Anecdotes, de onleerzaamheid der volken betreffende.
Daar is een zekere voortgang in de Beschaafdheid, welken de Wysgeer, die de Geschiedenis des Menschdoms beschouwt, zo als dezelve in de schetzen der Volkszeden voorkomt, niet onopgemerkt zal laaten. - 's Menschen geest heeft zyne Omwentelingen, als 't ware, op onderscheidene Tydperken. - Geen sterker voorbeeld is hier van voorhanden, dan de verschillende denkwyze der Franschen in de voorgaande en in de tegenwoordige Eeuw, ten aanziene van het Staatsbestuur. - Zo groot was derzelver verknogtheid aan het willekeurig Koninglyk Oppergezag, zo groot hunne blinde en belachlyke verknogtheid aan den Souverain, niet als de Vader des Volks, maar als de God, dien zy aanbaden; dat men wel zeer mag twyselen, of zy eene Vrye Staatsgesteltenisse, ware hun die toen aangeboden, zouden aanvaard hebben.
Dit is ook het geval met andere Volken geweest, die, ten opzigte van hunne begrippen wegens Volksgeluk, de wonderlykste verkeerdheid van verstand of gedrag hebben aan den dag gelegd. - In de voorgaande Eeuw droeg de Gemeente en de Geestlykheid in Deenemarken uit zich zelven hunne Vryheden aan den Koning op, om zich wegens de Edelen te wreeken.
In andere Landen ontmoeten wy desgelyks, te onzer verbaazing, eene laaghartige voorkeuze der Slaavernye gegeeven. De Capadociers weigerden de Vryheid, toen dezelve hun door de Romeinen werd aangeboden, en vorderden van den Raad eenen Koning; zeggende, gelyk eertyds de Israëliten tot samuel: wy willen een Koning over ons hebben.
Zulks was het geval der Boeren in Lyfland: zy zyn Slaaven der Edellieden, die hun op het ongenadigst plaagen. Steven batori, Koning van Poolen, medelyden hebbende met hunnen ongelukkigen staat, boodt aan, hun van die wreede Tyranny te ontheffen, en, in stede van de zwaare Stokslagen, eene ligte Geldboete op te leggen. De Boeren konden met geen geduld eenen voorslag hooren, strekkende om eene zo oude en eerwaardige gewoonte af te schaffen; en verzogten den Koning op het onderdaanigst, ‘dat het hem mogt behaagen, geene Nieuwigheden in te voeren!’
Auteursrechtvrij