Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

Gedagten over het verband tusschen het vernuft der kunstenaaren en hun leeven.

(Uit het Engelsch.)

Niet ongegrond is de bedenking, wel eens gevormd wegens nog leevende Kunstenaaren, dat hunne Leevenswyze grootlyks overeenstemt met hunne Kunststukken, en dat men van weinig afgestorvenen leest, wier werken geen afdrukzel behelzen van de overeenkomst met hun zedelyk gedrag.

[p. 592]

Homerus, vinden wy, in diens Leevensbeschryving, opgetekend, voerde zyne sterke verbeeldingskragt mede, waar hy op aarde omzwierf; en 'er valt geen twyfel aan, of de rustlooze werkzaamheid van zyne ziel was zo groot, dat hy vuurig wenschte om deeze laage aarde agter zich te kunnen laaten, om na de verblyfplaatzen der onsterflyken te streeven.

Om een tegenbeeld van het Character diens Griekschen Dichters aan te treffen, hebbe men alleen het oog te vestigen op diens Leerling in de Dichtkunde, virgilius, wiens deftige zedigheid, in zyn huislyk leeven, eene groote gelykvormigheid hadt met alle de vrugten van zynen geest.

De Heer de piles, de vernuftige Schryver van de Leevens der Schilders, verschaft ons eenige merkwaardige voorbeelden, tot spreekende aanduiding van gemelde stelling. Zy, die te meermaalen de Schilderstukken van michaël angelo's hand in Italie beschouwden, hebben opgemerkt, dat, schoon dezelve in een grootschen smaak, en met veel vernufts, geschilderd waren, zy nogthans die zagtheid en fraaiheid ontbraken, welke zo veel genoegen schenken in de werkstukken van verscheide Schilders, die anders op eenen verren afstand agter hem staan. Daar is eene wildheid in het gezigt, in de houding, van alle zyne beelden, die, hoewel zy in de daad naauwkeurig zyn, en eenigerlei wyze overeenkomstig met de natuur, en niet kunnen gewraakt worden door den beoordeelaar, nogthans op geenerlei wyze aangenaam zyn voor het oog, en, hoewel zy aan het verstand voldoen, nooit het hart inneemen.

In tegendeel heeft men opgemerkt, dat schoon de Schilderstukken van raphaël, by mangel van het Chiaro Oscuro, dat uitsteekende niet hebben, of zo niet uit het doek schynen te voorschyn te komen, als die zyns mededingers, dat schoon hy geoordeeld wordt gebrekkig te zyn in de kleuren, en eene te groote gelykvormigheid zich opdoet in de kleeding zyner beelden, hy, nogthans, door de schoonheid van het Antique met de eenvoudigheid der Natuure te paaren, en door die onuitspreeklyke bevalligheid, welke hy met eene zo ruime hand over zyne stukken wist te verspreiden, de toejuiching van het hart, op eene onwederstandlyke wyze, uitlokt, en het oordeel schroomvallig maakt om uitspraak te doen over de schynbaare gebreken, en men daar op staart, als of ieder penseelstreek by onmiddelyke inblaazing daargesteld was, en 'er voor den aanschouwer niets overbleef dan vol opgetoogenheids die Schilderstukken te bewonderen.

Indien wy nu het oog vestigen op de Leevenswyze dier beide uitsteekende Schilderen, zullen wy in hun eene daar mede overeenkomstige gelykheid aantreffen, ten aanziene van de onderscheidene gebreken en uitmuntenheden in hunne werkstukken. - Michaël angelo leefde op eene zeer afgezonderde wyze, was in eene hooge maate strikt in zyn zedelyk gedrag, en gaf zich geheel over aan de kunst, waarin hy zo zeer uitstak. Niette-

[p. 593]

genstaande alle 's Mans daaden onberisplyk, ja veeleer aanpryzenswaardig waren, wanneer men dezelve afmat naar de regelen der Zedekunde, ontbrak hem ten eenemaale een bevallig voorkomen, welk het eigenaartig gevolg is van eene gulle verkeering onder de menschen: men wil, dat hy zo onaangenaam was in den ommegang, dat, ten laatsten, alle kennissen hem schuwden. Terwyl het huis van raphaël staag opgevuld was met vrienden en leerlingen, liet men angelo in het stil genot zyner geliefde eenzaamheid.

Raphaël, in tegendeel, was een Man van de wereld, uit zynen aart sterk overgegeeven aan vermaak, en bovenal aan den wellust, 't geen de verkorting zyner leevensdagen ten gevolge hadt. Hy stierf in het zeven en dertigste jaar zyns leevens, tot onuitspreeklyke droefenisse van allen, die hem kenden, of in hem den Kunstenaar bewonderden. Niettegenstaande deeze menschlyke zwakheden, bezat hy zulk eene natuurlyke zagtaartigheid van zeden, en bevalligheid in gedrag, zo zeer overeenstemmende met het streelende in zyne Schilderstukken, dat hy algemeen bemind werd door allen, die hem kenden, en de strengste Zedeleeraar vermaak vondt in zyne verkeering, schoon hy 's Mans gedrag wraakte.

De donkere en naargeestige trekken, welke zich allerwegen opdoen in de stukken van de bassans, ontstonden uit den schrik hunner ongeregelde verbeelding. Zy koozen zodanige onderwerpen uit, als meest beantwoordden aan de somberheid hunner zielsgesteltenisse; bovenal lagen zy zich toe op nagtstukken, in welke zy hunne sombere geaartheid op het doek overbragten. Moesten zy, tegen hunnen zin, het penseel tot andere voorwerpen bezigen, zy deeden de diepste en donkerste schaduwen op alle landschappen vallen, en zelfs het bevallig licht der Zonne werd grootlyks verduisterd, door het byvoegen van geesten, die natuurlyk behaagen scheppen in de afweezigheid van dat licht.