Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

Kunst om het Menschelyk Leven te verlengen: door C.W. Hufeland, Hoogleraar in de Geneeskunde te Jena. Uit het Hoogduitsch. IIde Deel. Te Amsterdam, by J. Allart, 1799. In gr. 8vo. 412 bl.

Dit Tweede Deel van het lezenswaardig Werk des Hoogleeraars hufeland^(*) behelst, in twee Afdeelingen, in de eerste plaats, de beschryving der middelen, die het leven verkorten, en vervolgens der zulke, welke het leven verlengen. ‘Ik kom nu (zegt de Schryver) tot het gewigtigst deel myner verhandeling, tot de beoeffenende kunst, om het leven te verlengen. Nu eerst kan ik u, met grond en overtuiging, met de middelen bekend maaken, door welken alleen, maar ook door welken, op eene zekere wyze, het mogelyk is, het leven te verlengen. Doen zy zich wel niet zo fraai voor, zyn zy niet zo schitterend, zo geheimzinnig, als die geenen, welke gewoonlyk met dien naam pronken, zo hebben zy toch dit voordeel, dat men ze, overal en zonder kosten, bekomen kan: ja dat ze zelfs reeds voor een groot gedeelte in ons zelve liggen, dat zy, met het verstand en de ondervinding, volkomen overeenstemmen, en niet slegts het leven doen voortduuren, maar 'er genot en genoegen uit leeren trekken: zy verdienen, althans naar myn oordeel, veeleer den naam van algemeene levensmiddelen, dan eenige dier kwakzalveryen, hoe ook genoemd.’

Volgens des Schryvers bepaaling, bestaat de kunst, om lang te leven, voornaamelyk hier in, dat wy, in deezen opzichte, de vrienden en de vyanden van het leven

(*) Zie, wegens het Eerste, hier boven, bl. 344.

[p. 619]

wel onderkennen, om de laatstgenoemde te vermyden, en van de eerstgemelde een gepast gebruik te maaken.

De vyanden, welke voornaamelyk aanleiding geven tot het verkorten van het leven, zyn: De verzwakkende opvoeding. Buitenspoorigheid in de liefde. Onmaatige inspanning der zielskragten. Ziekten, benevens derzelver onverstandige behandeling; de gewelddaadige dood, en de neiging tot zelfmoord. Onzuivere lucht, vooral in de groote Steden. Onmaatigheid in het eeten en drinken. Levenverkortende zielsgesteldheden en hartstochten; als kwaade luimen en te drukke bezigheden. Vrees voor den Dood. Lediggang, werkeloosheid en tydverveeling. Eene overdreevene verbeeldingskragt, benevens de daar uit voortkomende ingebeelde ziekten, en eene te groote gevoeligheid des lichaams. Vergiften. Eindelyk de Ouderdom, en de vroegtydige inenting van denzelven.

Daarentegen beschouwt de Schryver de volgende stukken als de geschiktste middelen om het leven te verlengen: Een goede oorsprong van lichaamsgesteldheid. Eene verstandige lichaamelyke opvoeding. Eene bezige en arbeidzaame Jeugd. Onthouding van het genot der liefde in de jeugd en buiten het huwelyk. Een gelukkige echt. De slaap. Lichaamsbeweging. Het genot van de vrye lucht en eener maatige warmte. Het land- en buitenleven. Het reizen. Eene zindelyke behandeling der huid: by welke gelegenheid de Hoogleeraar naauwkeurig onderzoekt, of het best zy, linnen, dan wollen stoffen, op de huid te draagen. Eene geregelde leefwyze, en maatigheid in eeten en drinken. Zielsrust. Waarheid van karacter. Aangenaam en maatig zinnelyk genot, gepaard met genoeglyke gewaarwordingen voor het gevoel. Eene verstandige verhoeding en behandeling van ziekten: waar toe behooren; de noodige kennis van het zwakste deel, van den verschillenden aanleg tot ziekten, en van de wyze, hoe zich daaromtrent te gedraagen; het verstandig gebruik van den Geneesheer en de geneesmiddelen, benevens eene huis- en reis-Apotheek. De redding in oogenbliklyke doodsgevaaren. De Ouderdom en deszelfs behoorlyke behandeling. Eindelyk de beoeffening en beschaving van de verstandelyke vermogens en der lichaamskragten.

Alle de opgetelde hoofdzaaken worden door den Hoogleeraar met veel uitvoerigheid en naauwkeurigheid behandeld. Ons bestek laat niet toe, van alles in het by-

[p. 620]

zonder een behoorlyk verslag te geven. Wy zullen ons hierom tot de aanbevolene Huis- en Reis-Apotheek, als eene zaak van algemeene nuttigheid, bepaalen. De middelen, uit welke die moet bestaan, zyn alle zeer eenvoudig, en meest alomme te bekomen. Dezelve zyn: Zuiker, om te dienen tot een verkoelend en slym-oplossend middel. Wyn-Azyn, om te verstrekken tot een allerkragtigst tegengift tegen vergiftiging door verdoovende middelen, als Heulzap, Dolle Kervel, Bilsenkruid, enz. Voorts acht de Schryver den Azyn in flaauwten veel beter, dan alle vlugge zouten en wateren: terwyl ook de verkoelende en rotting weerende kragt van dit middel, in alle heete en rotachtige Koortsen, van het grootste nut is. Zeep, Houtasch en Loog, als voortreffelyk van werking by vergiftiging met Rottekruid en Sublimaat; gelyk ook om te dienen tot eene heilzaame wassching in de schurft en andere hardnekkige huid-uitslagen. Melk, als het algemeenste middel tegen de vergiftiging door allerleye scherpe, voornaamelyk minerale stoffen. Room, Boter en Olie uitwendig tot verzachting, in veelerley pynen en spanningen. Voorts by brandingen; zynde 'er, volgens des Schryvers ondervinding, geen beter Brandzalf, dan de volgende: Neem Boomolie, Wit van Eijeren en Room, van elk even veel, klop het onder elkander, en smeer het dik op linnen lappen, om daar mede de gebrande deelen te dekken. Tegen de steeken van Byen, Wespen, enz. geeft ook niets spoediger verligting, dan het inwryven van Olie in de beschadigde deelen, geduurende een kwartiers uur: terwyl het zelfs niet aan voorbeelden ontbreekt van gelukkig geneezene Adders- en Slangenbeeten, door middel van ruime inwryvingen met Olie, door welke alle toevallen wierden voorgekomen. By gelegenheid van veelerley vergiftigingen is insgelyks het drinken van veel Olie of Boter, in warm water opgelost, zeer aanpryzenswaardig. Nog pryst de Schryver, onder de vette stoffen, inzonderheid het Haazenvet aan, als het beste middel tegen winterhanden en wintervoeten: voornaamelyk, wanneer men niet alleen de deelen daar 's morgens en 's avonds mede smeert, maar dezelve geduurende den nacht daar ook mede bedekt houdt; waar by hy teffens aantekent, dat dit zelfde vet, als eene smeering gebruikt, ook zeer nuttig is by Kropgezwellen. Havergort en gepelde Garst, tot het bereiden van een verzachtenden en pynstillenden drank, die in

[p. 621]

veele gevallen van nut kan zyn. De Klisteer uit Garstewater, enz. met Kamillen of Vlierbloemen, Olie, Zout, enz. tot bevordering van den verstopten afgang, het stillen van inwendige pynen, enz. Koud en warm water. Het eerste voornaamelyk tot het voorkomen van uitstorting der vogten, onmiddelyk na eene kneuzing: gelyk ook als een uitmuntend middel by veelerleye bloedstortingen. Het tweede tot het bereiden van heilzaame krampstillende Kruijertheeën uit Melisse, enz. by maag- en darmkrampen, kolyken, enz. Het Voetbad, tegen hoofdpynen, duizelingen, aamborstigheid, maagkramp, kolyken, enz. Lynzaad en Lynkoek tot het weekmaaken van ontstookene verhardingen. Mostert, Peperwortel en Peper tot het maaken van Mostertpappen, om tot eene afleiding en prikkeling te dienen, in veelerley gevaarlyke toevallen. Ook de Peperkorrels inwendig als een der beste Maagmiddelen. Wyn, als een uitmuntend versterkend middel, waar mede men echter in ziekten zeer voorzichtig moet omgaan. Voorts uitwendig laauw gemaakt, tot stoovingen, tegen de gevolgen van kneuzingen, de beginzels van Engelsche Ziekte, enz. By gebrek van Wyn, raadt de Schryver aan, Brandewyn, met vier deelen water vermengd. Kamillen, Vlierbloemen, Kruisemunt, Pepermunt, Melisse en Malven; wordende de Vlierbloemen, als thee getrokken, voornaamelyk aangepreezen na het vatten van koude en by hoesten: de Kamillen, Melisse, Kruisemunt en Pepermunt, op dezelfde manier, tegen krampen, maagverzwakking, flaauwten en pynen: de Malven, eindelyk, in de keelontsteekingen, als thee, en tot een gorgeldrank. Uitwendig dienen deeze middelen ook tot omslagen en kruidezakjes, tegen zinkingen, plaatzelyke pynen, roos, jigt en kramp. Eindelyk Wol, Flenel, en Groen gewast Linnen, tegen zinkingen en jigtpynen, tegen welke het laatstgemelde middel, wanneer de eerste niet helpen, dikwyls van eene uitmuntende werking is.

Het geheel Werk van den Heer hufeland wordt beslooten met een Nieuw uitzicht omtrent het uitroeijen der Kinderpokken. In dit lezenswaardig Vertoog worden, met groote naauwkeurigheid, de verschillende maatregelen aangeweezen, door het in agt neemen van welke men in staat zou zyn, deeze vreezelyke Kwaal allengskens uit te roeijen. Dat ook deeze mogelykheid niet alleen eene beschouwende waarheid, maar eene zeer uitvoerbaare zaak zy, wordt ten duidelyksten beweezen, uit het geene,

[p. 622]

dienaangaande, is waargenomen en uitgevoerd te Chester in Engeland, en op Rhode-eiland in Noord-America. Waar uit men dan verder gemaklyk kan opmaaken, dat, indien de aldaar genomene zeer uitvoerlyke voorzorgen alomme wierden in het werk gesteld, de verschriklyke plaag der Kinderziekte ras algemeen uitgeroeid, en niet verder, dan by den naam, en by de gedagtenis der schriklyke verwoestingen, door dezelve, van tyd tot tyd, aangericht, bekend zou zyn.