Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

Korte kenschetzende opgave der Romeinsche dichteren.

De eerste soort van Dichtwerk, 't welk de Romeinen met geluk ter hand sloegen, was voor het Tooneel. Plautus was de eerste, die, in dit vak, uit eigen bron schepte, en roem verwierf. De Blyspelen, door hem vervaardigd, zyn egter ongepolyst. Zyne boerteryen loopen in 't ruwe, zyne geestigheden loopen veel in 't gemeene en laage: met dit alles heeft hy de Characters wel getekend en volgehouden; de Puntspreuken zyn vaak treffend.

In den leeftyd van terentius hadt het Romeinsche Blyspel een hooger trap van naauwkeurigheid en fraaiheid beklommen. In de schriften deezes Blyspeldichters vindt men eene bevallige eenvoudigheid. Hy is vry van gemaakte geestigheid, en van onvoegelyke bycieraaden. Zyne Characters zeggen, wat zy moeten zeggen; en de draad des spels ontwikkelt zich allengskens.

Lucretius vereenigde de Dichtkunde met de Wysbegeerte, en betoont, wanneer de deftigheid zyns onderwerps zulks toelaat, zeer veel geests. Zyne uitweidingen, en deeze treft men veele aan, zyn vol vuurs en leevens. Het stelzel van epicurus, waar van hy de verdiensten ophemelt, noodzaakt hem menigmaal, eenige honderd regelen lang, als 't ware, traaglyk voort te kruipen. Maar, wanneer hy, van dat stelzelbedwang ontslaagen, op eigen toon zingt, is het menigmaal als een blixem, voortkomende uit eene donkere wolk. Hy spreidt kragt en vuur ten toon.

Catullus heeft alle de verdiensten van de Grieksche Lierdichteren. Zyne Lierzangen zwellen van geestdrift; zyne Puntdichten treffen doel; zyne schilderyen der liefde zyn vol, schilderagtig, en leevendig.

[p. 497]

Virgilius praalt voor aan op de lyst der Romeinsche Dichteren. Diens Herderskouten heeft men hoogst toegejuichd, en zy hebben, buiten allen tegenspraak, verdiensten: maar zy zyn misschien te beschaafd en te hoog voor dat slag van Versen. Zyne Landdichten, die de beste en verstandigste regels voor den Landbouw, en wat daar toe behoort, opgeeven, mogen aangezien worden voor het schoonste en meest afgewerkte Dichtstuk, waar op men in eenige taal kan roemen. De AEneas deezes Dichters, uit het oogpunt beschouwd als eene verdeediging der Monarchaale Regeering, onder de Romeinen ingevoerd met de Throonbeklimming van augustus, moet men toestaan, dat kunstig is en vernuftig. Als een Dichtwerk heeft het stuk zeker zeer onderscheidende verdiensten. Men heeft, egter, opgemerkt, dat het aan Character en vinding mangelt; dat aeneas zelve een te weinig beduidend Persoonadie uitmaakt.

Horatius was geheel gevormd om te schitteren aan een Hof, waar men op vernuft hoogst gesteld was. Hy bezat eene groote maate van Menschkunde, en daar benevens de vrolykste geaartheid, gepaard met de fynste boertery. Zyne Lierzangen zyn vol van keurige en allergelukkigst gekoozene uitdrukkingen. 's Mans Hekeldichten zyn in alle opzigten lofwaardig. Hy mag gezegd worden de Ondeugd weg te lachen, en Deugd in de gemoederen zyner Leezeren in te storten. Zyn Dichtkunst, aan de piso's toegezongen, heeft men zeer bewonderd, en hoe meer men het syne daar van begrypt, hoe hooger die bewondering opklimt. Wy bewonderen andere Dichters; maar wy worden kennis met horatius, en beminnen hem.

Tibullus is een keurig en schoon Minnedichter. Maar zyn oordeel was grooter dan zyn vernuft. Ryst hy nimmer tot eene verbaazende hoogte, men moet zeggen dat hy ook nimmer laag zinkt; altoos is hy fraai.

Propertius, die grooter maate van verbeeldingskragt bezat, was geen zo aangenaam Dichter als tibullus. Hy hieldt zich te veel modellen voor, en het mangelde hem aan smaak; en zonder deezen kunnen geene stukken, op den duur, behaagen.

Ovidius sloeg de hand aan alle soorten van Gedichten, en slaagde grootlyks in alle. Zyn grootste misslag is, dat hy zyn gansch weelderig vernuft niet genoeg

[p. 498]

wist te beteugelen. De Feesten van ovidius zyn, misschien, alles wel overwogen zynde, voor de hoogste pooging van dichterlyke bekwaamheden, die men ergens aantreft, te houden. Zyne Treurdichten zyn vol van vernuft, tederheid en gevoel. 's Mans Helden-Brieven munten uit in verscheidenheid én deftigheid; en zyne Gedaantverwisselingen leezende, staan wy steeds verbaasd over de onuitputlyke vrugtbaarheid zyner verbeelding.

Lucanus is zwellende in de hoogste maate. Nogthans treft men wysgeerige plaatzen aan, die lof verdienen. De geest van Vryheid, welken hy ademt, geregtigt hem tot onzen prys. Zyne Wysbegeerte ontleende hy van zynen Oom seneca, of uit de lessen zyns Leermeesters cornutus.

Persius wilde en Wysgeer en Dichter weezen; doch was geen van beiden. Dan hy schynt, buiten dit, een goed Mensch en een braaf Burger geweest te zyn. Zyne Schriften, schoon ze zeer duister zyn en ondichterlyk, ademen deugd.

Silius italicus volgde virgilius naa; doch bleef, als Dichter, verre agter dien Zanger. Men mag egter, ten zynen opzigte, aanmerken, dat hy vry is van gemaaktheid en gezwets; en dat, indien hy niet verdiene onder de eerste Dichters geteld te worden, hy nogthans talenten bezat, die een goed Geschiedschryver van hem zouden hebben kunnen maaken.

Statius heeft overvloed van vernuft; doch derft alle voorzigtigheid. Zyn Thebaide, indien niet kwalyk geschreeven, is slegt ingericht. 's Mans Sylvae zyn in de hoogste maate los en onnaauwkeurig.

Valerius flaccus verdient, als Heldendichter, eene plaats naast virgilius. Hy bezat vuur, en teffens naauwkeurigheid; dit maakt dat alles geregeld en onbedwongen afloopt.

Martialis stelt ons Dichtstukjes van de kleinste soort ter hand, en munt in dit vak uit. Begroette hy iemand met een Nieuwejaars-gift, deeze ging van een Vers vergezeld. Stierf 'er een Vriend of Bekende, hy vervaardigde een Grafschrift. Moest 'er een Standbeeld opgerigt worden, men vervoegde zich by hem om een Opschrift. Dit maakte zyne hoofdbezigheid uit.

Juvenalis, de laatste der Romeinsche Dichteren, van welken wy gewaagen, is in geenen deele de minst ge-

[p. 499]

denkwaardige. Hy bezat de beleefdheid niet van horatius; dan het mangelde hem aan geen geest. Hy overtreft alle Hekeldichters in scherpheid. Hy betoonde zich een vyand van alle Ondeugden, en zyne Schriften doen ons de Deugd op hoogen prys stellen.