Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

Leevensbyzonderheden van George Graham, F.R.S. beroemd Starrekundige en Mechanicus.

Mr. george graham, die een plaats verdient onder de eerste Starrekundigen, en bovenal uitstak in het vervaardigen van Uurwerken en Werktuigen ten dienste der Starrekunde, werd, in den Jaare 1675, gebooren te Gratwick, een gering Dorp in het Noordlykst gedeelte van Cumberland. Van 's mans vroegsten leeftyd ontbreeken alle narigten. Zyne opvoeding was zeker niet van dien aart, dat dezelve den Man beloofde, welken hy naderhand betoonde te zyn; want, schoon hy de Latynsche Taal verstondt, was hy die Taalkennis verschuldigd aan eigene beoefening, in een laater tyd des leevens dan men doorgaans tot het aanleeren van die Taal schikt.

Met den Jaare 1688 kwam hy te Londen, en werd Leerling by een Klokkenmaaker van de geringste soort. Zyne leerjaaren by dien Meester uitgestaan hebbende, stak de kragt van zyn vernuft in het Werktuigkundige dermaate door, dat Mr. thomas tompion, ten dien tyde de eerste Horlogiemaaker in de Wereld, het voor een geluk rekende, hem onder zyne Werklieden te mogen tellen.

De kunst van Horlogiemaaken was toen nog in haare kindschheid, en Mr. tompion was zelve oorspronglyk van een veel laager beroepsbezigheid, een Grofsmit ten Platten-lande: hy kwam in Londen, in 't jaar naa den grooten Brand, en opende een Winkel, in den hoek van Water-lane, in Fleet-street, waar hy tot zynen dood woonde. Met deezen tompion, den beroemdsten Horlogiemaaker van dien tyd, verbondt zich graham op 't naauwste; een van diens Nigten trouwende. Men veronderstelde dat

[p. 438]

hy met deezen Oom in compagnie deedt; dewyl beider naamen gevonden worden op alle de Horlogien van Mr. tompion, veele jaaren vóór den dood des laatstgemelden: maar dit geschiedde alleen om vervolgens de zaak op hem te doen overgaan; gelyk hy die ook kreeg, benevens het grootste gedeelte van Mr. tompion's bezittingen.

Mr. graham was egter anderzins niet gelukkig in deeze Egtverbintenisse; zyne Vrouw werd voor veele jaaren van hem gescheiden, en leefde van een jaargeld van veertig Ponden St., door hem ten haaren behoeve toegestaan. Hy hieldt haar zeker verdagt van groot misdryf: want de twee Zoonen, welke zy ter wereld bragt, dagt hy dat geen eisch hadden op zyne vaderlyke genegenheid.

Naa dat Mr. graham langen tyd een cieraad voor zyn Land geweest was, en een Vriend van newton, halley, als mede van de beroemdste Mannen van dien tyd, stierf hy in zyn Huis, over Water-lane, in Fleet-street, in Slachtmaand des Jaars 1751, en werd den vier-en-twintigsten van die Maand begraaven in Westminster-Abbey, nevens het graf van Mr. tompion. Hy liet omtrent 6,000 Ponden St. naa, die, in gevolge eener Stedelyke beschikking op zyne naalaatenschap, verdeeld werden tusschen de Weduwe en haare twee Zoonen. Zy overleefde hem slegts korten tyd.

Dit zyn de weinige lotgevallen, welke wy kunnen mededeelen van een Man, wiens verblyf bepaald was tot een enkele Straat, en die zyn leeven geheel toewydde aan Starrekundige waarneemingen en het vervaardigen van Werktuigen. Dan over zyn character en bekwaamheden mogen wy breeder uitweiden. Dat graham in zyne beroepsbezigheid uitstak, was het minste; hy mogt de grootste Werktuigkundige van zynen tyd heeten, en hadt eene volkomene kennis van de beoefenende Starrekunde. Hy onderscheidde zich niet zo zeer, door onderscheidene beweegingen tot het afmeeten van den tyd, tot een hooger trap van volkomenheid gebragt te hebben^(*), als wel

(*) Hy vorderde veel verder in het maaken van Mathematische Instrumenten dan van Uurwerken en Zakhorlogien. Hy was niet slegts een Uurwerkmaaker, maar ook een algemeen Werktuigkundige.

[p. 439]

door het uitvinden van verscheide Starrekundige Instrumenten, door welker behulp men groote vorderingen in die Weetenschap gemaakt heeft. Grootlyks verbeterde hy de zodanige, die in gebruik waren; en schoon zelve geen uitsteekende hand bezittende om te werken, was hy een keurig beoordeelaar van het geen gewerkt werd; en steeds de beste werklieden in dienst hebbende, werden de Instrumenten onder zyn oog vervaardigd met eene net- en naauwkeurigheid, waar in niemand hem kon evenaaren.

De groote Muur-Quadrant, in het Koninglyk Observatorie te Greenwich, werd voor Dr. halley, onder het opzigt van graham, gemaakt, en de verdeelingen 'er op gesteld met zyne eigen hand. Naar dit onvergelyklyk oorspronglyk stuk, zyn de beste Instrumenten van die soort, in Frankryk, Spanje, Italie en in de West-Indiën, gemaakt door Engelsche Kunstenaars. - De Sector, door welks behulp Dr. bradley eerst twee nieuwe beweegingen in de vaste Starren ontdekte, was door hem uitgevonden, en zamengesteld onder zyn opzigt. Die groote Wysgeer gaf menigwerf, op het sterkst, te verstaan de groote verpligting, welke hy aan Mr. graham hadt, voor den bystand in zyne Starrekundige naspeuringen, welken hy ontving door de uitneemenheid der door hem vervaardigde Werktuigen.

Mr. graham bevatte zo veel van het Planeetstelzel in den omvang van een doos, als noodig was om den beoefenaar der Starrekunde in zyne leeringen bystand te bieden. Naar dit Planetarium zyn alle de hedendaagsche Orreries, als een model, gemaakt; terwyl de eer, aan Mr. graham, als Uitvinder, toekomende, gansch ten onregte, aan een anderen gegeeven werd. - De Geschiedenis der uitvinding, en van dien eerroof, is merkwaardig.

Toen Prins eugenius, naa het sluiten van den Vrede te Utrecht, in Engeland kwam, kogt hy veele Instrumenten, tot de Natuur- en Starrekunde dienstig, by Mr. rowley, 's Konings Instrumentmaaker. By Mr. graham gebragt, (gelyk men niet verzuimde, alle vreemde liefhebbers van Weetenschap tot hem in te leiden,) voelde eugenius zich zo zeer getroffen door diens Planetarium, dat hy hem sterk aan was om 't zelve aan hem af te staan. De groote Kunstenaar liet zich bezwaarlyk door dien grooten Held overhaalen, om het aan hem te verkoopen. Volgens diens verzoek zondt hy het Planetarium

[p. 440]

aan Mr. rowley, ten einde het na Weenen mogt gezonden worden, nevens andere Instrumenten, door dien Prins gekogt. - Mr. rowley hadt dit door zo veelen lang bewonderd Planetarium niet in handen, of hy nam het uiteen; doch, naa zyne nieuwsgierigheid voldaan te hebben, kon hy het niet weder zamenvoegen, gelyk het geweest was, en moest de toevlugt neemen tot Mr. graham, die al te onverschillig was ten opzigte van zyn belang en roem om dit te weigeren. Mr. rowley vondt zich hier door in staat gesteld om het naa te maaken, 'er eenige stukken byvoegende, die eene eenvoudige beweeging vereischten, en door Mr. graham 'er uit gelaaten waren. Mr. rowley vervaardigde zyn eerste Planetarium voor charles, Graaf van Orrery, een uitsteekend Letteren Kunstminnaar van dien tyd. Sir richard steele, die onkundig was van het Planetarium door Mr. graham uitgevonden, dagt regt te moeten laaten ervaaren aan den eersten Aanmoediger tot het vervaardigen van dus een Kunststuk, zo wel als aan den Uitvinder; hy noemde het daarom een Orrery, en gaf aan Mr. rowley den lof, welke Mr. graham wettig toekwam.

Wanneer de Fransche Academisten, in den Jaare 1736, na het Noorden gezonden werden, om de waare gedaante des Aardkloots te bepaalen, oordeelden zy Mr. graham den bekwaamsten Man in Europa, om het opzigt te hebben over het vervaardigen der Instrumenten tot het doen hunner Waarneemingen. Zy slaagden ook gelukkig, volbragten hun werk in minder dan één jaar; zodanig, dat, door daar op volgende Waarneemingen in Frankryk gedaan, Sir izaäk newton's Theorie van de gedaante des Aardkloots ten vollen bevestigd werd. Maar de Leden der Academie, die na Peru gezonden waren, geen goede Instrumenten medegenomen hebbende, vonden zich zeer verlegen en in hunne werkzaamheden belemmerd.

Mr. graham deelde veele en zeer gewigtige ontdekkingen aan de Koninglyke Societeit mede; (van deeze was hy Lid geworden;) in 't byzonder eene soort van uurs-verandering van de Kompasnaald; een Kwikzilver-Pendulum; en veele keurige byzonderheden, betrekkelyk tot de waare lengte van den eenvoudigen Slinger, waar op hy proeven bleef neemen, tot weinige jaaren vóór zyn dood. Hy was, in de daad, een uitmuntend Proefneemend Wysgeer; alle zyne Proeven nam hy met eene ongemeene maate van naauwkeurigheid.

[p. 441]

Deeze der Weetenschappen zo dienstige Man was zo gul in 't mededeelen van zyne vindingen, als schrander om dezelve daar te stellen. Zyn voornaam doel was, der Weetenschappen bevorderlyk te weezen, niet het verzamelen van schatten, of het verwerven van roem. Oorspronglyk was hy als een Quaker opgevoed; dan hy liet alle de byzonderheden hunner kleeding vaaren, alleen derzelver netheid behoudende. Het blykt niet, dat hy vervolgens zich tot eenige Kerk of Secte vervoegd hebbe. Volkomen opregt van aart, was hy vry van agterdogt; geheel boven nyd verheven, handelde hy altoos opregt; en, smaak vindende in weezenlyk vermaak, was zyn gedrag edelmoedig. Veelmaalen leende hy geld uit; dan men kon hem niet overhaalen om het op Intrest te geeven; en, om die zelfde oorzaake, besteedde hy zyn Geld nooit in eenige Fondsen. Naa zynen dood vondt men Banknooten by hem, die twee-en-dertig jaaren oud waren; zyne geheele Bezitting, buiten het Geld, 't welk hy in zynen handel gebruikte, vondt men in een sterke doos.

Ten slot merken wy hier nog aan, dat Mr. thomas mudge, Horlogiemaaker des Konings, wiens vindingryke geest zo veel heeft toegebragt tot verbetering zyner Kunst, een Leerling by Mr. graham geweest is.