Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

[p. 501]

De Vriendin van 't Vaderland, door Petronella Moens. Te Amsteldam, by M. de Bruyn, 1799. In gr. 8vo. 416 bl.

Een Weekschrift van de in ons Vaderland door haare nuttige Werken, zo in Poësie als in Prosa, met verdienden roem bekende petronella moens. Het bestaat uit tweeënvyftig Vertoogen, van het Voorjaar van 1798 tot dat van 1799 in 't licht gegeven. Want dit kan men besluiten uit den inhoud van verscheidene Vertoogen, of daarin voorkomende gezegden. Met het tweeënvyftigste wordt het geheele Werk besloten. Het zoude ons smerten, indien gebrek van aftrek hiervan de oorzaak ware, niet alleen om der Schryfster's wille, maar ook om de verdiensten van het Werk zelve. De inhoud en bewerking doet haar kennen (welke hoedanigheid, trouwens, ook te vooren ieder in haar erkende) voor het geene zy zelve zich noemt, de vriendin van 't vaderland. Ook zodanigen, welke niet in alle haare begrippen instemmen, zullen haar deezen eernaam niet weigeren. Haar styl is vloeiende, leevendig, en somtyds ook in Prosa blyken, vry sterke blyken, draagende van eene geliefde beoefeninge der Dichtkunde.

Schoon eerst niet voorneemens zynde, uit een Werk van deezen aart iets tot een staaltjen aan te haalen, kunnen wy de verzoeking niet wederstaan van uit het eerste Vertoog het volgende over te neemen, waarin de achtenswaardige moens haaren ongelukkigen toestand zo treffende schildert.

‘Lydende natuurgenooten! gy, die uwen weg niet zelden eenzaam en treurig bewandelt, voor u, voor u, geliefden! klopt in dezen boezem een hart vol deelneemend medelyden. Nimmer, neen nimmer geleidde de droevigste ondervinding eene meer belangneemende vriendin in uw midden, dan de, van haare tederste jeugd af, aan rampspoed gewoon gewordene moens, wier traanen zich met de traanen van alle ongelukkigen liefderyk vermengen. De jammerklagten der bedroefden toch stemmen volkomen samen met de stille boezemzuchten, die my zoo vaak, in zwakke oogenblikken, wanneer nieuwe kwellingen myn lot verzwaaren, in eene vertrouwelyke eenzaamheid lucht geeven. Wie toch kan met het lyden beter en vroeger bekend zyn dan ik, die nog naauwlyks twee paar leevensjaaren telde, toen een ondoordringbaare nacht de geheele zichtbaare waereld aan my ontrukte; terwyl zich intusschen nog alle de treurigste lotgevallen scheenen te vereenigen, om alle de genietingen der zorglooze kindsheid voor my te vergiftigen! Alles wat dit leeven kan beminnelyk maaken, heb ik leeren kennen, om door deszelfs onherstelbaar verlies gefolterd te worden. Kan zich de blindgeboorene, die het gebruik van het edelste der

[p. 502]

menschlyke zintuigen volstrekt niet kent, immer een denkbeeld vormen van alle de streelende bevalligheden der natuur, die hem omzweeven? Gewis niet, hy kent volstrekt niets dan duisternis; hoe zoude hy dan het lieflyk licht, het welk zyn oog nooit bestraalde, met zulk een grievend gevoel kunnen bejammeren, als ik, die, vol kinderlyke onschuld, my in het licht verblydde, en alle de voorwerpen, die zich diep in myn geheugen geprent hebben, met speelend welgevallen toejuichte? Ja het is dat beeldenryk geheugen, het welk my, geholpen door eene leevendige verbeelding, de geheele zichtbaare waereld in derzelver beminnelykste kleuren voorstelt. Ik zie, ik gevoel alles nog met het onschuldig genoegen, het welk een vrolyk, een met alles te vreden kind, in de dagen der lachende onschuld, geniet; zonder my immer op nieuw in de beschouwing dier bekoorlykheden te kunnen verlustigen. Neen, op eenmaal is alles, alles voor my verdweenen. De rampvolle kinderziekte, die zoo veele jonge bloessems der maatschappy wegrukt, baande voor my nog het vreedzaam, het voor schuldlooze kinderen zoo bloemryk pad naar de gewesten der blydschap, naar de nu onzichtbaare waereld niet; maar zy beroofde my van de zichtbaare waereld, die voor haare redelyke bewooners, in dezen staat der ontwikkeling, zoo veele bekoorlykheden oplevert; zy geleidde my op de schrikwekkende paden der nachtlyk donkere treurigheid.’

Welk hart is ongevoelig genoeg om hierdoor niet getroffen te zyn? En hoe aandoenlyk overtuigende is de onmiddellyk op deeze beschryving volgende spraakwending! Met het eerste gedeelte daarvan zullen wy dit bericht eindigen.

‘ô Gy, beminnende Ouders van jeugdig opluikende lievelingen! laat myn droevig lot u beweegen, om de kwaadaartigheid der zoo vaak betreurde kinderpest, door de verstandigste hulpmiddelen, door de zegenvolle inenting, die het verwoestend kwaad, eer het nog tot zyne volkomene rypheid en kracht gekomen is, uitdryft, te ontwapenen! Van de duizend kinderen toch, die deze kunstbewerking ondergaan, sterft slechts een; en waar, waar zonden wy een voorwerp, waar aan de kinderziekte, door inenting veroorzaakt, het voortreffelykst zintuig ontrukte, kunnen opnoemen?’