnere zich hier het Spreekwoord: Die te veel zegt, zegt niets. Een der drie Lofgedichten op deeze Leerrede eindigt met de volgende aanspraak aan Domine kok:

‘Uw Kruin verdient met meer, dan Lauweren gekroont!

Het deftige Gelaat eens Eeuws, door zyne Jaaren,
Ziet wel vernoegt: hy schudt zyn Sneeuwblank witte Hairen;

Hy rukt uit zynen Kruin, een groote zilvren Lok,

Vlegt die tot eenen Krans, voor den Eerwaarden kok!’ -!