|
| |
| |
| |
Byzonderheden wegens de kwakers in Noord-Amerika. Door den Heer Petit-Radel, Arts.
(Vervolg en Slot van bl. 574.)
Eene reize van drie maanden door verscheiden Steden van Amerika gedaan, en vyf maanden te Philadelphia myn verblyf hebbende gehouden, maakte ik, straks naa myne aankomst, kennis met caleb lowner, een der Kwakers, om de strengheid zyner grondbeginzelen meest vermaard. Hy was opziener der Gevangenissen, welke hy my in alle derzelver deelen deedt kennen; en aan zyne vriendschap ben ik het plan verschuldigd, ingelascht in het werk, welk ik eerstdaags over dit onderwerp denk in 't licht te geeven. Dikmaals viel ons gesprek op die dolzinnigheid, van welke dorst na menschenbloed een der voornaamste toevallen is. Te gader beklaagden wy het lot van hun, die 'er door aangetast worden, zo wel als de akelige omstandigheden der zulken, die 'er de slagtoffers van zyn; en, ten deezen opzigte, stemden onze gevoelens volmaakt overeen. Caleb lowner hadt in Engeland gereisd; met genoegen sprak hy over landen, welke hy niet verder dan uit de beschryvingen van dezelve kende. Het Fransch sprak hy niet, maar verstondt het genoeg om onze beste Schryvers te kunnen leezen. Nooit was hy beter in zyn schik, dan wanneer hy, zittende by een goed vuur, onder een kopje Thee, my aangaande alle myne reizen konde ondervraagen. Daar hy 't meest belang in stelde, was het geluk der menschen; wel gaarne zou hy ze in éénen rang hebben willen plaatzen. Doch wanneer ik hem onder 't oog bragt, hoe veele menschen het Europa hadt gekost, en misschien nog zou kosten, om de dingen, indien in geen beteren, immers in eenen staat zo goed als de oorspronklyke, te herstellen, trok hy zyne schouders op, zuchtte, en een kopje Thee neemende, zeide hy: Brother, men are and will be for ever fools: ‘Broeder, de menschen zyn zotten, en zullen 't altoos blyven.’
Door middel van caleb lowner kreeg ik kennis aan veele andere Kwakers; doch, om redenen van staat, hield ik den meesten omgang met den Apotheker aliot,
| |
| |
wiens kundigheden met de myne meer overeenstemden. Veel vriendschap genoot ik in zyn gezin en die met hetzelve verkeering hielden, deels uit hoofde van myn beroep, deels omdat ik zeer veel toebragt, om de avondgesprekken aan de Theetafel leevendig te houden. Door myne verkeering ten deezen huize en elders wierd ik beter in staat gesteld om het karakter eens Kwakers te leeren kennen, die nooit buitenslands geweest was. Over 't geheel genomen zyn ze onkundig, en in gevolge daar van eigenzinnig en styf op hun stuk staande. Hoewel vyanden van de slaaverny, doen zy, egter, hunne dienstboden alle het gewigt hunner meerderheid gevoelen. Misschien is dit een werk van noodzaaklykheid, om te beter bediend te worden: want van de vier Waerelddeelen, welke ik bezogt heb, heb ik geen land aangetroffen, van huisbedienden zo slegt voorzien als de Vereenigde Staaten van Amerika. Hun zedig voorkomen belet niet dat ze sterk gezogt worden, van wegen de fynheid van hun linnen, van hunne klederstoffe, welke altyd grys van kleur is, van hunnen hoed, dien ze nooit afneemen, en die altoos onopgetoomd is en van ééne kleur. Alle de vrouwen gaan in laken gekleed of in grys satyn; doch haare hoeden en alwat tot het hoofdtooizel behoort is van het fynste batist. Het hair poederen zy niet; doch de jonge meisjes bedienen zich van welriekende oliën, en binden het te zamen met niet minder zorgvuldigheids dan onze Europesche Schoonheden aan haare hultafels. Op haar hoofd draagen ze een hoedtje van grys satyn, 't welk de blankheid van haar vel kragtig doet afsteeken. Zeer zorgvuldig zyn ze omtrent het verbergen van haare bekoorlykheden; doch wanneer zy binnenshuis zyn, en zich van de klederen, waar mede zy in 't openbaar verschynen, ontdaan hebben, vertoont 'er zich genoeg daar van door het fynste batist, welk die bekoorlykheden bedekt, om 'er al het voordeel, welk zy verlangen, van te trekken. Zy weeten, hoe veele uitwerking een fraaie arm en een fraai been doen;
doch vermits de eerbaarheid haar verbiedt, zelf haare voeten te vertoonen, stellen zy zich des schadeloos, door het vertoonmaaken met haare armen binnenshuis. Zeer bevallig en blank zyn, over 't geheel genomen, de Kwakerinnen; zy hebben kastanjebruin hair; zelden ziet men de roozen onder de leliën van haar gelaat uitbotten; 't welk,
| |
| |
gepaard met de geringe beweeging, die zy met haare oogen maaken, haar een kwynend voorkomen geeft, 't welk niet zonder uitwerking is, wanneer zy de opmerking eens Europeaans voorhebben te wekken. Altoos trouwen de Kwakers onder elkander; en indien het gebeure, dat iemant onder hen eene Vrouw van eene andere Gezinte neemt, of eene Kwakerin met een persoon, die niet van haar Geloof is, in 't huwelyk treedt, snydt men de gemeenschap met dezelven af, en sluit hen uit van de Broederschap, zonder voortaan immer in dezelve wederom te kunnen worden aangenomen. De huwelyks-inzegening geschiedt in hunne Godsdienstige Vergaderplaats. De Bruidegom en Bruid vertoonen zich te gader in de volle Vergadering aan de Oudsten, die op een eenigzins verheven gestoelte zitten, en verklaaren, dat zy elkander tot echtgenooten gekoozen hebben. Men houdt daarvan aanteekening in een Trouwboek, welk de ondertrouwden niet onderteekenen; en hier mede neemt de geheele plegtigheid een einde.
Te Philadelphia, even gelyk in alle andere landen, houden de Kwakers alleen verkeering met elkander. Een myner bekenden, die, hun geloof hebbende aangenomen, dikmaals in hunne gezelschappen wierdt genodigd, heeft my verhaald, dat zy zich, in hunne huizen, alle vermaaklykheden des leevens veroorlofden, zelf de Muziek, die, als strydig met de bespiegeling, hun hoofdleerstelzel, hun verboden is. Ook is het danzen onder veele jonggehuwden in gebruik geraakt, zints de overkomst en het verblyf der Fransche Volkplanters, die, om het leeven aangenaam te maaken, alle hunne nyverheid te werk gesteld hebben. Zeer gesteld zyn ze op dit vermaak, en geeven 'er zich aan over, wanneer zy verzekerd zyn, niet te zullen gezien worden. Doch, wanneer 'er een vreemdeling binnen treedt, kan men zich naauwlyks verbeelden, hoe vaardig zy de vertooning van gestrengheid wederom aanneemen.
De Kwakers hebben den naam van strikte eerlykheid in alle hunne verbintenissen. Ongemeen werkzaam zyn zy in den Koophandel, die, gemeenlyk, alle hunne aandagt trekt. Hun gelukkig slaagen, ten dien opzigte, heeft de spotterny der kwaadwilligheid gewekt. Te Philadelphia heeft men een spreekwoord, volgens 't welk een Broeder ten aanzien van de Jooden het zelfde is, als de Zon met opzigt tot de Starren; aanduidende, dat, zo
| |
| |
ras zich een Kwaker vertoont, de Jooden verdwynen. Zeker is het, dat, overal daar de Kwakers de meerderheid hebben, de Jooden schaarsch zyn; zeer weinigen van deezen ontmoet men te Philadelphia, doch zeer veelen in Virginie en in de Staaten van Massachuset, alwaar men integendeel zeer weinige Kwakers vindt. Intusschen, hoe veel geschreeuws hunne vyanden mogen gemaakt hebben, niet minder waar is het evenwel, dat hunne eerlykheid en goede trouwe buiten allen geschil is; en zo algemeen bekend is dezelve, dat de beste huizen van Koophandel van deeze Gezinte, wanneer hun geld wordt aangeboden, hetzelve aanneemen en 'er voordeel mede doen, zonder dat de Geldleener van hun een bewys van den ontvangst vordere; in gevalle van geschil, vertoonen zy hunne boeken, die aan hetzelve een einde maaken.
Dikmaals heb ik de Vergaderplaatzen der Kwakers, zo te Londen als te Philadelphia, bezogt, op Zondag voormiddag. Geene teekens vertoonen deeze huizen van eene verzamelplaats, aan de Godsdienst-oeffening gewyd. De banken staan ginds en elders verspreid, en aan het einde staat eene verhevenheid, op welke de Oudsten zitten. Uuren agtereen heerscht 'er de diepste stilte in de Vergaderplaats. Ieder een, onverschillig van welke sexe, vat het woord op, zo ras hy zich verbeeldt, door eene hooger magt te worden aangeblaazen; en, op zyne plaats opryzende, brengt hy alles voort, wat inwendig zyn gemoed roert, weidt zomtyds uit over huislyke byzonderheden, zonder iemant te noemen; dit maakt van zyn gesprek zulk een mengelmoes van aardsche en hemelsche dingen, dat een Europeaan, aan onze zedekundige verhandelingen gewoon, zulk een staal van winderigheid hoorende, zich niet dan met moeite van lachen kan onthouden. De oude Vrouwen munten hier in inzonderheid uit; dikmaals zyn zy de vertrouwelingen en zelf de tolken der jonge Kwakerinnen, welke de onervarenheid of de schaamte om haare gedagten te uiten, haar byzonder eigen, dikmaals onbekwaam maaken tot deeze zoort van welspreekendheid. Op den eersten Zondag in de maand September houden zy eene algemeene Vergadering, van welke allen worden uitgeslooten, die, geduurende het jongstverloopen jaar, de tuchtiging der Broederschap, 't zy dan om welke reden ook, verdiend hebben.
| |
| |
Ik zal dit berigt eindigen met eenige byzonderheden, raakende de laatste pligten, welke omtrent eenen Kwaker, naadat hy zynen aardschen loop heeft voleindigd, worden waargenomen. Zeer eenvoudig is des Kwakers huislyk leeven; niet zeer menigvuldig zyn zyne genietingen. Indien gy de vermaaken uitzondert, welke hy in den schoot van zyn gezin geniet, het genoegen, welk hy ondervindt door iets by te draagen ten nutte van verscheiden stichtingen, van welke het bestuur aan de Broederschap is opgedraagen, en eindelyk eenige uitstappen na buiten, in welke de familiën over en weder elkander bezoeken, hebt gy alles genoemd, waar mede de Kwaker zich verlustigt. De Bybel is het boek, welk zy meest leezen; hun geest, altoos in bespiegeling opgetogen, is voor het leezen van andere boeken niet berekend. Van der jeugd af onderweezen, zich naar alle voorvallen en ontmoetingen te schikken, zien zy de aangenaamste en de treurigste lotgevallen met het zelfde oog te gemoet. Menschen, aldus zich gedraagende, kunnen derhalven den dood niet dan met de kalmte te gemoet zien, welke den waaren Wysgeer kenmerkt. Van hier dat zy, om aan te duiden dat iemant gestorven is, gewoon zyn te zeggen, hy heeft afgedaan. In deeze treurige omstandigheid begeeven zich de Kwakers, vooraf daar toe genodigd, voetstoots, mannen en vrouwen, na het huis des overleedenen, en verzamelen, met de grootste deftigheid, voor hetzelve. Welhaast wordt het Lyk uitgedraagen, liggende in een Kist van Kajaaten- of van ander hout, met de kleur daar van geschilderd, met zilveren of verzilverd beslag, naar gelange van het vermogen des gestorvenen. Hy wordt door het gezin gedraagen. De Vrouwen, de Kinderen, naar gelange van hunnen ouderdom, omringen hem met alle blyken van droefheid; daaraan volgen de leden der Broederschap en zyne bekenden, by paaren. Alle rytuigen, die zich op weg bevinden, blyven stilstaan by het naderen der Lykstaatsie. De rouwe maakt zich niet kenbaar door de kleur, zynde elk in
eene kleur gekleed, die hem goeddunkt, maar wel door traanen en zomtyds snikken. Gekoomen aan het Kerkhof, 't welk midden in Philadelphia open ligt, schaart zich elk om het graf, waarin de Broeder eerlang voor altoos moet
| |
| |
nederdaalen. Men plaatst het Lyk naast het graf; de diepste stilte heerscht 'er, geduurende agt of tien minuten, naa verloop van welke het Lyk in het graf wordt neergelaaten. Gemeenlyk vat alsdan een Broeder het woord op, en naa het uitspreeken van eene korte Lykrede, eindigt hy zyne rede met eene vermaaning om beter te leeven. Op zekeren dag voorby het Kerkhof gaande, had ik gelegenheid getuige te zyn van al wat ik verhaald heb. Groot was de menigte; ik drong door zo verre ik kon, en had welhaast gelegenheid om eene zeer aandoenlyke Redevoering te hooren van eenen Broeder, die 'er zeer treurig uitzag, welken ik in de Vergaderplaats meermaalen had gehoord. 't Geen meest myne aandagt trok, was zyne wyze van aanhef; op eene zonderlinge manier rekte hy zyne woorden, zodat een vreemdeling gemaklyk 'er de kragt van konde gevoelen; en wanneer hy twee of drie volzinnen hadt gesproken, hieldt hy stil, en zweeg drie of vier minuten. Thans hervatte hy den draad zyner rede, op eenen toon van de diepste droefheid, houdende gestadig de oogen hemelwaarts geslagen; indiervoege, dat ik, hoewel tegen hem over en digt by hem staande, niets anders dan het wit zyner oogen zien konde, zynde zyne oogappelen in eenen staat van aanhoudende trillinge, naar stuiptrekking gelykende.
|
|
Auteursrechtvrij