Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

Eduard Stanley, of de gelukkige wedervinding. Toneelspel. Door J.E. de Witte van Haemstede. (Niet vertaald.) Te Zwolle, by J. de Vri, 1800. In 8vo. 116 bl.

Het negenëntwintigste letterkundig origineel Werk van dezen Burger, in de laatste zestien jaren! Voor hetzelve vinden wy een zeer aanmerkingswaardig Voorbericht, waar uit wy het een en ander willen afschryven: ‘Zoude het in de Bataafsche Republicq alléén waarachtig bevonden worden; dat de Godheid op ons kleen pleksken vaderlandschen gronds Genien deedt worden enkel om de beurs der Boekhandelaars met goud te vullen en de Auteuren tot den blindemans staf van eenen verdienstelyken Belisarius te verwyzen? - Dit is, in de daad, geene Satire; het is eene gegronde waarheid; en men behoeft alleen de ondervinding te raadpleegen om 'er van overtuigt te worden. Onze Critici - en de hemel erbarme zich over onze Critici, als het Bataafsche Dichters of

[p. 116]

Schryvers gelt! - zullen eeuwig de wierook voor de vertaalingen - de veeltyds armzalige verminkte vertaalingen - van uitlandsche stukken aansteken, enz. Het heeft my reeds lange gesmert ontwaar te worden, dat men 'er zich op schynt toe te leggen om onze vaderlandsche letteroefeningen, onëdelmoedig te beöordeelen, enz. Kotzebue, - schiller en meer andere mannen van naame zyn, ik beken het gaarne, bewondering en navolging waardig: - doch, moet dit in ons het denkbeeld doen gebooren worden, dat wy ons alleen by hunne Vertaalingen behoorden te bepaalen, zonder dat eenig origineel stuk, van een inlandsch Schryver, vermoogend zoude zyn hen te evenaaren? - En, echter schynt dit eventwel den waan onzer Natie te zyn. - Hola! Myneheeren de Critici! vaart niet tegen my uit, als of ik u eene pedante Voorreeden van eigen lof wilde voorzwetzen; och neen! - Ik schreef deeze paar woorden enkel om dat my toeschynt dat het, voor de Nederlanders, die toch zulke domooren niet zyn of zy zyn vermoogend zelf te denken - te ontwikkelen - en iet schoons te scheppen en voor te brengen - zeer verneederend is, dat men altyd het vreemde vuur ziet bewonderen en hoort aanpryzen dat de schraapzucht op het altaar van Bataafsche Letterarbeid, met de hand van Eigenbaat, aanbrengt.’ - Zoo redeneert, op zyne manier, de Schryver; wat dunkt u, Lezer, zou hier op nog al niet 't een en ander vallen aan te merken? Zoo koomt het ons voor. En des al niettemin, zegt Vader cats, - het stuk is ons nog al medegevallen. Onze Lezers zullen gewis nieuwsgierig zyn: Fonrose, een uitmuntend teder Vader, treurt over zyn énig kind, de beminnelyke julia, die, nu vier jaren geleden, met een onbekend man was doorgegaan. Zyn Vriend van gramsbergen had enen énigen Zoon: deze was, omdat hy de hand van ene hoer van zekeren Vorst had geweigerd, valsch beschuldigd, infaam gecasseerd, en uit zyn Vaderland gebannen; daarop naar de Westindiën vertrokken, en had nu in zes jaren niets van zich laten horen. Beide deze jonge lieden hadden intusschen elkanderen gevonden; en dat zy nu door den Baron en zyn' Vriend gevonden worden, dit is de gelukkige wedervinding. Zinds een half jaar woonde eduard stanley (hy had den naam zyner Moeder aangenomen) niet verre van den Baron met zyne julia; hy was nu onlangs met geweld uit zyn huis gehaald, en tot den dienst geprest; juist den volgenden dag zou hy naar 't leger worden opgezonden; dan gelukkig was 'er ene bende rovers in dien omtrek, en de Justitie verzocht aan de Werf-officieren om bystand: en nu had eduard het geluk van den Baron en zynen Vader uit de handen der rovers te redden; hy wordt door hen herkend, en (gelyk

[p. 117]

dat van zelve spreekt) nu schikt zich alles op de beste wyze.

Het ontwerp is in de daad niet kwalyk gekozen, het voorval is roerend genoeg, en de characters worden ook zeer goed vol gehouden; maar het is jammer, dat men zo vooraf reeds alles raden kan; ook, zodra men maar van recruten en rovers hoort, hoe de ontknoping wezen zal: wy althands waren, onder 't lezen, voor eduard en julia geen ogenblik in onrust of onzekerheid. Wy konden zekerlyk vry wat aanmerken, en een aantal vragen doen; maar wy denken aan het Voorbericht; de Schryver zou ons verdenken, dat wy hem (let wel, Lezer! het is ene zonderlinge en geheel originele uitdrukking) zweepen wilden, niet met eene vaderlyke maar met eenen Neroïquen tucht. Evenwel, wy rangschikken zynen armen eerlyken stanley (zo als hy hem noemt) wel niet, door eene machtspreuk, onder de prullaria, maar vinden ons toch verplicht te zeggen, dat in dit originele Werk origineel gezondigd is tegen een eerst en voornaam vereischte in een goed Toneelstuk, éénheid van bedryf namentlyk: Amalia en haar Zoon doen in het geheel geen dienst; Mejuffrouw bonne heeft ons ook geweldig verveeld; en het gehele derde Bedryf, waarin de Schryver (die denkelyk gehoord of gelezen had, dat een Toneelstuk volstrekt of drie, of vyf Bedryven hebben moest) de kinderen van eduard en julia met den knecht een reisje laat doen, kan geheelenal wegvallen.

Maar dit zy genoeg van het negenëntwintigste; wy willen nu het dertigste der letterkundige originele Werken van dezen Burger ter hand nemen.