Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1800

[p. 332]

Geheime Anecdotes, betreffende den Achttienden van Fructidor, en nieuwe gedenkschriften der Gedeporteerden na Guiana, door henzelven geschreeven, zynde het vervolg van het Dagverhaal van Ramel, inhoudende nieuwe omstandigheden, raakende hunne Deportatie en hun Verblyf in de Colonie van Guiana; de aankomst van het Fregat la Decade, aan boord hebbende honderd en drie en negentig Gedeporteerden; den dood van Rovère, Lavilleheurnois, Brothier, Gibert-Desmolieres, d'Havelange, Letellier, mitsgaders van alles, wat te Guiana is voorgevallen, tot den drie en twintigsten van Nivose, het zevende Jaar. Hier is bygevoegd een nog onbekend verhaal der Ontvluchting van Pichegru, Barthelemy, Ramel, enz. hunne aankomst te Londen, hoe zy ontvangen zyn; hunne zamenkomst met Sidney Smith, en Historie der ontvluchting deezes Engelschen Generaals, door hemzelven verhaald; en eindelyk eene Memorie van Barbé-Marbois, betreffende den achttienden van Fructidor. Uit het Fransch vertaald. In den Haag, by I. van Cleef, 1800. In gr. 8vo. 198 bl.

Hadt men aan dit Boekdeeltje den Tytel gegeeven van Tafereel der menschlyke Elenden, het zou niet ongepast geweest zyn; - Menschlyke Elenden, die te dieper moesten treffen, daar een groot aantal deezer Lyderen, uit den zagten schoot der weelde en des overvloeds geschopt, in den diepen poel des gebreks en verdriets nederstortten en deels daar in omkwamen.

Hoe breedspraakig en veel vermeldend de Tytel ook moge weezen, zal het, om onze Leezers met den Inhoud nader bekend te maaken, niet onnoodig weezen, dezelve hoofdzaaklyk af te schryven.

Op de Anecdotes, den 18 van Fructidor betreffende, volgen twee Brieven van delarue, over het vertrek uit Parys en overvoering na Guiana - Beschryving van den staat der Gedeporteerden aldaar, door een hunner - Twee Brieven van laffon-ladébat - Een Brief van murinais - Een Brief van barthelemy - Twee Brieven van tronÇon-ducoudray - Tafereel der Gevangenhuizen te Rochefort, door richer-

[p. 333]

serisy. - Hier op volgen de Gebeurtenissen, die in Guiana, naa de ontvlugting van acht Gedeporteerden, den negen en twintigsten van Nivose, het zevende Jaar, zyn voorgevallen - Brief van laffon-ladébat en barbé-marbois aan den Burger Agent van het Uitvoerend Bewind in het Fransch Guiana, met het bevel des Commandants van Sinamary - Twee Brieven, de een van pierre marie da * * * Curé van St. L. aan zynen Vader, Proprietaire te V ...; de ander van barbé-marbois aan zyne Vrouwe. - By deeze Brieven is gevoegd het Verhaal van de Aankomst en het Verblyf der Gedeporteerden te Londen, gepaard met het verhaal der Ontvlugting uit Sinamary, door delarue. Dit gaat vergezeld van een verhaal door sidney smith gegeeven wegens zyne gevangenhouding, en zyne ontvlugting uit het gevangenhuis de Tempel; gevolgd van een berigt des tegenwoordigen staats van alle de Gedeporteeden. Een Gedenkschrift van barbé-marbois en verdeedigende Stukken sluiten dit Werkje.

Eigenaartig moeten Lotgenooten, in een gelyken ramp ingewikkeld, een zelfde overvaard doende, te zelfder plaatze geland, en op soortgelyke wyze behandeld, in veele opzigten het zelfde schryven, wat de algemeene lotgevallen betreft; dan hunne berigten ontvangen verschillende wyzingen, zo uit den aart van elks Character, als byzondere hem treffende omstandigheden. Dit maakt in het anders eenzelvig weeverhaal eenigzins eene afwisseling; doch de jammertoon is steeds dezelfde.

Wy hebben, dit stuk leezende, te meermaalen ver baasd gestaan, ons over het lot der Menschheid bedroefd. Dit zal het geval weezen van allen, die zich tot het leezen deezer rampen zetten - Rampen, zo hoog klimmende, dat een hunner, en dit was nog maar de aanvang, schryft: ‘Ik roep u tot getuigen, ô gy dierbaare slachtoffers, die onder robespierre sneefdet! indien uwe deugdzaame zielen, aan de overzyde des grafs, nog deelen in onze rampspoeden, ô dan zult gy het leeven niet meer vuurig verlangen, de haastige slag des byls, die op eens uw lyden eindigde, is minder afschuwelyk dan die zielspynigingen, die doodsangsten, die aanhoudende stuiptrekkingen, die de smarten des doods vereeuwigen, zonder rust te geeven! Welhaast

[p. 334]

zal robespierre een gevoelig en omzichtig Man schynen; want de Mannen, die, na eene negenjaarige Revolutie en ondervinding, zo eene tiranny uitoefenen, zyn zo wel meer misdaadig als onverschoonlyk!’ - En een ander vraagt, op het zeggen, dat by die Verbanning het Bloed niet gestroomd heeft: - ‘Hoe? is dan alles, uitgenomen het storten van bloed, geoorlofd? Men sterft ook zonder dat het bloed stroome! ... Ach! indien gy myne medebroeders in hunne langduurige en wreede doodsangsten hadt hooren uitroepen - “hadde het den Hemel behaagd, dat men my op den 18 Fructidor het leeven ontrukt hadde!”’

Aller lot leeze men in dit aandoenlyk Werkje. Wy trekken nog dit kortlyk uit de opgave van den tegenwoordigen staat van alle de, op den 12den Fructidor, in het VII jaar, Gedeporteerden. ‘Van de zestien Gedeporteerden na Guiana zyn 'er zes te Sinamary bezweeken onder den last der elende, en der afschuwelyke vervolgingen: als M. de murinais, tronÇon-ducoudray, rovère, bourdon (de l'oise), lavilleheurnois, brothier. - Acht zyn het ontvlugt: Pichegru, delarue, ramel, dossonville, aubry, villot, barthelemy, letellier. - Van de Gedeporteerden, die weigerden te vlugten, leeven 'er slegts nog twee te Guiana; barbé-marbois en laffon-ladébat. Deeze twee Gedeporteerden zyn nog te Sinamary; de dood, die om hen waart, heeft hen nog niet getroffen. Zy wagten moedig af, dat Regtvaardigheid hen aan dit afschuwelyk verblyf zal ontrukken. Eindelyk hebben zy, met job-aimé, de vryheid gekreegen om na het Eiland Oleron te vertrekken; mogten zy niet bezwyken, voor deeze vryheid hun bekend wierde! - Nog twaalf Gedeporteerden waren onlangs, op dezelfde wyze als pichegru en diens Vrienden, gevlugt. Byna alle de Priesters, Journaalschryvers, en Emigranten, waren door kommer en gebrek gestorven: voor drie maanden, ten tyde van het schryven deezes Berigts, leefden 'er in Guiana niet meer dan veertig!’