Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1800

Eenige Byzonderheden van de eerste Leevensjaaren van Buonaparte, byeenverzameld en in 't Engelsch uitgegeeven door een zyner Medeschoolieren, naar het Engelsch door Le C.B. Uit 't Fransch. Te Leyden, by D. du Saar, 1800. In gr. 8vo. 45 bl.

Alles, wat groote Mannen betreft, heeft iets uitlokkends; men verlangt hun van vroeg af te kennen. Vaak blyven de berigten der kindschheid en eerste jeugd in vergetelnisse.

[p. 253]

Getuigen de veelvuldige klagten der Leevensbeschryveren ten deezen aanziene. Welkom moet, derhalven, dit kleine Stukje weezen, en te welkomer, daar het gevloeid is uit de pen van eenen Man, in Staatsbegrippen van dien Held wyd verschillende. Het Stukje wordt voorgegaan door een korten Brief des Opstellers aan den Heere andrew douglas, gedagtekend 10 July 1797. De Schryver was met hem opgevoed, metgezel van zyne jeugd, bestemd tot dezelfde oefeningen en dezelfde leevenswyze. Dan buonaparte hadt, gelyk hy schryft, ‘medegewerkt tot het welslaagen der Fransche Omwenteling, waar van hy [Schryver] het slachtoffer was.’ - Dan hy doet hem regt in de daaden, door buonaparte by die Omwenteling volvoerd; bovenal vermeldende, hoe de Conventie, ten tyde van robespierre's val, aan hem haare zegepraal, en de Stad Parys haare behoudenis verschuldigd was.

Niet zonder genoegen zal men den Schoolier buonaparte ontmoeten, en de zaaden van grootheid onder de kinderlyke of jongelings-spelen zien kiemen; niet zonder genoegen het getuigenis van diens eerste Heldendaaden leezen, uit de pen van een' Medeschoolier, die, schoon van eene andere Staatkundige denkwyze, der waarheid hulde doet; wiens eenig oogmerk was, om eenige omstandigheden, wegens buonaparte's eerste leevensjaaren, en diens gedrag in 't begin der Fransche Omwenteling, op te geeven. ‘Deeze schets,’ mogt hy met regt schryven, ‘hoe flaauw ze ook zyn moge, zal genoeg zyn om te doen zien, dat zyn karacter, van de tederste jaaren af, reeds vastheid hadt. Onverschrokken in de uitvoering zyner ontwerpen, even als onveranderlyk in zyne grondbeginzels, heeft buonaparte, van het begin zyns militairen loopbaans af, eene drift doen blyken, die de hinderpaalen alleen hebben doen toeneemen, en eenen spoed, die alle ontwerpen der vyanden voorby streefde. Men ziet hem, zonder één voordeel te verliezen, zyne troepen even als eenen stroom voor zynen vyand heen leiden. Altyd werkzaam, altyd dezelfde, het zy men hem ziet vegten, in onderhandelingen treeden, straffen, het is alles het werk van één enkel oogenblik, van één enkel woord. 'Er is nergens stuiting. Overal, waar hy den Gordiaanschen knoop ontmoet, wapent hy zich met het zwaard van alexander. In 't midden van zyne verschillende Eertytels, [men herinnere zich hier de opgegeevene dagtekening van den Brief tot geleide van deeze Byzonderheden] verheug ik my, hem de voorspellingen van myne eerste jeugd te zien waar maaken. In den buonaparte van den brug van Lodi, van Arcoles, van Rivoli, te Tolentino, te Clayenfurt vind ik den buonaparte van Brienne weder. Overal dezelfde ingetoogenheid, dezelfde yver, dezelfde vasthoudendheid, [dit woord is zeker het regte niet; doch wy missen het oor-

[p. 254]

spronglyke om het te verbeteren,] dezelfde liefde voor het bewind, dezelfde dorst na roem. Het geen ons groote gebreken scheenen, was het zaad van die groote hoedanigheden, die hy eens moest doen schitteren. Het geen aan ons jeugdig ongeduld onaangenaamheid verwekte, moest nu, tien jaaren laater, onze verwondering gaande maaken.

Wat de party betreft, die buonaparte in de Omwenteling verkooren heeft, deeze was een natuurlyk gevolg van zyne gevoelens, die hy niet geschroomd hadt te belyden, toen zelfs zyne Openhartigheid nadeel aan zyn geluk hadt kunnen doen. Hy hadt liefde voor de Vryheid in zyn hart gevoed. Deeze vervulde zyne gansche ziel; en zyne erkentenis voor lodewyk XVI, dien hy alleen beschouwde als den uitdeeler van de weldaaden van zyn Vaderland, was niet genoeg om in hem de aanspooringen van eene onmaatige eerzugt te verdooven. Daarenboven scheen hem de troon van dien ongelukkigen Vorst, zo als dezelve ook in de daad was, omringd van de schreeuwendste misbruiken. De gunst van het Hof was alleen de geleidster tot het geluk, en doofde genie en talenten. Bedorven Ministers, onrustige en jaloursche Hovelingen, stelden tegen de verdiensten hinderpaalen, die onmogelyk te overwinnen waren. Welk vooruitzicht bleef 'er aan buonaparte of aan elk ander Edelman over, die, gelyk hy, geen genoegzaam fortuin hadt, om die gunst te koopen? Op welke vergelding konden menigvuldige en moeilyke diensten hoopen? Op eene militaire vereering, die zonder onderscheiding gegeeven, en met onbeschaamdheid verlaagd werd? Welk een prys om door eene fiere ziel gezogt te worden! Die van buonaparte werd zonder twyfel door deeze tegenstrydigheden verbitterd. Zyn moed schaamde zich over de enge paalen, binnen welken dezelve veroordeeld was om zich op te sluiten; en hy omhelsde de party, die hem eenen overvloedigen oogst van roem beloofde, en by welke de talenten niet beschouwd worden als verongelykingen.

Twee jaaren, aan de moeilyke behandeling der wapenen toegewyd, hebben hem de ondervinding van eeuwen gegeeven; terwyl zyn land, hem een onbepaald vertrouwen schenkende, zyne genie geene hindernissen in den weg stelt, en zich vergenoegt om de gelukkige vruchten zyner overwinningen te plukken.

Dusdanig is de Man, wiens talenten en deugden ik als in de wieg gezien heb. Ik zal van geene partydigheid ten zynen opzichte verdagt worden. In zyne eerste jeugd achtte ik hem, bewonderde hem somtyds, maar ik beminde hem niet; en hy, zeer weinig beminnende, maakte weinig uitzondering ten mynen opzichte. Ik heb hem zedert uit het oog verlooren. Ik verwagt, noch vrees niets van hem.

[p. 255]

Misschien zal ik nooit zyn Medeburger zyn; maar ik zal 't my altoos tot eene eer rekenen, zyn Medeschoolier geweest te zyn.’

Zeer voegelyk kan dit Stukje geplaatst worden by de Krygsbedryven van buonaparte, in 's Hage by leeuwestyn^(*); by diens Veldtocht in Italien, te Rotterdam by bronkhorst, enz.^(†).

(*) Zie onze Algem. Vaderl. Letteroef. voor 1797. bl. 588.

(†) Aldaar voor 1798, bl. 500.