Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

Leevensschets van Antoine Laurent Lavoisier.

(Volgens la lande.)

De laatste der drie uitsteekende Mannen, van welken wy, op het voetspoor van la lande, een Leevensschets mededeelen, is antoine laurent lavoisier. Hy werd den 16 van Augustus des Jaars 1743, te Parys, gebooren. Zyn Vader, die het oog hieldt over zyne Opvoeding, spaarde, daar hy rykbemiddeld was, geene kosten om zyn Zoon alles te laaten leeren.

[p. 139]

Nog een Jongeling, betoonde lavoisier een beslisten smaak voor Natuurkundige Weetenschappen te bezitten. Toen, in den Jaare 1764, het Stadsbestuur van Parys eene buitengewoone Eerbelooning hadt aangeboden, aan hem die de beste en goedkoopste wyze aanwees om de Straaten dier groote Stad te verlichten, behaalde lavoisier den Eerprys, bestaande in een Gouden Medailje; en zyne Verhandeling, vol van de naauwkeurigste naspeuringen, werd door de Academie ter drukpersse bezorgd.

Ondanks een heftigen tegenstand, werd hy op den 13 van Meymaand des Jaars 1768 tot Lid van de Academie aangenomen. Thans lag hy zich met allen yver toe op de Scheidkunde; deeze Weetenschap was geschikt om het tooneel zyner vermaardheid te worden. De verbaazende vordering, welke hy hier in maakte, moet toegeschreeven worden aan de zeldzaame vereeniging van 't bezit van ruime Geldmiddelen met neiging en bekwaamheden.

Lavoisier vergezelde guettard op een Delfstofkundige Reize door verscheide Provincien van Frankryk, en deedt veele nieuwe en belangryke ontdekkingen op in dit vak. Een kort verslag hier van kwam te voorschyn in de Mem. van de Academie voor den Jaare 1772.

Omtrent den gemelden tyd werd zyne weetgraagte uitgelokt om de Kunst-lugten te beproeven. - Scheele, priestley en lavoisier sloegen den weg der ontdekkinge in, en betraden dikwyls dezelfde paden. De onvermoeidste Proefneemer was priestley; maar de meest schitterende verschynzels bleeven menigmaal onder zyne handen van de daar uit verwagte vrugt verstooken; te over gereed was hy om 'er eene te ras aangenomene veronderstelling uit af te leiden, welke hy ras wederom liet vaaren. Lavoisier was doordrongen van den waaren geest der Wysbegeerte; 's Mans waarneemingen, altoos ten uitersten naauwkeurig, en het onderwerp in klaaren dag haalende, bedoelden algemeen nutte inzigten.

Met den Jaare 1774 gaf hy zyne Scheidkundige Werkjes in 't licht. Zy behelsden een zeer naauwkeurig geschiedkundig verslag van 't geen 'er ten opzigte der Kunst lugten gedaan was. Het slot leverde des Schryvers voornaamste Proeven, door welke hy bewees, dat de Me-

[p. 140]

taalen, by derzelver verkalking, de vermeerdering van zwaarte verkrygen door het indrinken van Lugt. - Korten tyd naderhand toonde hy, in tegenstelling van priestley, dat het Zwavel-zuur uit Lugt is zamengesteld; eene opmerking, welker aangelegenheid in 't vervolg bleek. Lavoisier's schranderheid, als een Scheidkundige, was reeds zo wel bekend, dat turgot zich van hem bediende, om de Kruidmaakery te bezigtigen en te verbeteren. Hy voerde 'er verscheide aanmerkelyke verbeteringen in, en de haatlyke wyze van het zoeken der stoffe tot Salpeter weerende, vermeerderde hy nogthans de voortbrenging dier Stoffe vyfvoudig. Het Buskruid droeg thans tot 120 Toises, daar het voorheen slegts 90 Toises kon beschieten. Deeze meerderheid van de kragt des Buskruids werd, in den laatsten oorlog, kennelyk ondervonden.

Men hadt beweerd, dat Water, door veelvuldig overhaalen, in Aarde veranderd werd. Dit stuk loste lavoisier op, in den Jaare 1778; aantoonende, dat het Aardagtig bezinkzel toegeschreeven moet worden aan de geduurige afknaaging van de inwendige zelfstandigheid des gebruikten Werktuigs. - In dat zelfde jaar deedt lavoisier eene belangryker ontdekking; naamlyk, dat het gedeelte van den Dampkring, tot Inademing geschikt, een uitmaakend beginzel was van alle Zuuren, daarom door hem met den naam van Oxygène bestempeld. Een allergewigtigst stuk, en de eerste groote schrede tot de nieuwe Scheidkunde, welke de zamenstelling des Waters, in den Jaare 1783 verzekerd, met zegepraal voltooide.

Lavoisier bezat beslissende voordeelen boven zyne Tydgenooten; hy zette zyne naspeuringen voort met eene wiskundige zekerheid; zyne rykdom stelde hem in staat om zyne Proeven in 't groot te doen, en Werktuigen te bezigen van het volkomenst en keurigst maakzel. - Behoef ik 'er by te voegen, dat hy een zo kundig Medearbeider hadt als la place?

Voorts bragt hy zyne Wysgeerige werkzaamheden in één lichaam, 't welk hy, in den Jaare 1789, uitgaf, onder den Tytel van Elemens de Chemie; een Boek, 't welk een allerschoonst voorbeeld oplevert van een Weetenschapleerend Opstel - klaar, redeneerkundig, fraai van styl. - Het loopt buiten ons vak, de Beginzels, op welke zyn Stelzel steunt, te ontvouwen, of in de veelvul-

[p. 141]

dige verdiensten van hetzelve uit te weiden; - een Stelzel, 't welk, in 't verloop van eenige weinige jaaren, bykans algemeen is aangenomen; en 't welk, indien het geene egte ontvouwing is der Natuur zelve, daar aan zo naby komt als de tegenwoordige staat van 's Menschen kennis gehengt.

De laatste, maar geenzins de minst nuttige, naspeuring van lavoisier, over de Ademhaaling der Dieren, werd, op den 4 van May des Jaars 1791, voorgeleezen. Hy had, door eenige keurige Proefneemingen, nevens den Burger senguin genomen, bevonden, dat een Mensch, in den tyd van vier-en-twintig uuren, 45 Oncen uitwaassemt; dat hy 33 Oncen Leevenslugt gebruikt; dat hy door de Longen 8 Cubiekvoeten Koolzuur Gaz ontlast, van welke een derde Koolstoflyk en twee derde Oxygène is; dat het gewigt van het water, door de Longen ontlast, 23 Oncen bedraagt, van welken 'er drie Hydrogène en twintig Oxygène zyn, behalven 6 Oncen water, reeds gevormd en verlooren in de doorwaasseming der Longen.

Lavoisier was Penningmeester der Academie, naa buffon en tallet; hy voerde eene bezuiniging in, en netter orde in de rekeningen. Hy was ook Lid in de Zitting der Raadpleeging, en nam een werkzaam deel in alles wat 'er te doen viel. Wanneer het nieuwe Stelzel der Maaten ter baane kwam, en men voorstelde een Graad van den Meridiaan te bepaalen, deedt hy naauwkeurige proeven over de uitzetting der Metaalen, en vervaardigde een Thermometer ten dien einde. Door de Nationaale Conventie werd hy geraadpleegd over de middelen om het vervaardigen der Assignaaten te verbeteren, en de moeilykheden, om dezelve te vervalschen, te vergrooten.

Als een rechtschaapen Burger, wendde lavoisier zyne gedagten op de Staatkundige Huishoudkunde. Tusschen de Jaaren 1778 en 1785 schonk hy 240 Arpents Lands, tot den Proefondervindelyken Landbouw, en vermeerderde de doorgaande opbrengst de helft. - In het Jaar 1791 werd hy verzogt, door de Constitutioneele Vergadering, een Plan te ontwerpen tot een eenvoudiger Inzameling der Belastingen. Dit gaf gelegenheid tot een uitsteekend Verslag, den Grond-Rykdom van Frankryk betreffende; 't werd naderhand gedrukt. Ten deezen tyde werd hy ook be-

[p. 142]

noemd tot Commissaris van de Nationaale Thesaurie, waar in hy eenige heilzaame verbeteringen daarstelde.

Staande de gruwelen door robespierre gepleegd, vermeldde lavoisier aan la lande, dat hy voorzag van zyne eigendommen ontzet te zullen worden; doch dat hy door arbeid zyn brood zou tragten te winnen. Apothecar te worden zou hem best geleeken hebben; doch zyn val was reeds beslooten. Op den 8 van May 1794 werd hy, nevens acht-en-twintig lotgenooten, ten dood gebragt.

Lavoisier was kloek van gestalte, van een leevendig en vrolyk voorkomen, zagt van character, gezellig, verpligtend, en zeer leevendig. Zyne agting, invloed en rykdom, schonken hem veel invloeds; dit wekte ongelukkig nayver. - Hy trouwde, in den Jaare 1771, aan maria anni pierette paulze; eene Vrouw, wier vernuft en bekwaamheden den wellust zyns leevens uitmaakten. Zy boodt hem bystand in zyne werkzaamheden, en graveerde zelve de Figuuren voor zyn laatste Werk.