Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1800

[p. 304]

Grammaire Pratique de la Langue Françoise, &c. of, Oefenende Spraakkunst der Fransche Taal, volgens een nieuw Ontwerp, nevens een Spraakkundig Woordenboek van al de Fransche Werkwoorden, waarin de wyze van Tydvoeging der Ongeregelden op het duidelykste, door voorbeelden, wordt aangewezen. Door O.R.F.W. Winkelman. In den Haage, by J.C. Leeuwestyn, 1799. In 8vo. 256 bl.
Opstellen, geschikt naar de grondregels der Fransche Taal, tot gebruik der Fransche Schoolen, door O.R.F.W. Winkelman. In den Haage, by J.C. Leeuwestyn. In 8vo. 166 bl., zonder jaargetal.

Wy voegen deeze beide Werkjens by elkander. Zy hebben niet alleen denzelfden Schryver, en hetzelfde oogmerk, de bevordering van eene grondige kennisse en juist gebruik der Fransche Taale in het spreeken en schryven, maar het Tweede is inderdaad de toepassing van het Eerste, de werkdaadige Oefening der Regelen, welke daarby waren voorgeschreven. Het eerste moet, derhalven, by het gebruik van het andere geraadpleegd worden, gelyk de Schryver dit zynen Leerlingen aanbeveelt in een kort Voorbericht.

Aangaande het laatste Stukjen, de Opstellen, behoeven wy alleenlyk te zeggen, dat zy doorgaans zeer wel gekozen zyn, en eene voor den Leerling aangenaame verscheidenheid aanbieden. In de spelling der eigennaamen, genomen uit de oude Geschiedenissen, mogt wel eenige meerdere naauwkeurigheid gebruikt zyn. Dat by verkortinge priam geschreven worde in plaatze van priamus, hippolyt in plaatze van hippolytus, willen wy eens daar laaten, schoon wy het niet goedkeuren, en esculapus is zekerlyk eene drukfeil; maar patrocles en ulyssus, bl. 79 en 85, zyn niet te verschoonen.

Over het andere Werkjen, de Spraakkunst, moeten wy een weinig breeder handelen. Dit behelst, buiten tegenspraak, zeer veele goede en gegronde aanmerkingen, welker oplettend gebruik van grooten dienst kan zyn tot het zuiver spreeken en schryven der Fransche Taal. Doorgaans worden de regels duidelyk en bevattelyk voorgesteld. Evenwel meenen wy hierendaar iets opgemerkt te hebben, hetgeen de Schryver, onzes oordeels, nog wel eens nader mogt overweegen. - Op bladz. 3 leezen wy, dat ‘veele byvoeglyke naamen (welke in al eindigen) geen meervoud manlyk in gebruik hebben.’ Dit is zekerlyk waar ten opzichte van genoegzaam alle woorden, welke vervolgens als voorbeelden worden bygebragt. Maar zoude het woord conjugal hier niet eene uitzondering maaken? Kan men niet zeggen les devoirs conju-

[p. 305]

gaux? Wy gelooven ja; maar zyn niet volkomen zeker, terwyl de tyd om na voorbeelden te zoeken ons ontbreekt. - Maar zeer zeker lydt de regel, bladz. 4, No. 4, opgegeven, dat de woorden, ‘die in son uitgaan,’ tot het vrouwelyk geslacht behooren, menigvuldige uitzonderingen. Zelfs in de meeste voorbeelden, door den Schryver bygebragt, zyn de woorden manlyk, als blason, horison, gason, oison, poison, tison. - Van de Geslachtwoorden wordt bladz. 6 env. gehandeld. Zoude hetgeen bl. 8 het onbepaalde, en het onbepaald verdelend Geslagtwoord genoemd wordt, à en de, niet eerder voorzetsels (prépositions) zyn, ten minsten wanneer men hunnen eigenlyken oorsprong nagaat, evenzo als ons Nederduitsch aan en van? Men vergelyke bl. 61 omtrent het einde. De aanmerkingen over het gebruik der Geslachtwoorden, bl. 10 env., hebben wy met genoegen gelezen. - Bl. 13, reg. 3, is 'er onze opmerking op gevallen, dat de Schryver in de Naamwoorden, welke in nt uitgaan, in het meervoud de t schynt te behouden, schryvende ignorants, en bl. 23 contents en enfants, daar deeze letter in zulke gevallen anders doorgaans wordt wechgelaten. - Bl. 15, reg. 13 v.o. moet noodzaaklyk, in plaatze van medeklinker, gelezen worden zelfklinker, en bl. 17, r. 14, un air grand, in plaatze van un air galant. - Zeer goed en leezenswaardig is hetgeen bl. 18-33 over de trappen van vergelykinge, gelyk ook over het gebruik en onderscheid der Voornaamwoorden, gezegd wordt.

Volgen, bl. 33, de Werkwoorden, en wel eerst, om goede redenen, de hulpwerkwoorden avoir, bl. 34, en être, bl. 47. Hier moeten wy des Schryvers poogingen, om zynen Leerlingen het rechte denkbeeld te geeven van de verschillende betekenissen der onderscheiden tyden in de Werkwoorden, den verdienden lof niet onthouden. Dit is inderdaad een der gewichtigste, en tevens een der moeilykste stukken in het leeren der Fransche Taal. Hetgeen daaromtrent, zo als ook hetgeen over het gebruik der aanvoegende wyze (subjunctif) bl. 35, en bl. 42 env. over de Deelwoorden voorkomt, verdient met oplettendheid te worden nagelezen.

Over de Bywoorden wordt ook zeer wel en duidelyk gehandeld; bl. 56, r. 12, schynt droit eene drukfeil te zyn voor droite.

Van de Voorzetsels (Prépositions) begint de Schryver op bl. 61 te spreeken met eene aanmerking, welke wy hem niet kunnen toestaan, dat, naamelyk, de Voorzetsels ‘altyd een der gevallen (of naamvallen), het zy den noemer, teler, of gever, regeeren.’ Volgens onze gedachten regeert een Voorzetsel nooit den Noemer, maar altoos eenen der andere Naamvallen; en waar de Schryver hier den Noemer stelt, komt veel beter de Aanklaager, of vierde Naamval, te pas. In het Nederduitsch, waarin de uitgang des vierden Naamvals in de Geslachtwoorden en byvoegelyke woorden, immers in het man-

[p. 306]

lyke Geslacht, verschilt van dien des eersten, vertoont zich dit terstond. By voorb. après quelque tems is in onze taal na eenigen tyd. Il est chez son Pére, hy is by zynen Vader. Niemand zal hier tyd en Vader voor den eersten Naamval neemen, en even weinig zyn het tems en Pére in het Fransch.

In welken zin de Schryver zegge, bl. 62, r. 5. v.o. dat ‘jusque het woordleedjen à niet aanneemt,’ betuigen wy niet te vatten, daar jusqu'à en jusques à ook by de beste Fransche Schryvers voorkomen. Men behoeft slechts het Dictionnaire van richelet in te zien.

In het Woordenboek, waarvan op den titel gesproken wordt, komen wel de meeste, maar niet al de Fransche Werkwoorden voor. Gedeeltelyk hebben wy de Letter A nagezien: maar deeze zoude reeds stof tot eene naleezing kunnen geeven.

De aanmerkingen over den styl, waarmede het Werkjen eindigt, zyn waarschynelyk geschikt voor eerstbeginnenden.