Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1800

Aanmerkelyke byzonderheden, betreffende het Noord-Americaansch gemeenebest. Getrokken uit eene derwaards gedaane Reize, geduurende de Jaaren 1795, 1796 en 1797, door La Rochefoucault-Liancourt.

De inwooners van Philadelphia en der omliggende Gewesten zyn, over 't algemeen, goedaartig, naarstig, en gehegt aan het Federalisme en de wetten van den Staat. In de zeden heerscht, over 't geheel, eene groote eenvoudigheid, die zomwylen naar ruwheid zweemt. Voor het uiterlyke vindt men hier veel minder gereedheid, om iemand plaizier aan te doen, dan in Frankryk, en zelfs in Engeland; doch zy is in der daad niet geringer, en vertoont zich alleen onder andere gedaanten. By de perzoonen, aan welke onze Reiziger was aanbevolen, ontmoette hy, over 't geheel, eene verplichtende vriende-

[p. 76]

lykheid, en eene algemeene genegenheid, om op zyne vraagen te antwoorden, zo veel hunne bekwaamheden toelieten. Intusschen zyn zy, in zaaken, die buiten hun dagelyks beroep gaan, zeer onbedreven, en bezet met allerleye vooroordeelen; 't welk voornaamelyk hier door wordt veroorzaakt, dat niets in staat is, om hun af te trekken van hunne geliefde bezigheid, het bejaagen van voordeel, 't geen, wanneer het werkzaam is in groote onderneemingen, als het ontginnen van nog woest liggende landeryen, het verbeteren van reeds aangelegde bepootingen, enz. allen lof verdient. Deeze geschiktheid der gemoederen is een gevolg der kindsheid van den Staat, en van deszelfs zamenstelling uit allerley zoort van volkeren, die de denkbeelden en de behoeften der Natien met zich brengen, uit welke zy oorsprongelyk zyn. Voorts is deeze drift het gevolg van het aanzien, 't welk hier, meer dan elders, gehegt is aan de rykdommen; 't geen niet wel anders zyn kan, omdat, behalven eenige uitsteekende Eerampten, die weinig in getal zyn, slegt betaald worden, en maar voor een tyd worden opgedraagen, niets de Burgers van elkanderen onderscheidt, dan een meer of mindere trap van rykdom. Een noodzaakelyk gevolg van deeze hoofdbezigheid is een onfeilbaar middel, tot vermeerdering van de magt en voorspoed van 't Gemeenebest; dewyl de zamenhang der zaaken zodanig is, dat iemand zich bezwaarlyk kan verryken, zonder teffens het vermogen van anderen te vermeerderen.

In het Graafschap van Northhumberland vond onze Reiziger den vermaarden Priestley, die, door zyne Natuur- en Scheikundige bekwaamheden, zo veel roem heeft verworven, terwyl zyne Godsdienstige gevoelens hem ongelukkig hebben gemaakt. Onze Reiziger is van meening, dat de volks-opstand te Birmingham, die de vernieling van zyn werkhuis, en van zyne boekery, ten gevolge had, door de Engelsche Regeering was aangevuurd; doch hier in heeft hy ongelyk, dewyl die gebeurtenis, welke hem tot het verlaaten van zyn Vaderland deed besluiten, alleen veroorzaakt wierd door zynen onvoorzichtigen yver, om de aangenomene Godsdienstige gevoelens zyner Landgenooten te bestryden. De Regeering heeft, integendeel, alle moeite gedaan, om hem in Europa te behouden, door hem zeer overvloedige schaêvergoedingen aan te bieden. Met meerder

[p. 77]

recht merkt onze Schryver aan, dat het gebeurde den Wysgeer zo ligt niet zou bewoogen hebben, naar America over te steeken, indien hy niet verwagt had, dat men hem aldaar, met eene zoort van bewondering, zou toejuichen. Dan hier in vond de eigenliefde van den Wysgeer zich deerlyk bedroogen. Want, van den eenen kant, stelden de Americaanen geen genoegzaam belang in de door hem beoeffende weetenschappen, om zyne ontdekkingen te bewonderen, terwyl, van den anderen kant, zyne Godsdienstige beginzels niet van hunnen smaak waren; 't geen ten gevolge had, dat de Wysgeer nergens met eenige belangneeming wierd ontvangen, dan te Nieuw-York en te Philadelphia, alwaar zich die eerbewyzingen zelfs maar tot eenige weinige maaltyden bepaalden, na welke de geheele Wysgeer vergeeten wierd. De groote Wysgeer heeft het eindelyk niet langer kunnen uithouden, in een Land, in 't welk men zo weinig agt sloeg op zyne uitgebreide kundigheden, en is te rug gekeerd na Europa, alwaar men beter de behoorlyke hulde weet te doen aan de kundigheden en aan de trotschheid der Wysgeeren.

In eene reize, welke onze Schryver ondernam door een nog weinig bewoond land, om te komen aan de groote binnenlandsche meiren, die de Noord-Americaansche Gewesten ten grenspaal verstrekken, en eene onderlinge gemeenschap, tusschen de rivieren van Sint Laurens en de Missisippi, daarstellen, trof hy eene Broederschap van Kwaakers aan, die zich heeft begeeven onder het geestelyk opperbestuur van Gemaina Willkinson, eene schrandere bedriegster, die, uit een waaren of voorgewenden Doodslaap (Lethargus) ontwaakt, voorgeeft, dat zy uit den dooden is opgestaan, en, na al het stoffelyke te hebben agtergelaaten, thans een zuivere geest is. Deeze bedriegster begon haaren rol te speelen met de gewoone leer der Kwaakers in verscheidene punten aan te tasten, en eene zekere hervorming onder hen te preediken. Ras wierd zy vervolgd, doch maakte zich teffens eenen aanhang, aan welken zy voorstelde, zich van hunne onverdraagzaame broeders te scheiden, en zich by het meir Sénéca neder te zetten. Ruim dertig huisgezinnen volgden haar, by welke zich eerlang nog twintig voegden, welke daar te zamen een Dorp hebben gesticht, onder den naam van Jerusalem. Onze Reiziger kreeg, met zyn byhebbend

[p. 78]

gezelschap, gelegenheid, om eene redevoering, welke zy weekelyks in haar huis houdt, by te woonen, die zeer wel was ingericht, en met eene groote welspreekenheid wierd uitgevoerd. Voorts geeft hy van dit zonderling schepzel de volgende beschryving: De schynheiligheid straalt haar ten oogen uit, en is blykbaar in alle haare daaden. Zy spreekt weinig, zonder eene of andere schriftuurplaats aan te haalen, en zonder te komen op het denkbeeld van den dood, de noodzaakelykheid der verzoening met God, enz. Ondertusschen koestert zy een onverzoenelyken haat tegen alles, wat niet van haare Secte is; zy verwekt tweespalt tusschen de huisgezinnen, en berooft wettige erfgenaamen van hun ersgoed, om zich hetzelve toe te eigenen, onder den naam van haare getrouwste aanhangster en vriendin, Rachel Millers. De geschenken, welke Gemaina van de geloovigen ontvangt, zyn geschikt tot onderhoud deezer eerwaardige vriendinne, die altoos in eene Godsdienstige verrukking is, en die zich zelve geheelenal zou verwaarloozen, indien men geene zorg voor haar droeg. Hoe groot, intusschen, de afgetrokkene Godsdienstigheid en zelfsverlochening deezer zonderlinge wezens zich moge vertoonen, draagen zy nog al aartig zorg voor haare zogenoemde geestelyke zelfstandigheid. Haare kamers zyn zo wel en zo gemakkelyk gestoffeerd, als de beste te Parys. Haare tuinen zyn ongemeen wel bebouwd. Men vindt by hen ververschingen van allerleyen aart, en men spyst 'er zo rykelyk, als ergens te Philadelphia. Veele bewooners van Jerusalem hebben ook reeds hunne oogen geopend, en zien wel, dat zy by den neus geleid worden; doch de overigen twyffelen niet aan de Goddelyke zending van hunne opzieneresse.

('t Vervolg hier naa.)