Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

Beknopt Verhaal der Lotgevallen van Mevrouw De Genlis, na de Fransche Omwenteling. Behelzende haar vertrek met Mejufvrouw Van Orleans van Parys naar Londen, waarheen petion haar verzelt; haar verblyf in Engeland en ontmoetingen aldaar; haare te rug reis naar Vlaanderen en Frankryk; haare verbanning van daar, en haare reis met Mejufvrouw Van Orleans door Duitschland naar Zwitserland; haar verblyf te Bremgarten in een Klooster, waar Mejufvrouw Van Orleans afscheid van haar neemt; haar vertrek naar Hamburg, Braband en Holland; haare ontmoetingen aldaar, en haare Brieven aan Mejufvrouw Van Orleans en aan Mynheer Van Chartres. Te Utrecht, by G.T. van Paddenburg en Zoon, 1800. In gr. 8vo. 196 bl.

Mevrouw de genlis is bekend, ook in ons Land met roem bekend, door haare Geschriften. Zy verschafte vele goede menschen menig aangenaam en nuttig uur; en vele waardige ouders zyn haar recht hartelyk dankbaar voor menige goede lessen in het vak der opvoeding. Hare lotgevallen zyn dan ook voorzeker voor een aantal onzer Landgenoten, die haar, door hare geschriften, kennen en lief hebben, belangryk. Zy deelde naturelyk in de rampen der Omwenteling in Frankryk; haar geval was nog al byzonder; hare betrekking tot het Huis van Orleans is bekend, en daarom waren zeer velen der Fransche Uitgewekenen tegen haar ten

[p. 107]

hoogsten verbitterd. De tytel geeft in 't kort de hoofdbyzonderheden op, die men in dit Werkje aantreft. Wy kunnen 'er ook niet meer van zeggen: het is in de daad een beknopt verhaal; wy zouden dus, wilden wy alles aanstippen, alles nagenoeg moeten afschryven. ‘Ik zal verzoeken,’ zegt zy, ‘herroepen te worden in Frankryk, en 'er dit werkje heen zenden, zoo haast men het zal afgedrukt hebben. - Ik bewys in dit werkje: 1. dat ik geen uitgeweekene ben, en ten 2. dat al het geene men my, op een lossen voet, en zonder eenig bewys, verweeten heeft, volstrekt valsch is, en dat ik by gevolg onrechtvaardiglyk vervolgd, verwezen, en beroofd ben geworden.’ Het is dus een Verdedigings-schrift; van daar dan ook, dat zy van tyd tot tyd uitweidt, over hare, doorgaans maar weinige, kennis met personen, die in de Omwenteling enen rol speelden; dit is toch overal haar geest: ‘In myn gansche leven heb ik my in geene staatszaken gemengd; myn weerzin voor alles dat daar naar kan gelyken, en gevolgelyk myne onbekwaamheid daartoe waren zo wel bekend, dat myne vertrouwdste vrienden my nooit geraadpleegd hebben over hunne ontwerpen in dit vak. Zy vertrouwden my hunne gevoelens en hunne innerlyke geheimen; maar ik had slechts eene nietsbeduidende en zeer verwarde kennis van de hope, welke zy op staatzucht en de fortuin voedden. By deze zoorten van onbezorgdheid heb ik altoos smaak gehad voor een afgezonderd, zittend en stil leven,’ enz. Haar Echtgenoot, Mynheer de sillery, is onder robespierre geguiljotineerd. Opmerkelyk was ons, hetgeen zy ons meldt dat hy haar schreef, by den dood van lodewyk XVI: ‘Ik zend u myne mening in druk; gy zult 'er in zien, dat ik stem voor de afzondering tot aan den vrede; ik houde rondborftig staande, dat hy den dood niet verdiend heeft, en dat wy het recht niet hebben om hem te vonnissen, enz. Ik heb de inspraak van myn geweten gevolgd, zeer wel wetende, dat deze myne zoo klaar uitgedrukte mening het vonnis myns doods is.’ Maar wy zouden ongemerkt, en tegen ons oogmerk, in byzonderheden komen, waarvan wy alleen maar deze éne onze Lezers willen mededelen: ‘Zomtyds,’ zegt Mevrouw de genlis, bl. 135 enz. ‘werd ik in de openbaare papieren, onder anderen in de Fransche Leidsche Courant, op de ongerymdste wyze ten toon gesteld; in dat papier zeide men: dat ik, schoon door 't Hof van Frankryk overladen met weldaden, voor een groot gedeelte de Omwenteling bewerkt hadde; dat ik my met Mynheer de montesquiou en den Heer de chartres in een paleis ophield, 't welk de Heer de montesquiou had laten bouwen; en dat buitenspoorig artykel eindigde met deze uitdrukking: eindelyk schept Mevrouw de sillery gerustelyk adem in Zwitserland.’ Een vriendin zond haar die Courant, en meldde, dat Mynheer luzac, die

[p. 108]

'er Schryver van was, voor een eerlyk man te boek stond; verzogt haar hem te schryven, wanneer hy voorzeker zyn gezegde herroepen zou. Mevrouw de genlis voldeed aan dit verzoek, gaf adressen op, opdat men behoorlyk onderzoek zou kunnen doen; doch zonder vrucht. En nu vervolgt zy: ‘Ieder Dagbladschryver, die, zonder grondige berichten en zonder goede bewyzen, iemand beschuldigt, dien hy niet kent, bezit voorzeker geene grondbeginzels; indien hy zoodanig iemand zoekt te doen vervolgen, of te doen verbannen, ontbreekt hem menschlykheid; en wat moet men van zyne deugdzaamheid of braafheid denken, wanneer men, na hem duidelyk bewezen te hebben, dat hy iemand onwaardiglyk belasterd heeft, (ziet, dat) hy zich niet haast, zyn gezegde te weerspreken? Daar men verzekert, dat de Heer luzac een eerlyk man is, wil ik drie dingen geloven; dat hy dat artykel niet gesteld heeft, dat hy het niet geleezen heeft, en dat hem myn brief niet ter hand is gekomen.’

Intusschen ontveinst zy toch ook in deze hare Verdediging hare gevoelens niet. Wy willen nog enige regels afschryven, die gewis byval vinden zullen by de onbevooroordeelden, en ook by ons van nut kunnen zyn: ‘Ik heb,’ zegt zy, bl. 13, ‘oprechtelyk veel opgehad met de Omwenteling, vooral geduurende de eerste agttien maanden; schoon ik my ten uitersten bedroefde over eenige uitspoorigheden, welke toen reeds de zegepraal van 't volk besmetteden; ik dagt dat de nieuwe Staatsregeling, hoe onvolkomen zy zyn mogt, altyd eene onschatbare weldaad zyn zoude, dewyl door dezelve verschrikkelyke misbruiken en willekeur vernietigd werden; en in de daad, indien het hof ter goeder trouw gehandeld had, indien de eerste uitgewekenen redelyker geweest waren, en niet voor altyd de vlugt genomen hadden, toen zy het woord Vryheid alomme hoorden uitgalmen, geloof ik nog, dat wy slechts ééne omwenteling zouden gehad, en dat dezelve het geluk van Frankryk zou uitgemaakt hebben. In weerwil van deze wyze van denken, verlangde ik vuuriglyk eenige vrienden te behouden, die gansch anders dachten dan ik; maar hunne onverdraagzaamheid boezemde hen een haat in, in welken ik nimmer deel nam; zy braken met my, en wierden myne vyanden. ..... Misschien dat dit geschrift hen in de handen kome. Ach! mogt het hun leeren, dat onze gemeene rampspoeden een nieuwen knoop gelegd hebben aan de banden, welke ons voorheen te samen bechteden; zo zy in eene zoo natuurlyke hartsaandoening geen deel nemen, beklaag ik hen dubbel. .... Hoe zwaar valt de rampspoed, wanneer hy, verre van het hart te louteren, hetzelve verbittert, en de onbillyke wrok doet voordduuren!’ En bl. 160: ‘Ik heb de Fransche Omwenteling bemind, eer de misdaad 'er eene zoo gruwlyke rol in speelde; maar al had ik 'er de middelen toe

[p. 109]

bezeten, zou ik dezelve niet hebben willen bewerken, noch 'er iets aan hebben willen toebrengen; ik zou de monarchaale regeering voor myn Vaderland de voorkeur hebben gegeven, om dat ik, onder die regeering gebooren zynde, door een natuurlyk gevoel daar aan gehecht was, en dat, daarenboven, dezelve my toescheen de zachtste en vreedzaamste van alle te zyn; maar toen de Republiek in Frankryk gevestigd was, heb ik gewenscht, dat zy 'er mogt gehandhaafd worden, en ik blyf zulks nog vuuriglyk wenschen. Dit verlangen wordt my door verscheidene krachtige bedenkingen ingeboezemd, en vooral door het denkbeeld, dat eene nieuwe omwenteling nieuwe verbanningen en verwyzingen zou voordbrengen; maar al wenschte ik 'er niet naar, beschouw ik het altyd als eene geheiligde plicht, de vastgestelde orde van zaken te eerbiedigen, en ik zal steeds tot my zelve zeggen: wie ben ik, om my tegen den wil van eene gansche Natie te verzetten?’ enz.

Het kleine stukje, De Herders der Pyreneën, in le feuille villageeise van den Abt cerutti reeds geplaatst, wordt achter dit Verhaal gevoegd: het is het enige, dat Mevrouw de genlis in dat blaadje gaf. Het heeft ons zeer bebaagd, en is in dienzelfden lieven geest gesteld, die, behalven alle andere verdiensten, de geschriften dezer Dame zo zeer aanbeveelt.