Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1800

[p. 541]

Sebaldi Fulconis Joh. Ravii Orationes duae. Altera de Poëseos Hebraicae prae Arabum poësi praestantia, tam veritatis, quam divirae majestatis religionis in veteri codice facro traditae argumento. Altera de poëticae facultatis excellentia & perfectione, spectata in tribus poëtarum principibus, scriptore Jobi, Homero & Ossiano. Habitae publice, Lugduni Batavorum, D. 18 Octobris 1794. & D. 22. Junii 1799. Lugduni Batavorum, apud S. & J. Luchtmans, 1800. In 4to. f.m.

De Hoogleeraar rau, aan wien, reeds in 1794, door de toenmaalige Curatoren van, 's Lands Universiteit, het openbaar onderwys der Oostersche taalen aan die Hoogeschool was opgedraagen, en die, nadat hy, ten gevolge van gerezen geschil, over de wyze van aanstelling, voor een korten tyd van dien post was ontzet geweest, in het voorleden jaar, door de tegenwoordige Bestuurders der Leidsche Hoogeschool, weder daarin wierd hersteld, hield, by deze en gene gelegenheid, die twee uitmuntende Redevoeringen, over wier gemeenmaaking wy ons hartelyk verblyden, terwyl wy 'er niet aan twyfelen, of alle liefhebbers van geleerdheid en smaak zullen 'er den Hoogleeraar voor danken.

De gekozen onderwerpen, die wy niet weeten, dat dusverre door iemand opzetlyk behandeld zyn, verdienen, zoo wel uit hoofde van de wyze van behandeling, als van derzelver eigen aart, eene aandachtige overweeging.

In de eerste roemt de Hoogleeraar rau de uitsteekende voortreflykheid der Hebreeuwsche Dichtkunst, boven die van andere Oostersche volken, welke anders, in geschiktheid tot derzelver beoefening, voor de Hebreeuwsche natie in geenen deele behoeven te wyken. Hy meent de reden van deze verschillendheid ontdekt te hebben, in de meerdere helderheid der godsdienstige begrippen, en het fynere Godsdienstgevoel, waardoor de Hebreeuwsche natie van alle andere Oostersche volken zoo zeer onderscheiden geweest is: 't geen men alleen aan het godsdienstig onderwys, en aan bovennatuurlyke openbaaringen der Godheid, waarmede dezelve is bevoorrecht geworden, hebbe toe te schryven. En,

[p. 542]

op dien grond, is de Hoogleeraar van oordeel, dat uit de meerdere voortreflykheid der Hebreeuwsche Dichtkunst, boven die van andere Oostersche volken, en wel byzonder van de Arabieren, een bewys voor de waarheid en goddelykheid van den Joodschen Godsdienst kan getrokken worden. Het denkbeeld is niet geheel nieuw, maar in deze Redevoering in zoodanig licht geplaatst, met zoo veel schranderheid en bevalligheid uitgewerkt, en tot zoodanigen graad van waarschynelykheid en aanneemelykheid gebragt, dat wy geenzins twyfelen, of het zal werkelyk byval vinden. Ons kort bestek laat ons niet toe, 's Mans bygebragte redenen te ontleeden, en nog veel minder ter toetze te brengen. Alle zyn, gelyk men natuurlyk moest verwachten, en ook de Redenaar zelf schynt gevoeld te hebben, niet even gewigtig. Aan hun, die de godsdienstige kundigheden der Jooden, en de geestdrift van derzelver Dichters, alleen uit natuurlyke en menschelyke oorzaaken meenen te kunnen afleiden, zal denkelyk het besluit, uit de vergelyking van de Hebreeuwsche en Arabische Poësie tot den bovennatuurlyken en bovenmenschelyken oorsprong der eerstgenoemde, te ver getrokken toeschynen. Het is indedaad moeilyk te bepaalen, waar zich, in de Hebreeuwsche Dichters, en wel byzonder in de Profeeten, het goddelyke van het menschelyke gescheiden heeft. Echter heeft de Hoogleeraar de onwaarschynelykheid van het gevoelen, dat het ontdekt verschil tusschen de Hebreeuwsche en Arabische dichtstukken alleen uit natuurlyke en menschelyke oorzaaken moet afgeleid worden, met zoodanige redenen bekleed, dat 'er indedaad een groote maat van stoutheid en styfzinnigheid schynt vereischt te worden, om het zonder eenige bepaaling te willen volhouden.

In de tweede Redevoering vergelykt de Hoogleeraar het dichtvermogen van drie Dichters van den eersten rang, den Schryver van Job, Homerus en Ossian, die het, ieder in zynen tyd, en op zyne wyze, in de beoefening der Dichtkunst zoo ver gebragt hebben, dat men, 't geen elk van hun by uitneemendheid eigen geweest is, slechts oplettend na te gaan, en in de verbeelding te vereenigen hebbe, om zich het heerlykst ideaal van een volmaakt Dichter voor den geest te kunnen schilderen. Een Dichter, in wien de majesteit

[p. 543]

en stoutheid van Job, de bevalligheid en tederheid van Ossian, met de verscheidenheid en wysheid van Homerus zich vereenigd vertoonden, zou indedaad een schoon model van dichterlyke volkomenheid opleveren. Tot zoodanig besluit wordt de Redenaar als van zelfs geleid, door eene oplettende naspooring van het natuurlyk dichterlyk gevoel en goddelyk kunstvermogen der drie genoemde Dichteren, waarvan hy ons, als een regt kenner van het fraaie en schoone, een keurig tafereel in handen geeft, bevestigd door deze en gene treffende proeven van dichterlyke uitmuntendheid, uit derzelver nagelatene schriften, waarvan wy onzen Leezer geen meer byzonder uittrekzel kunnen mededeelen. Wy onthouden ons ook daarom van aanmerkingen over deze en gene trekken, die mogelyk wat in 't overdrevene vallen. 't Is niet gemakkelyk, dat geheelenal te vermyden.

Beide Redevoeringen pryzen zich niet minder aan, door zuiverheid en bevalligheid van taal en styl, dan door rykdom van schoone gedachten en oordeelkundige waarneemingen, en mogen, met het hoogste recht, onder die weinige voortbrengselen van onzen vaderlandschen grond geteld worden, die den wettig verkregen roem der Bataafsche Geleerden ook buitenlands kunnen heipen staande houden.