Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1800

[p. 541]

Uittrekzel uit de waarneemingen van Gaspar Monge, aangaande de fontein van Moses.

Vier uuren gaans, ten Zuiden van Suez, op den Westkant der Golf van dien naam, vindt men de bronnen, de Fontein van Moses genoemd: een naam, die, volgens de aanmerkingen van den geleerden Schryver, niet ouder is, dan de invoering van het Christendom in deeze Gewesten, 't geen ook toepasselyk is op de meeste benaamingen van verscheidene andere aanmerkenswaardige plaatzen in deeze landstreeken.

Het water van deeze bronnen is wel iets ziltig, maar desniettegenstaande van groot nut voor de Karavaanen. Voorheen was deeze thans woeste oord sterk bewoond, en men vindt 'er nog de overblyfzels van een groot pakhuis, waarschynelyk gebouwd in die dagen, in welke de Venetiaanen hier hunne vlooten uitrusteden, om naar Oost-Indiën te vaaren.

Behalven het belangryke deezer bronnen, met betrekking tot de Geschied- en Aardrykskunde, leveren zy insgelyks een aanmerkelyk waterweegkundig verschynzel op, door monge op de volgende wyze beschreeven en verklaard.

De verschillende Bronnen, met elkander de Fontein van Moses uitmaakende, zyn agt in getal, en worden alle gevonden op de toppen van zo veele heuveltjes, die boven, in de gedaante van een omgekeerden kegel uitgehold, een bekken maaken, waaruit het water van elke bron, langs de kegelagtige oppervlakte der heuveltjes, door natuurlyke riooltjes, naar beneden loopt. De hoogte deezer heuveltjes is verschillende, zynde het aanzienlykste ongeveer veertig voeten hoog boven de oppervlakte van den grond; doch de bron van dit hoogste heuveltje is reeds voor langen tyd uitgedroogd, en het bekken met zand gevuld, waarin men nog de overblyfzels vindt van een hoogen Dadelboom, die daarin gegroeid, en vervolgens door de Arabieren is afgehouwen.

Het schynt ons niet bezwaarlyk, den oorsprong te verklaaren van de heuveltjes, uit welker toppen deeze bronnen afstroomen. Het vogt, 't geen het water eener bron in de rondte verspreidt, onderhoudt aldaar een

[p. 542]

aanhoudenden groei van plantgewassen. De dus geboorene stammetjes en takjes breeken de kragt der winden, en houden de zandkorrels op, die anders her- en derwaards zouden verstuiven. Deeze, teffens bevogtigd, verkrygen dus een nog meer wederstand biedend vermogen tegen sterkere windvlaagen. Ondertusschen vereenigt zich hiermede het aardagtig zout, dat in het bronwater wordt bevat, 't geen thans uitdampende tot crystallen schiet, en dus eene steenlym vormt, die den zamenhang nog veel sterker maakt. Op deeze wyze wordt de omtrek van het waterhoudend bekken een weinig verhoogd. Doch daar deeze ophoogende oorzaak steeds voortwerkt, moeten de gevolgen daarvan, hoewel langzaam voortgaande, aanhoudende zyn; zodat eindelyk de bron, die voorheen op de vlakte was, zich thans op den top van een heuveltje bevindt, 't welk bestaat uit een zandagtigen Druipsteen van een ziltigen smaak.

Dewyl de bron van het hoogste heuveltje is uitgedroogd, is het waarschynelyk, dat de hoogte van veertig voeten in deezen een maximum is, niet zo zeer bepaald door de drukkende kragt, die het water in de hoogte brengt, als door het onvermogen der kanaalen, die het water aanvoeren, om aan eene grootere zylingsche drukking te wederstaan: zodat het water, tot deeze hoogte gekomen, de wanden dier waterleidingen heeft doen bersten, en dus nieuwe bronnen in de laagte heeft gemaakt, die zeer natuurlyk aan de oorspronglyke het water onttrokken hebben, en die dus doen uitdroogen; zynde de kleinere heuveltjes, op welker toppen zy zich thans bevinden, ongetwyfeld allengskens daargesteld, door dezelfde oorzaak, welke het eerste heuveltje had voortgebragt.

Niets is derhalven waarschynelyker, dan dat de zogenoemde Fontein van Moses, in lang verloopene eeuwen, alleen die eenige bron gehad heeft, die thans geheelenal is uitgedroogd; en dat de thans bestaande zeven watergeevende heuveltjes, van eene geringere hoogte, naderhand zyn voortgebragt, of door het bersten der wanden van de waterleidende buizen, of door het uitdelven der omliggende plaatzen, tot het leggen van grondslagen voor de gebouwen, welke men hier stichtte, in die dagen, in welke deeze landstreek bloeijend en bewoond was.