Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

[p. 244]

Loflyk voorbeeld van menschlievende hulpvaardigheid, aan de huisvrouw van P.G. Witsen Geysbeek betoond.

Alles, wat gy wilt dat u de menschen zullen doen, doe gy hen ook alzo.

christus.

Had ik, in de maand September des voorleden jaars, het zielstrelend genoegen, om de menschlievende handelwyze van Mevrouwe hogguer, omtrent een' Drenkeling, in het openbaar, door eenige dichtregelen, met een gevoelvol hare toe te juigchen: met welk een vuur en gewaarwording van dankbaarheid maak ik thans het gedrag eeniger edelmoedige menschen, in een verschrikkelyk geval, dat my zelven onmiddelyk betrof, openbaar! een gedrag, het welk hunne welgeplaatste harten tot eeuwige eere, onze natuurgenooten tot een navolgenswaardig voorbeeld, en my tot een onderwerp van gevoelige erkentenis strekken zal! terwyl het de waereld tevens doet zien, dat de menschlievende deugd niet slechts in het hart van vermogenden woont, maar ook dikwyls den boezem der lieden van zogenaamden geringeren stand in behulpzaamen yver blaken doet.

Het was op den 22 April, ll. dat ik met myne hoogzwangere Vrouw, van Delft, over Leyden en Haarlem, in de trekschuit naar Amsteldam varende, zy, tusschen Haarlem en Halfwegen, de kentekens eener nabyzynde verlossing gevoelde, welken welhaast door een', zo 't scheen, volkomen arbeid gevolgd wierden, eer wy te Halfwegen waren, alwaar men genoodzaakt is van schuit te verwisselen. Met groote moeite kreeg ik haar eindelyk aan de andere schuit; schoon wy plaatsen in de roef en tot hier toe daar van gebruik gemaakt hadden, verkoos zy nu liever in het ruim van de schuit te zitten, om dat het haar in de roef te benaauwd was; want, behalven wy, waren 'er nog zes andere persoonen in, (waaronder vier vrouwen!) volgens het uitwendige, zogenaamde fatzoenlyke lieden; doch wier inwendig gestel veer onfatzoenlyk moet geweest zyn, vermits zy, wel verre van myne Vrouw en my de roef af te staan, gelyk in diergelyke gevallen altoos de welvoeglykheid zou vorderen, my in tegendeel myne byna halfdoode Vrouw op Halfwegen in de schuit lieten stepen, terwyl zy zeer gemaklyk en met de grootste onverschilligheid hun kopje thee in de roef bleven drinken, even als of de nood van huan' evenmensch hen niets aanging. Veel edelaartiger menschen troffen wy in de schuit aan, die oogenblikkelyk myne kermen-

[p. 245]

de en in stuiptrekkingen wegkrimpende Vrouw de gemaklykste plaats aanboden, haar vertroostten en moed inspraken. Inzonderheid verdient het gedrag der menschlievende Vrouw van den Heer everardus engelen geroemd te worden: deze braave Dame, schoon zelf nimmer kinderen gehad hebbende, onttrok zich echter niet aan de billyke verpligting, die ieder opgelegd is, om zyn' medemensch in nood by te staan: zy bood met haar Dienstmeisje myne lydende Vrouw allen mogelyken bystand, en heeft haar noch myn kind verlaten, voor dat beiden in onze woning behoorlyk verzorgd en te bed waren.

De pynlyke voortekens der naderende Verlossing met hevige vlaagen toenemende, wanhoopten wy Amsteldam te kunnen bereiken, voor moeder en kind door mangel aan hulp omgekomen waren; want geen der aanwezig zynde eenige Vroedkundige kennis bezittende, durfde niemant het wagen de Verlossing te ondernemen. Ik was zinneloos dat ik het voorwerp myner liefde dus moest zien lyden, en ieder oogenblik moest vrezen dat de dood een einde daaraan maken zou, zonder dat het in myn vermogen was haar te redden. Het uur dat ik met zo veel verlangen te gemoet gezien had, dat het eerste huwelyksspruitje onzen vernoegden echt nog heilryker zou maken, was dus voor my een uur van onbeschryflyken angst en wanhoop; ja, de laatste dreef my, daar de reden en het vertrouwen op de Voorzienigheid my begaven, tot een afgryslyk besluit, het welk ik my, zonder siddering, niet kan herinneren, veel minder koelzinnig hier verhalen; ik wilde, daar alle redding onmooglyk scheen, een einde aan de elende maken, die voor my onuitstaanlyk was.

In dezen radeloozen toestand genaakten wy Sloterdyk; en het viel den braaven menschlievenden Schipper, jacobus cas, in, om de aldaar wonende Vroedvrouw, Jufvrouw c.j. maalenstein, in de schuit te laten komen, die zich ook onmiddelyk by myne lydende Vrouw begaf, met oogmerk om haar by zich in huis te laten brengen; doch dit was niet mogelyk, dewyl zy reeds op het punt van verlossen was; waarom zy, haar, op de bestvoeglykste wyze, op den grond van de schuit geplaatst hebbende, de Verlossing ondernam, en myne Vrouw aanmoedigde, dezelve, zo veel mogelyk, te bevorderen, welke, op het oogenblik dat de schuit aan de legplaats aankwam, zo gelukkig als voorspoedig volbragt wierd. De geboorte van een' welgeschapen Zoon, die, wanneer dezelve tot mynent ware voorgevallen, voor my een oogenblik van onuitspreeklyke vreugd zou geweest zyn, verdubbelde myn' angst en bekommering: ik duchtte met reden, dat zyne eerste kreet de Lykzang op myne dierbaare Echtgenoote zou geweest zyn, die ik flaauw en schier levenloos in myne bevende armen hield. Myn toestand laat zich beter gevoelen dan beschryven: hier eene afgematte en

[p. 246]

byna zieltogende Vrouw, die my nog in haaren ysselyken toestand tot moed en bedaardheid vermaande, en my door haar geduld en lydzaamheid daarvan zelf het voorbeeld gaf, terwyl de tedere naamen, waarmede zy my aansprak, my tevens het hart doorsneden; dáár een pasgeboren Wigtje in den schoot van de menschlievende Mevrouw engelen, die hetzelve met haare kleederen voor de koude beschermde; zynde wy van niets voorzien om het kind te dekken, en de kermende en om hulp smekende Kraamvrouw te redden, dan ons beider kleederen, die te Haarlem doornat van den regen, en bygevolg tot beide einden ondienstig geworden waren. Wie is 'er die dit akelig tooneel gevoelloos kon aanzien, buiten de fatzoenlyke lieden in de roef! Wat nu gedaan! schreeuwde ik, in traanen wegsmeltende; myne Vrouw bezwykt, myn kind verstyf! De braave Vroedvrouw, Mevrouw engelen en haar Dienstmeisje ontdeden zich van eenige kleederen en linnen uit een pakje, het welk de laatsten by zich hadden, om daarmede de twee my zo dierbaare wezens te hulp te komen; en de voornoemde edelmoedige Schipper jacobus cas, en zyn Knecht willem braspenning, (naamen, welke waardig zyn, in alle edeldenkende harten gegraveerd te worden,) boden zich aan, om ons in de Stad, en zo na mogelyk aan myn huis, te vaaren, niettegenstaande van de Haarlemmer Poort tot aan de Kruisstraat, alwaar ik woonde, een afstand van byna een uur is. Met warme dankbaarheid aanvaardde ik het gulhartig aanbod dezer edelmoedige menschen, en myne Vrouw wierd door hen zo zagt mogelyk gelukkig uit de schuit in onze woning overgevoerd, alwaar zy met hulp der braave Vrouwen verder verzorgd, te bed gebragt, en het kind behoorlyk gereinigd en gebakerd wierd. De bekwaame Vroedvrouw bleef tot over half tien uuren by myne zwakke Vrouw; hoe gaarne ik haar de geheele nacht gehuisvest had, was de braave Vrouw te sterk aan haaren gewigtigen pligt gehecht, welke haar voorschreef geen nacht van het Dorp te mogen blyven, om van myn aanbod gebruik te maken; zy begeerde zelfs niet eens een rydtuig, en wilde volstrekt niet gedogen dat ik myne Vrouw zou verlaten, om haar langs den eenzaamen, duisteren, weg te verzellen, dien zy genoodzaakt was geheel alleen op muilen te gaan; my verzekerende over eenige dagen weder te komen, om naar den toestand myner Vrouw te vernemen, het welk zy ook nagekomen is. Dit zonderling en ysselyk geval is thans negen dagen geleden, en myne Vrouw en Kind zyn by uitstek welvarende.

Ik heb het myn' pligt gerekend, dit geval, door middel van dit geächt Maandwerk, openbaar te maken: deels om, dewyl het toch ruchtbaar is, en door de verschillende wyzen, waarop het verhaald wordt, zeer ligt een onderwerp van spotterny zou kunnen worden, waarby de eer myner Vrouw tevens lyden

[p. 247]

kon, de waereld volgens een door my zelven opgesteld Bericht, en niet volgens met logens gestoffeerde vertelsels, over dit geval te laten oordeelen; deels, en ook wel voornamelyk om het onderscheiden gedrag der daarby aanwezig geweest zynde, als in een tafereel, in het openbaar ten toon te hangen: het is eene gewigtige bydrage tot de biographie van menschenvrinden, en strekt de menschlievendheid tot eer. De naamen der edelmoedige menschen, die my zo bereidwillig de behulpzaame hand geboden hebben, schitteren daarin schooner dan in gouden letteren op zwart marmer. De openbaare betuiging myner warme dankërkentenis is geenzins eene beloning aan de braafheid van hun gedrag geëvenredigd: zy vinden dezelve in hunne edelmoedige harten, en in den gelukkigen uitslag hunner welmenend aangewende pogingen; terwyl het my aan den anderen kant verheugt, dat ik de naamen der zogenaamde fatzoenlyke lieden uit de roef niet weet, en dus dezelven hier tot hunne schande en beschaming niet behoef bekend te maken, hoewel zy mogelyk dit gevoel zo min zullen kennen als dat der edele menschenliefde. Dat zy, dit lezende, zich nogthans verzekerd houden, dat hun onmedogend gedrag hen door my en myne Vrouw van harten vergeven is, indien hun geweten het hen insgelyks vergeven kan! Ik zal voor het overige geen nasporingen doen, wie zy zyn mogen: dat hunne naamen onder menschenvrinden eeuwig in vergetelheid begraven blyven!

Amsteldam

1 May 1799.

p.g. witsen geysbeek.