Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

[p. 321]

De tekens van naderend gevaar by donderweer, en het beste middel om 'er zich tegen te beveiligen.

(Uit morgan's Lectures on Electricity.)

De Tekens van naderend gevaar by Donderweer, welke aangezien mogen worden voor de ontwyfelbaarste en beslissendste, zyn de volgende:

Vooreerst. Eene schielyke aannadering van de met Onweer bezwangerde Wolken. - Hoe langer eene gegeevene hoeveelheid van met Blixemstoffe vervulde Lugt over de aarde hangt, hoe meer dezelve aangetrokken wordt door verhevenheden en uitsteekende punten; maar wanneer eene Wolk, ten zelfden tyde dat dezelve boven ons hoofd is, als gevormd wordt, dan vinden wy ons blootgesteld aan de onverminderde woede der losbarstinge. - Dit zelfde mag gezegd worden van eene Wolk, die, terwyl zy digt by ons is, van tyd tot tyd, donkerder en donkerder wordt; want, in zulk een geval, mogen wy ons verzekerd houden, dat de ophooping van Onweersstoffe niet werklyk verminderd is door eenige ontlasting, en dat de belaading welhaast tot de hoogte van den slag zal opgehoopt weezen.

Ten anderen. De rechtstandige Rigting der Blixemstraalen. - Deeze strekt ten uitmaakenden bewyze, dat de belaadene Wolken op die hoogte zyn, van welke zy in den grond kunnen slaan. - Eenige Electriseerkundigen hebben de verschyning van twee Blixemstraalen, op 't zelfde oogenblik, voor een bewys gehouden, dat de grond werkt als een ontlaad-roede. Maar, schoon dit dikwyls moge gebeuren; zo menigmaalen de twee uitersten van den Blixem, als zy gaan agter eene Wolk, die dezelve gedeeltlyk bedekt, zich vertoonen, heeft men 't zelfde verschynzel. Dit teken is derhalven niet genoegzaam geschikt, en kan niet hooger aangemerkt worden dan als eene zekere maate van waarschynlykheid.

Ten derden. Een op zichzelven staande Conductor, wiens taal, voor de geenen, die dezelve kennen, zeldzaam dubbelzinnig is. Een vloed van vonken stroomt 'er langs, en zonder ophouden, wanneer het gevaar naby is. Indien deeze Vuurstroom, naa eenigen tyd aangehouden te heb-

[p. 322]

ben, schielyk ophoudt, en, naa eene geheele afweezigheid der tekenen van Electriciteit, schielyk wederkeert, met eene Electriciteit tegen de eerst zich vertoonende overgesteld, dan is het zeker, dat, geduurende het ophouden van 't vertoon der vonken, het tydstip was van het grootst gevaar. De stroom van Electrike stoffe, welke, in dit geval, byzonder sterk en snel is, gaat gepaard met een luide en zonderlinge opeenvolging van klanken. Mr. brook vergelykt dezelve, zeer gepast, by het geluid, 't welk een Kerk- of Toorenklok maakt, naa dat dezelve geslaagen is.

Laat ons nu onderstellen, dat wy, door de opgemelde tekenen, verzekerd zyn, dat wy ons in de gelegenheid bevinden om getroffen te worden; dan wordt het eene zaak van aangelegenheid, te weeten, hoe dit dreigend gevaar kan ontweeken worden.

Indien de Blixem in uwe wooning slaat, moogt gy u verzekerd houden, dat dezelve van den eenen Conductor tot den anderen zal overgaan, en dat deeze reeks van Conductors altoos gevonden wordt aan de wanden en afdeelingen. Gy moet u, derhalven, in 't midden van een kamer begeeven; dewyl de lugt u dan zal afscheiden van de zoldering en de wanden des gebouws, en in den omtrek zulk eene afbreeking in den omloop veroorzaaken, als noodwendig de voorkeuze van den slag bepaalt door de zamenverbondene gedeelten des gebouws.

In de open lugt is het veiligst zich op een afstand te houden van alle hooge en scherpgetopte voorwerpen; want, indien gy u, geduurende het onweer, naby dezelve bevindt, loopt gy gevaar van een gedeelte te worden van dien omvang, gelyk aan 't geen zou gebeuren als gy u in een kamer naby de muur of eene afdeeling bevondt. - Daarenboven, indien dit voorwerp getroffen wordt, bevindt gy u in gevaar van nadeel te lyden door de omstandigheden met die verdelging gepaard. Veelvuldig zyn de voorbeelden van Reizigers, die onder hooge Boomen lyfberging zogten, en gedood werden door den Blixem, of door de stukken afgeslaagen hout.

In de open lugt moet gy vermyden digt by Rivieren of Waterpoelen te komen; en bovenal schuwen die nieuwlings veroorzaakte wateren, welke gevormd zyn door den regen by een Onweer gevallen; want deeze zyn

[p. 323]

alle sterke Geleiders, en wanneer daar by gevoegd wordt de hoogte van een menschlyk lichaam, veroorzaakt deeze eene verhevenheid, zeer geschikt om den loop te bepaalen, en den treffenden afstand des Blixems te verlengen.

In de open lugt is een overdekt Rydtuig eene beveiliging, mits gy daar in kunt zitten op eenige duimen afstand van de zyden. In de daad, Voertuigen van deezen aart zouden de veiligste van alle mogelyke standen kunnen gemaakt worden, door dezelve van boven en beneden te omringen met dunne metaale draaden, met elkander vereenigd door een metaalen band.

Alle Electriseerkundigen staan toe, dat Gebouwen en Schepen, door zekere middelen, geheel beveiligd kunnen worden tegen het geweld des Blixems; maar het vertrouwen op elke wyze, tot hier toe, van derzelver aanleg is verzwakt, door de voorvallen van schade binnen den veronderstelden kring van derzelver werkzaamheid. Veelvuldig zyn de voorbeelden, waar in de Huizen, gewapend met een enkelen scherpen Afleider, schade geleden hebben; en wy hebben gezien hoe veel moeite men zich gegeeven heeft tot naspeuringe der oorzaak van een zeer ontzettend geval, waarin een huis, met zes gepunte Afleiders voorzien, door een enkelen Blixemstraal in brand sloeg.

Het schynt my toe, dat de beste middelen van beveiliging alleen kunnen gekend worden door een naauwkeurig onderzoek van de onderscheidene zamenvoegingen der gevaarlyke omstandigheden, welke kunnen zamenloopen. Wanneer deeze duidelyk bekend zyn, hebben wy alle noodige onderrigting, hoe wy onze Afleiders moeten aanleggen; met andere woorden, wy kunnen onze Afleiders in zulker voege plaatzen, dat de Blixem, by geene mogelykheid, kan ingaan tot eenigen omtrek, waarvan zy geen gedeelte uitmaaken.