Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

De oorsprong van het schaakspel.

Omtrent het begin der vyfde Eeuwe van de Christlyke Jaartelling, was de Heerschappy over een uitgebreid Koningryk, niet verre van den mond van de Rivier de Ganges, op een zeer jong Monarch overgegaan. De beste Leermeesteresse, de Ondervinding, had hem nog niet geleerd, zyne Onderdaanen als zyne Kinderen aan te zien, en dat derzelver Liefde het eenigst hegt steunzel is van den Staat. Het was te vergeefsch, dat deeze belangryke waarheden hem, by aanhoudenheid, onder 't oog gebragt wierden, door de verstandige Bramins ten Hove, als mede door zyne Rajahs. Trotsch op zyne aangeërfde Magt en Grootheid, beheerschte hy zyn Ryk met een yzeren Scepter.

Sissa, de Zoon van dahur, de eerwaardigste onder de Braminen, van wien de glans der Wysbegeerte afschitterde van zyne ontluikende kindschheid af tot zyn zeventigste jaar, ontdekte, dat 'er Deugden in 't hart des Vorsten verschoolen lagen, welker zaaden alleen de opkweekende koestering der Rede noodig hadden, om uit te botten, te bloeijen, en vrugten te draagen. Getroffen door de elenden des Lands zyner inwooninge, ondernam hy de zwaare taak, om den Monarch de oorzaak daar van te ontvouwen.

Sissa, tot zyn grievend hartenleed, ontdekkende, in welk een deerlyk verval de voorschriften van Deugd en Zedelykheid gekomen waren, door het slegte voorbeeld der zodanigen, die als Leeraars van dezelve te boek stonden, werd te raade eene wyze van Onderrigting uit te denken, waar door zyne lessen eer het voorkomen zouden aanneemen als het uitwerkzel van 's Prinsen eigen redenkaveling, dan van het onderwys hem door eenen ander medegedeeld.

Met dit oogmerk bedagt hy het Spel van Shaik, of de Koning. In dit Spel beleidde hy het zodanig, dat de Koning het voornaamste was van alle Stukken; maar teffens het meeste voor den aanval blootstondt, en het bezwaarlykst te verdee-

[p. 77]

digen viel; ja alleen verdeedigd kon worden door de naasten in rang en aanzien in het Spel, alles by opklimming.

Het Spel werd eerst, als eene uitspanning, verspreid onder eenigen der Aanzienlyksten des Lands; en kwam, door den grooten naam, dien sissa zich verworven hadt, welhaast algemeen in zwang. De Vorst hoorde van dit Spel, en wilde dat de Uitvinder van 't zelve zyn Leermeester daar in zou weezen. De verstandige Bramin bereikte dus verre zyn oogmerk, en nam, in den loop zyner onderwyzingen, alle voegelyke en zich zelve aanbiedende gelegenheden waar, om aan te toonen hoe zeer de veiligheid des Konings van de andere Stukken afhing. Hy mengde 'er andere nutte waarheden onder, van tyd tot tyd met verwisseling; doch alle nederkomende op het groote doel. De Vorst bezat van natuure een zeer gezond verstand, zyn hart was vatbaar voor deugdzaame gevoelens. Met versmaading van de Grondbeginzelen zyner Hovelingen, bevlytigde hy zich op de Zede- en Regeeringsleer, welke het Schaakspel hem met zo veel nadruks voor den geest bragt. Zyn gedrag geheel hervormende, werd hy een Vader zyns Volks, en 't zelve onder zyne Regeering gelukkig.

De Vorst, verlangende den Bramin eene belooning te schenken voor het groote goed, 't welk hy ontleend hadt uit dit wysheid leerend Spel, verzogt hem te vraagen wat hy oordeelde te moeten ontvangen. - De Bramin vroeg alleen eene Gift van Koorn; de hoeveelheid daar van zou geregeld en bepaald worden door het getal der Vakken of Ruiten van het Schaakbord. Eén Graankori zou men op de eerste Ruit liggen, twee op de tweede, vier op de derde, en zo voort, al verdubbelende, tot de vier-en-zestigste Ruit. - De schynbaare gemaatigdheid van deezen eisch verbaasde den Koning; en, zonder zich des eenigermaate te bedenken, stondt hy denzelven ten vollen toe. Maar toen zyne Schattingmeesters het beloop dier Gifte berekend hadden, bevonden zy dat 's Konings inkomsten niet zouden kunnen toereiken om dit Geschenk te geeven; want het Koorn van 16,384 Steden, ieder 1024 Koornzolders hebbende, en elke Koornzolder van 173,762 Maaten, en ieder Maat bestaande uit 32,768 Graankoris, kon alleen aan den eisch voldoen.

De Bramin nam deeze gelegenheid waar, om den Monarch aan te wyzen, hoe noodzaaklyk het was, inzonderheid voor Koningen, om op hunne hoede te weezen tegen de kunstenaaryen der geenen die hun omringen - hoe veel zy verschuldigd waren aan hunne Onderdaanen, en hoe omzigtig zy behoorden te weezen om niet onberaaden hun goed weg te smyten.