|
| |
| |
| |
Leevensberigten, characterschets, en geleerde arbeid van John George Zimmerman, Staatsraad, en eerste Arts des Konings van Engeland, te Hanover, Ridder van de Orde van Wladomir, Lid van veele Academien en Genootschappen. Getrokken uit diens Leevensbeschryving, opgesteld door S.A.D. Tissot, D.M., Lid van de Koninglyke Societeit te Londen, enz.
(Vervolg en Slot van bl. 65.)
Ongelukkig was zimmerman in het lot zyner Kinderen. 's Mans beminnelyke Dogter, die hy op het tederst lief hadt, stortte, korten tyd naa dat zy Lausanne verlaaten hadt, in eene kwynende ziekte; deeze duurde vyf jaaren, en sleepte haar toen weg. Zyn Zoon was, van diens kindschheid af, door scherpheid der vogten gekweld geweest, en verviel, naa verscheide toevallen van zenuwkwaalen geleden te hebben, tot een staat van volslaagene weezenloosheid, die nu reeds twintig jaaren geduurd heeft.
Om deezen last van leevensonaangenaamheden te verligten, oordeelden zyne Vrienden hem een tweede Huwelyk te moeten aanraaden; zy zagen voor hem om na eene geschikte Medegezellinne des leevens, en meenden die te vinden in de Dogter van Dr. de berger, 's Konings Lyfarts te Lunenburg. Zimmerman volgde hunnen raad. Die tweede Egtverbintenis greep stand in den Jaare 1782, en strekte, met de daad, ter veraangenaaming en steun van zyn volgend leeven. Zy was dertig jaaren jonger dan hy, doch schikte zich volkomen naar zyn smaak en zinnelykheden; terwyl zy hem teffens bewoog om meer gezelschaps buiten 's huis te zoeken, en in huis te zien, dan hy tot hier toe gedaan hadt.
Ten deezen tyde hieldt zimmerman zich bezig met het voltooijen van zyn geliefde Werk over de Eenzaamheid, 't welk, op den afstand van dertig jaaren, naa de uitgave der eerste Proeve over dat Onderwerp, in eene nieuwe gedaante te voorschyn tradt, in de Jaaren 1784 en 1786. 's Mans denkbeelden over de Eenzaamheid
| |
| |
waren eenigzins verzagt geworden, door eene zo langduurige verkeering met de Wereld; hy gaf 'er deeze bepaaling van: De Eenzaamheid is die staat der ziele, waar in zy zich vrylyk aan haare eigene bedenkingen overgeeft: het was, derhalven, niet noodig, een Woestynier of een Kloosterling te worden, om haare voordeelen te genieten. Hy waarschuwt zyne Leezers, dat het zyn oogmerk geenzins was, den Mensch tot het zoeken der Eenzaamheid en het omhelzen van een afgezonderd Leeven uit te lokken; hy onderzoekt, aan wien de Eenzaamheid meest voegt; hy draagt onpartydig de voor- en nadeelen der Eenzaamheid voor. Overal treft men in dit Werk verhevene denkbeelden, grootsche uitzigten aan; eene goede keuze van voorbeelden, met veel wysheids toegepast; overal komt de Schryver te rug op den Godsdienst, welke hem zeer na aan 't harte lag. Naardemaal zimmerman's neiging, door eene verkreegene hebbelykheid, meer na de Eenzaamheid dan na de Gezelligheid helde, nam zyn Werk eigenaartig daar van veel over, en draagt den stempel van 's Schryvers zwak zenuwgestel. Onder het leezen kan en mag men zeggen: hier was de Opsteller in een zwaargeestige luim; daar was hy knorrig: hoe vaak komen Edelen als slegthoofden te voorschyn; hoe vaak moeten de kleine Steden het ontgelden! In de daad, uit dit Boek oordeelende, zou men zimmerman voor een ziftend, scherp en lastig Mensch in den ommegang aanzien; dan 'er deedt zich eene verbaazende ongelykheid op tusschen zynen Aart en wyze van Ommegang en zyne Schriften. Altyd zagt, beleefd, inschiklyk in de zamenleeving, niet in staat om iemand een beledigend woord te geeven, was hy, de pen in de hand hebbende, stekelagtig tot scherpheid toe. In de verkeering wederhieldt hem de welvoeglykheid en de zagtheid van zyn Character; maar afgezonderd, op zyn boekvertrek zittende, sleepte hem de kragt van zyne ziel, de liefde tot de deugd, en zyn afkeer van alles, wat belachlyk
was, weg, en dan ontzag hy niets.
Zimmerman's Werk over de Eenzaamheid maakte niet alleen in Duitschland, maar bykans de geheele leezende wereld door, grooten opgang; de vertaalende hand vondt bezigheid om het in de meeste taalen over te brengen: het zette den reeds bekenden Schryver eene wydklinkender beroemdheid by. Hadt hy dit onderwerp, over 't algemeen, geene zo behaagelyke gedaante weeten by te
| |
| |
zetten, dan zou een Wysgeer stoffe gevonden hebben om te glimplachen, daar een Hof-arts, de Eenzaamheid aanpryzende, een geliefd Werk schreef voor een der schitterendst leevende en heerschzugtigste van alle Gekroonde Hoofden. De Keizerin van Rusland bedankte, by eenen Brieve, den Schryver voor het vermaak, 't geen zy uit het leezen deezes Werks geschept hadt. De Brief ging gepaard met een heerlyk Geschenk, en werd dit alles gevolgd van eene geregelde Briefwisseling, die, met eene groote openhartigheid van haare zyde, aanhieldt tot den Jaare 1793, wanneer zy dit schriftlyk onderhoud schielyk aforak. Catharina de II noodigde zimmerman uit, om zich, als haar eerste Geneesheer, te Petersburg neder te zetten. Dan hy deeze roeping weigerende, verzogt zy hem, eenige welgeoefende Artzen haar aan te pryzen, om in de Steden en Legers gebruikt te worden; zy schonk hem de Ridderorde van Wladomir.
Een der uitsteekendste voorvallen in zimmerman's leeven was het opontbod, om frederik den grooten, ter gelegenheid van diens laatste Ziekte, in den Jaare 1786, als Arts by te staan. Het was vooraf te zien, dat 's Mans Geneeskunde geene hulp aan dien Vorst zou toebrengen: dan hy bediende zich van die gelegenheid, om vertrouwlyk te kunnen omgaan met een Vorst van dat zonderling Character, wiens zielsvermogens, tot het laatste zyns leevens, in zo vollen staat bleeven. - Uit deeze verkeering met dien Vorst ontleende zimmerman de stoffe tot een belangryk verhaal, naderhand in 't licht gegeeven. De voorkeuze, die frederik ten zynen opzigte betoond hadt, deedt hem eigenaartig neigen tot een gunstig denkbeeld over dien Monarch. Met den Jaare 1788 zondt hy in 't licht, eene Verdeediging van frederik den grooten tegen den Graaf de mirabeau, en in 't Jaar 1790, Fragmenten over frederik den grooten, dienende als Bylaagen tot de Geschiedenis van diens Leeven, Regeering en Character.
Alle deeze Schriften, den Koning van Pruissen betreffende, gaven ergernis aan veelen, en stelden hem bloot aan strenge beoordeelingen, voor welke hy zich gevoeliger betoonde, dan bestaanbaar was met de rust zyns gemoeds.
Zimmerman's Godsdienstige en Staatkundige Begrippen begonnen in den laatsten tyd zyns leevens in eenen merkbaaren tegenstand te komen met de Beginzelen, die
| |
| |
met zo veel yvers over geheel Europa verspreid werden en ingang vonden. Dit wekte steeds zyn ligt aangedaanen en in 't vuur gebragten geest op. De Illuminaten, in zamenvoeging niet de Vrymetzelaaren, vertoonden zich, om deezen tyd, in Duitschland, en verwekten geweldige beweegenissen by Mannen van Letteren en bedagtzaamheid. Men veronderstelde, dat zy niets minder op het oog hadden, dan de afschaffing van het Christendom en de omverwerpirg van alle vastgestelde Magten; en terwyl de Voorstanders van die begrippen oordeelden, dat hier uit de heilzaamste gevolgen van allerleien aart stonden gebooren te worden, vreesden hunne Tegenstanders, dat dezelve de bronnen zouden worden van allen ramp, die met mogelykheid het Menschdom kon treffen. - Zimmerman bevondt zich onder de eersten, die zich as Wederstanders vertoonden. Zyne hoogagting voor den Godsdienst en Maatschaplyke Orde, en, misschien, de betrekking, waar in hy stondt tot Gekroonde Hoofden, deeden hem alle de beginzels deezer nieuwe Wysgeeren in het ongunstigst en haatlykst daglicht beschouwen. Hy boodt hun vol vuurs tegenstand, vormde met andere Geleerden een plan van bestryding, en deedt, op 't laatst, een stap, welks regtvaardiging wy voor zyne Vrienden overlaaten - te weeten, hy zondt den Keizer leopold een Geschrift, waar in hy de verderslyke Grondregels van dien nieuwen Aanhang, met de sterkste en afzigtigste kleuren, afschilderde, en de middelen om denzelven te onder te brengen aan de hand gas; middelen, welke wy verstaan hebben dat bestonden in eene beslissende tusschenkomst der Burgerlyke Magt. Leopold, tot dusdanige maatregelen wel overhellende, zondt hem een Brief ter beantwoordinge, gepaard met een schuterend Geschenk; doch 's Keizers kort daar op volgende dood ontzette die Party van diens veel vermogende bescherming.
Zimmerman, egter, zich vereenigende met den Heer hoffman, te Weenen, die een Tydschrift, op de oude beginzels steunende, uitgaf, verflaauwde niet in zynen yver. Zy vielen aan, en werden op hunne beurt aangevallen. Zimmerman wikkelde zich ongelukkig in tot een Regtsgeding, door een stukje, in hoffman's Tydschrift geplaatst, getyteld, de Baron van knigge ontmaskerd, als een Illuminaat, een Democraat en een Volksverleider. Naardemaal deeze beschuldigingen deels gegrond waren op een Werk, door den Baron niet openlyk
| |
| |
voor het zyne erkend, werd 'er een regtsgeding tegen zimmerman aangevangen, als Schryver van een Lasterschrift, en hy was buiten staat om zich uit dit wargaren te redden en te verdeedigen.
Dit Twistschrift-schryven, gepaard met zo onaangenaame gevolgen, kan men zich ligt verbeelden, was allerongunstigst voor een Man van zyn aandoenlyk Zenuwgestel. Daarenboven werd zyn geest overmand door vrees voor eigen lyfsgevaar, op de aannadering der Franschen na het Keurvorstendom van Hanover, in den Jaare 1794. Het denkbeeld van een arm Emigrant te zullen worden, zweefde hem gestadig voor den geest; en kon de onderhandeling, die gerustheid aan Hanover verschafte, hem geene geruststelling verschaffen. Zints Slachtmaand hadt hy slaap, eetlust, kragt, en alles wat welgedaanheid heeten mogt, verlooren. Zyne verzwakking bleef steeds aanhouden. - In Louwmaand des Jaars 1795 bezogt hy nog eenige Zieken met zyn rydtuig; doch bezwymde, als 't ware, van vermoeijenis, als hy een trap was opgeklommen. Een Geneesmiddel voor te schryven was voor hem een moeilyk werk. Hy klaagde zomtyds over verwarring in zyne denkbeelden, en staakte daarom allen arbeid. Men hieldt dit, in den aanvange, voor eene vlaag van Hypochondrie; maar het bleek welhaast, dat eene gezette Melancholie hem niet toeliet eenigen tyd lang den loop zyner denkbeelden aaneengeschakeld te houden. Hem wedervoer, 't geen zo veele Mannen van vernuft overkwam; één sterk en alles overheerschend denkbeeld overweldigde alle de overige, en bragt het zielsvermogen te onder, 't welk niet in staat was dat denkbeeld te verwyderen. Alle tegenwoordigheid van geest behoudende, en de klaarheid zyner begrippen omtrent alle voorwerpen, verkoos hy niet langer zich daar mede bezig te houden: buiten staat om iets te verrigten, en zelfs zyne raadgeevingen niet dan met moeite uitbrengende, zag hy in zyne verbeelding steeds den Vyand zyn huis plunderende, even gelyk pascal geduurig een Vuurkloot waande aan zyne zyde te hebben, en spinello dagt dat de Duivel tegen over hem stondt. - Hy gebruikte eenige
Geneesmiddelen, en deedt een reisje; maar alles zonder vrugt. Hy keerde na zyn huis weder, vervuld met het zelfde ontrustende denkbeeld, waar mede hy 't zelve verlaaten hadt; onophoudelyk was voor zynen geest het begrip, dat hy geheel van alles beloofd was. Dit treurig denkbeeld beheerschte hem
| |
| |
dermaate, dat hy zich van allen voedzel onthieldt; deels althans schreef men die weigering toe aan zyne vrees voor Armoede. Hy vermagerde zodanig, dat hy een geraamte geleek, toen hy op den zevenden van Wynmaand des Jaars 1795, in den ouderdom van zes en zestig jaaren, stierf.
Zyne Egtgenoote betreurde hartlyk dien waardigen Man; dit deeden ook zyne Vrienden, zyne Zieken, en alle Geneeskundigen, die hun beroep ter harte neemen, en op vorderingen in de Kunst prys stellen. Te regt mogt zyne troostlooze Weduwe schryven: ‘Welk een Man zou myn zimmerman niet geweest zyn, indien zyne Zenuwen niet over hem geheerscht hadden!’ - In de daad, het was zyn zeer aandoenlyk Zenuwgestel, 't geen, in zommige omstandigheden, by hem eene kleinmoedigheid veroorzaakte, anders zeer vreemd van zyn stevig Character; 't waren zyne Zenuwen alleen, die te Sans-souci, by het naderen van 's Konings kamer, beefden; als hy in een rydtuig zat, duchtte hy alle oogenblikken voor eenig ongeval, en stelde zich als eene bange Vrouwe aan.
Zimmerman, wiens Leeven, Werken, Uitgang en Gesteltenisse wy dusverre geschetst hebben, was groot, zeer welgemaakt, hadt een vasten en gemaklyken tred, deedt zich behaagelyk voor, hadt eene aangenaame stem, de volgeestigheid zyner ziele schitterde ten ooge uit; en hoewel de Kinderziekte zyn aangezigt eenigermaate geschonden hadt, was het egter slegts in die maate, dat zyn Gelaat daar door zo veel belangryker wierd, als zyn vel in helderheid verlooren hadt.
Van 's Mans in 't Nederduitsch vertaalde Werken hebben wy, in onze Letteroefeningen, berigt gegeeven, en kunnen dezelve op ons Boekenregister, zeer gereed, door de desbegeerigen, naageslaagen en gevonden worden. Wy twyfelden geen oogenblik, hun dienst te zullen doen met hun een Man te doen kennen, wiens Leeven met opmerking te leezen niet weinig stoffe tot nadenken geeft, en veele lessen van nuttige toepassing oplevert, ook voor de zodanigen, die zich in Leevenskringen geplaatst vinden, anderzins wyd en verre verschillende van de Leevensloopbaan, die zimmerman betradt.
|
|
Auteursrechtvrij