Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

[p. 382]

Zedelyke bedenkingen.

Nergens is men gelukkiger, dan waar men vredig en gerust de Deugd mag hulde bewyzen - waar men ongestoord zyne bezittingen mag behouden en de ondeugd niet zegeviert over den goeden. Overal, waar men zich op de bevoordering van Deugd toelegt, daar voert het kwaad zyne verderfelyke heerschappy niet in; - maar overal waar het tegendeel plaats grypt, daar loopt alles gevaar. De Deugd kan nimmer onderdrukt worden, zonder een algemeene schadelyding en gevaar van verderf: - en de Ondeugd kan niet algemeen zegevieren, zonder dat men gevaar loopt van een algemeen verval en- eene geheele omkeering van zaken te moeten vreezen. - Hier ziet men doorgaans de ongelukkige beginzels van verval aanvangen, waar de Ondeugd de overhand begint te nemen, en de stoutheid heeft om de Deugd te vervolgen, en hare heerschappy over dezelve uit te breiden.

Indien de mensch goede en gelukkige beginselen bezit, uit welke hy werkt, en naar welke hy zyne bedryven regelt, gronden die uit de Deugd hunnen oorsprong nemen, zulk een mensch kan veele aangename levensdagen hebben, zelfs alschoon hy zomtyds te worstelen heeft met tegenheden en wederwaardigheid. - Het genoegen te hebben, van zich zelven, zonder vrees of eenige rilling, rekenschap te kunnen afvragen, en tegen zich zelven te durven zeggen: ‘Hoe heb ik myn tyd besteed? heb ik aan de bestemming van mynen Schepper, met my in de zigtbare waereld aanzyn te schenken, beantwoord? - Een mensch, die zich zelven gerust deze vragen doen kan, zonder van schaamte te blozen of te schromen, dat zyn gewisse hem zal antwoorden: Gy hebt uwen tyd als een dwaas schandelyk misbruikt - en in geenen deele beantwoord aan de groote bestemming van uwen alwyzen en goedertieren Schepper: - Maar die integendeel dit troostryk antwoord ontvangt: Gy hebt alle uwe vermogens aangelegd, om uwen tyd wel te besteden, om dien aan te leggen ten uwen nutte, en tot voordeel van uwen Evenmensch - gy hebt zo veel in u is, tragten te beantwoorden aan de hooge bestemming van uwen grooten Schepper. - Is 'er dan nog zo veel onvolmaaktheid in uw werk, zo dat gy van schaamte zoudt moeten blozen, als gy hier eene vergelyking maakte tusschen dit uw werk en het Volmaakte; - denk dan, dat dit laatste hier op aarde geen plaats grypt: maar eerst eenen aanvang zal nemen, als gy zult zyn overgevoerd aan gene zyde van de doods-Jordaan in de zalige gewesten der Eeuwigheid. - Zulk een mensch, die dat doen kan, zulk een mensch

[p. 383]

kan by zoortgelyke troostelyke overweging onmogelyk ongelukkig wezen. - Hy smaakt eene gerustheid, eene vergenoeging in den geest, eene vrede der ziele, die hem, zelfs in het midden van rampen en tegenheden, nog kan doen juichen, en den weg zynes levens vrolyk kan doen bewandelen; alschoon het pad, dat hy te betreden heeft, met eene menigte doornen moge bezaaid zyn. - Hy wandelt blymoedig en gelaten voort, verzekerd, dat dit leven, de tyd der beproeving, eerlang zal afgewisseld worden met een leven, waar geene moeite of verdriet meer plaats grypt, maar eene stoorelooze zaligheid, die eeuwig zal duuren.

Hoe vele - hoe oneindig vele zyn de aanlokzelen der wereld, en derzelver verleidende begeerlykheden. - Zy lokken gestadig den mensch, die, door derzelver schynschoon bedrogen, zich laat verleiden, en, aan hare lonken en vleitaal gehoor leenende, de betragting zyner pligten vergeet, en het pad des verderfs bewandelt. - Al de kragt, welke de Deugd op het gemoed van zulk een doet, is gewonelyk ydel, en niet vermogend om de aanlokzelen der wereld te kunnen weerstaan: - en schoon men zelve ontwaar word, dat ze de ketens van slaverny smeden, om den mensch in te boejen; men geeft zich nogthans vrywillig in deze banden; en met voorbedagten rade word men een Slaaf; een Slaaf, die, alle zyne vryheid verloren hebbende, zich verbindt aan de zonde en derzelver dienstbaarheid. Het is toch geenzins een bewys van vryheid, al te doen wat men wil, in alles zyne bedorven neigingen den teugel te vieren, en die op te volgen: maar dit is de ware vryheid, te doen wat billyk is, te doen wat wy aan God, onzen Evenmensch en ons zelven verschuldigd zyn.

De aarde is eene ryke Baarmoeder - hoe mild is zy niet om uit haren schoot alles voort te brengen, terwyl zy inwendig vervuld is met ryke schatten - nogthans is de aarde in zich zelve eene stof, welke zich niet bewegen, niet roeren kan; zonder eenen Opper-Bestierder, welke beweegt en doet werken, is alles op den aardbodem onbeweeglyk, niets kan zich roeren, maar de stof zoekt volmaakte rust, en kan zich, in de daad, niet langer bewegen dan tot zo lang als de kragten van den beweger duuren; want zo dra deze uitgewerkt zyn, gaat alle stof tot hare gewone werkeloosheid over, en keert weder tot de vorige rust. Waar van daan komt het dan, dat de aarde alle dingen voortbrengt, dat ze niet slegts ryk is inwendig, en aldaar onberekenbare schatten bevat en opgesloten houd: maar dat zy op hare oppervlakte nog oneindig ryker is, en meer in zich bevat. - Haar oppervlak levert een overvloed, een rykdom op van zaken, die niet zyn op te zommen. Hoe ve-

[p. 384]

le zoorten van bloemen, kruiden, boomen en vrugten worden 'er uit haren boezem niet voortgebragt! - Hier moet het opmerkzaamst verstand versteld en verbaasd staan. Hier wast het onkruid tegelyk op met de Tarwe; de schadelyke distel wast in denzelfden grond, waar in het heilzaamst kruid groeit; zy staan naast elkander, en worden beide door dezelfde moeder onderhouden. Ondertusschen, heeft de aarde eene scheppende kragt? bezit zy het vermogen om uit zich zelve te werken, en onderscheiden Wezens voort te brengen? - Niets van dit alles - het aardryk blyft onvrugtbaar, tot zo lang dat hetzelve zaden in zynen schoot ontvangt, welke daar gekoesterd, uitgebroeid, en door de verschillende Lugtdeeltjes zodanig in werking gebragt worden, dat zy zich ontwikkelen, en tot planten, boomen, kruiden of gewassen, opgroejen, alle naar hunnen byzonderen aart of natuur. - Dan alle deze werkingen hangen te zamen af van den eenigen Werker, den Eersten en Opperbeweger van alles, dewyl alle werkzaamheid ophoudt, als deze eerste Werkmeester zyne hand te rug trekt, en ophoudt met bewegen. - Wie is het die uit éénen grond het welriekende Marjolein doet uitspruiten, en de stinkende, de walglyke Cicuta voortbrengt? - Wie verspreidt de aangenaamste geuren in den welriekenden Hyacint, daar inmiddels in deszelfs bol of kruid niets aangenaams gevonden word? - Wie heeft in den Akel, in deszelfs kiem, alle de kragten van den sterken Eik opgesloten, die, wanneer hy zich in het aardryk ontwikkelt, tot eenen boom opwast, welke de felste, de geweldigste stormen verduuren kan? - Het is alleen de Hand des Almagtigen, die den Hemel uitspande als een dunne doek - die sprak: daar zy licht, en daar was licht! - God, de Schepper van 't Geheelal, die Hemel en Aarde met derzelver Volheid heeft voortgebragt.

Wie wys is zoekt de Weetenschappen op, hy heeft ze lief, hy bemint ze, en versiert zyne ziel met de edelste gaven; maar de dwaas bekreunt zich der Weetenschappen niet. Hy is lui, en zyn welgevallen is aan de ydelheden.

C.v.d.G.