Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

Nagelatene Leerredenen van J. van Loo, in leven Predikant te Ootmarsum. IIde en laatste Deel. Te Utrecht, by W. van Yzerworst, 1798. In gr. 8vo. 357 bl.

Dertien, of, veelligt, veertien Leerredenen (want de eerste koomt ons voor, niet agtereenvolgende te zyn uitgesproken bevat dit laatste Deel der thans afgegeevene nagelaatene Schriften van den sierlyken, hoewel nu en dan eenigzins zwellenden, van loo. Belangrykheid van onderwerpen, zaaklykheid van inhoud, duidelykheid van voordragt, ernsthaftigheid van toepassinge, en 't geen de leezing van dusdanige opstellen verder kan veraangenaamen en tot nut doen gedyen, onderscheiden wederom deeze Leerredenen in trap en maate, die dezelve, boven zeer veele andere, eener aandagtige leezinge aanpryzen. Zie hier de lyst der titelen. Paulus voor felix. De slaaverny der Zonde. De onverschilligheid in den Godsdient. Het doen van Gods wil noodzakelyk ter Zaligheid. De kennis van jesus opgemaakt uit het doen van zyn wil. Het Avondmaal een Vereenigingsband, en eene Opspooring tot Liefde. De Beweldadigde. Wie God dient, dient zig zelf. De pligt van versterken. De Langmoedigheid. Dankt God in alles. Elias Gebed om geen Regen. Ons onderhoud is het werk van God. Behalven deeze onderwerpen, ontmoet men nog, ten slotte van dit Deel, eene korte Verhandeling, de Dramatische schoonheid der heilige Geschiedenissen betiteld; zynde een betoog, hoe eene aandagtige opmerking, die, in de werken der Scheppinge, behalven wysheid en weldaadigheid, waare schoonheid doet erkennen en bewonderen, even dit zelfde

[p. 387]

in de heilige Geschiedenissen ontwaar wordt. Ter proeve staat van loo in 't byzonder stil op de Geschiedenis der Geboorte van jezus christus. Zyn oogmerk is, om te doen zien, dat, gelyk in een natuurlyk kunstmaatig Tooneelstuk, of liever, indien gy wilt, Drama, te midden van de menigvuldigheid en verscheidenheid van voorwerpen, de Eenheid wordt in 't oog gehouden, dit zelfde in de Geschiedenis van Jezus alleszins in 't oog valt. ‘De menigvoudigheid (dus schryft van loo) en eenheid is in dezelve onovertreffelyk. Engel, Priester, Priesteres, Israëlitische Maagd, Timmerman, Herders, voornaame Vreemdelingen, Herodes, het Sanhedrin, Gryzaarts, oude Vrouwen - het Volk, Jeruzalem, Nazareth, Bethlehem, Egypte, - Tempel, stal - reize, vugt, verkondigingen, geboorte, daarstelling, verschyningen, droomen, nieuwe voorzeggingen, oude orakel-spreuken - vriendschap, vyandschap, wysheid, dwaasheid, armoede, rykdom, eere, smaad, moord, Keizerlyk bevelschrift - - eene kleine waereld van voorwerpen! - en evenwel is de eenheid onnavolgbaar, op welke dit alles doelt, met welke dit alles verbonden is - de stille, Goddelyke invoering van den Zoon Gods en des menschen; de Messias stil en Goddelyk daargesteld, den zoekenden bekend gemaakt, den vyanden ontrukt, het volk door wenken aangewezen.’

Uit de Leerrede, paulus voor felix betiteld, willen wy nu iets ter nadere proeve mededeelen. Op de mannelyke voordragt van 's Apostels wysheid, beleid, kloek moedigheid en andere hoedanigheden, by die gelegenheid ten toon gespreid, zullen wy thans niet stilstaan. Uit de Toepassing hoore men den oordeelkundigen Redenaar het schadelyk wanbegrip van zommigen te keer gaan, die, de natuur van het liefderyk Euangelium miskennende, den Allerhoogsten zich onder eene hoogstschrikwekkende gedaante voorstellen, in de verbeelding dat zulks het rechte middel is, om tot bekeering te geraaken. Aangemerkt hebbende, hoe de prediking van paulus op felix geene gewenschte uitwerking deedt, hoewel deeze zeer bevreesd wierdt, vervolgt hy aldus: ‘Laat dit u tot eene baak verstrekken myne vrienden, die overtuigd zyt van uwen jammerstaat, maar by deze overtuiging staan blyft. Bloote vrees en schrik, door het akelig voorstel van 's menschen hoogst-rampzalige verwagting in de ziel verwekt, kan nooit een middel zyn om ons tot den dienst van God in Christus over te halen. En de naargeestige vrees voor

[p. 388]

de strafgerigten der Goddelyke Regtvaardigheid, is, op zig zelve gelaaten, onmogelyk in staat om menschen tot eene volvaardige gehoorzaamheid aan Gods bevelen te bewegen. Vele menschen evenwel, (dus gaat hy voort) die in een tegenovergesteld begrip zyn. Zy verbeelden zig, dat, hoe akeliger men zig de wraak van God voorstelt, hoe schrikkelyker denkbeelden men zig vormt over de grootheid en strafwaardigheid der zonde, hoe ysselyker de voorstellingen zyn der helsche rampzaligheid, dat men dies te eerder tot berouw en leedwezen over zyne zonden komt, en dat men dus langzamerhand tot het geloof in Christus komt. Maar (zegt van loo) dit is een ongelukkig, rustverstoorend en wanhoopwekkend denkbeeld. Alle waare boetvaardigheid ontstaat uit het Geloof in Christus: en zonder dit geloof kan men geen zielverbrekend leedwezen over gepleegde wanbedryven hebben; zonder dit geloof kan men dat vernederend ongenoegen over zyne ongeregtigheden, door de voorstelling van het hatelyke, het schandelyke, het ondankbaare, het Godonteerende, 't geen 'er in de zonde doorstraalt, verwekt, in zynen boezem niet koesteren; zonder dit geloof zyn de ysselykste en zielverscheurendste wroegingen van een ontroerd gewisse, de naargeestige moedeloosheid en hoopeloosheid, waar in men al bevende en schreiende zyne dagen doorbrengt, waar in men siddert voor de donderen en bliksemflitsen van Gods ontstoken gramschap, ydel en te vergeefsch. Alle poogingen, derhalven, die gy aanwendt om uwen geest hoe langer hoe meer met schrikwekkende denkbeelden van Gods felbrandende wraak op te vullen, en u onder het gevoel van den ysse lyk nederdrukkenden last van des Almagtigen toorn als 't ware te verpletteren, zyn vrugtelooze arbeid en verspilde moeite niet alleen, maar dienen zelfs om u in de kluisters van eene dolzinnige wanhoop vast te maaken. 't Is waar (zoo vervolgt onze Redenaar) overtuiging van zondenschuld is zeer noodzaaklyk, en nooit zal een mensch tot den Gezegenden Verlosser de toevlucht nemen, indien hy niet leevendig overreed is van de volstrekte noodzaaklykheid van dien heerlyken persoon. Maar (vraagt hy) waar staat in het Goddelyk orakelblad de mate van deze overtuiging aangetekend: waar hebben de onfaalbaare Leeraars van het Euangelie geleerd, dat men zig eerst door allerleie akelige schrikbeelden van Gods brandende wraak en zielvernielenden toorn op den oever der wan-

[p. 389]

hoop brengen moet? waar hebben zy geleeraard, dat men dag en nagt met het beweenen en beschreien dezer overtredingen door moet brengen, eer men tot Christus gaan mag? waar hebben zy gepredikt, dat men voor God als voor een alvernielend vuur vreezen, en zig voor zyne allerysselykste straffen hoogst beangst moet maaken, eer men de beloften van vergeving om Christuswille mag geloof geven? Nergens Myne Hoorders. - Verbant, ach verbant dan toch, overtuigde menschen, dit schadelyk vooroordeel. Kwelt uwe ziel toch niet langer met die akelige toneelen van Gods wraak; poogt geen oogenblik langer uwen geest af te folteren door allerleie pynigende voorstellingen van Gods hoogstgeduchten toorn. Vermoordt uwen onsterflyken geest niet langer door eene nietsbeduidende wanhoop. Maar houdt veel liever het oog op de allesoverklimmende Genade Gods in Christus Jezus gevestigd. Poogt met dien Beminnelyken, dien Eerbiedwaardigen Verlosser van een schuldig menschdom bekend te worden,’ enz.