Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

Myn Letterhof; eerste Afperking. Door Barend Fremery. Te Amsteldam by P.J. Uvlenbroek, 1798. In gr. 8vo. 214 bl. met een Voorbericht van XII bl.

‘'t Menschelyk vernuft schynt zich byna afgedacht te hebben op nieuwe onderwerpen; doch nieuwe boektytels zyn 'er nog in meenigte voorhanden. Hier verschynt een Letterhof, wiens eerste inwandeling, na eenig vertoef in de Tuinkamer, met Tafereelen behangen, Bloem perken aanbiedt. Aen 't einde 'er van zal de spansérende Beschouwer een Jasmynboschje vinden. Niet dan vleijend kan het voor deszelfs Planter zyn, zoo de schaduw en geuren 'er van behagen.’ Dus spreekt de burger fremery in het Voorbericht van dezen Letterhof, na vooraf geschetst te hebben, welke heilryke gevolgen hy (en zo veelen met hem!) zich voorspelde van de Staatsverandering van 1795. Dan - ‘Helaes! hoe droomde ik.’

Deze Letterhof, wiens eerste Afperking hier voor den Beschouwer ontslooten wordt, is gestoffeerd met onderscheiden stukjes in proza en poëzy van verschillende onderwerpen en waarde, en in zes classen gesorteerd, welken tot opschriften voeren: Tafereelen uit myne Tuinkamer; Bloemengaerde; Rozenperk; Hyacinthenbed; Tulpenbak en Jasmynboschje. Over het algemeen schynt deze Hof met smaak aangelegd; inzonderheid het Rozenperk, het welk een' aangenaamen geur en aanzien heeft, schoon de Tulpenbak ook wel mag bezien worden door de liefhebbers van uit Duitschland overgevoerde prozabloempjes. De Epode op den dood, welke het kenmerk heeft van oorspronglyk opgesteld te zyn, had de Dichter, onzes oordeels, liever achterwege moeten laaten, of ten minsten onder eene andere rubriek gebragt hebben; althans zy geeft, als het eerste tafereel, het welk zich in de Tuinkamer opdoet, geen gunstige gedachte van de volgende Stukjes, waaronder die in der daad wezenlyk fraai zyn. Deze Epode heeft weinig of niets van het verhevene en deftige dat deze soort van Dichtstukken inzonderheid vereischt, integendeel is hier de styl middelmaatig, prosaisch, plat, en zelfs triviaal. By voorbeeld, bl. 4 reg. 9, Nu koomtge aen 't honk. - Wie kan zich van lagchen onthouden, die bedenkt dat het honk by het vaêrtjesspel

[p. 236]

der kinderen in aanmerking komt, en in goeden ernst hier Metaphorisch voor het einde des menschelyken levens gebezigd wordt! - Bl. 9 reg. 11. Wil vrolyk in den grafkuil duiken. - In den grafkuil daalen ware veel eigenaartiger uitgedrukt.

Bl. 10. reg. 15 en 16.

't Verscheiden is een snelle lucht;
Zy blaest de kaers uit, in haer vlugt.

Behalven dat deze overdragt vry plat is, is het beeld bovendien valsch; in plaats dat de lucht een kaars uitblaast, doet zy dezelve integendeel branden. De proeve met een brandende kaars in 't luchtledige is bekend. De Dichter heeft waarschynlyk den wind, den adem van een mensch, of den togt eener deur, bedoeld, welke dat uitwerkzel op de kaars kan te wege brengen; maar geenszins een snelle lucht; de lucht is snel noch traag.

Om wat reden de Dichter, bl. 6 reg. 6, het Hoogduitsche woord verwandeling (verwandelung) in plaats van verwisseling of verandering gebezigd hebbe, kunnen wy niet ontdekken, zo min als wy weten wat hy, bl. 7 reg. 15, met menschenässchen, waer op de dood doelt, meent.

Men besluite nogthans uit deze aangevoerde staaltjes niet, dat dit Dichtstuk geheel van schoonheden ontbloot zy; dit zy verre! De volgende vaerzen zyn stout en fraai tevens.

Bl. 5.

ô! De uitvaert slaekt de slavenbanden;
Zy boeit de vuist der dwingelanden:

Hem, wien het aenzyn tot een straf,

Het leven tot een' last verstrekte,

Legt zy weldadig in het graf,

En ploft 'er in, die 't kwaed verwekte.

Zo ook bl. 12.

Gelukkig, die den aengezigten
De valsche grynzen af durft ligten!

Dees ziet, door mom en schynvernis,

Het beeld, gelyk 't oorsprongklyk is.

Geen priesters, met de wet gewapend,

Hoe grof en donderend van stem,

Noch hun gestookte -hel, hoe gapend,

Verbazen of verbystren hem.

Hy kent den sleep der fymelaren,
Die gaerne 't bang gemoed bezwaren,

En, onder 't pikzwart huigchelkleed,

Ook niet dan zwarte beelden schildren,

Die kinders, ligt tot schrik gereed,

En zwakke vrouwen doen verwildren.

[p. 237]

Onder de Dichtstukken van langen adem, die echter een gering getal beslaan, is De dood van Floris den Vyfden wel het grootste; doch, volgens ons gevoelen, geenszins het fraaiste. Het is weinig meer dan een historisch verslag, op rym, van deze gebeurtenis, ontbloot van de meeste dier dichterlyke optooisels, die het onderwerp des te schooner en belangryker hadden kunnen maaken, en waartoe hetzelve voor de speeling van het dichterlyk vernuft by uitstek geschikt geweest ware. - Veel meer behaagde ons de fraaije Lierzang, getyteld: De Joden; schoon wy juist geen zeer groote vrienden van het hedendaagsch Israël zyn, veréénigen wy ons echter gaarne met 's Dichters menschlievende gevoelens ten opzichte van het lot van braave en eerlyke Jooden, die doorgaans met het slechter deel hunner verstrooide natie over ééne kam geschoren wierden; terwyl wy het geboefte, met alle weldenkenden, door alle staatsveranderingen heen, zullen blyven verachten, en nimmer voor onze medeburgers of broeders erkennen. - Het stukje: Aline, is geestig, en heeft ons de lever doen schudden; de vinding is eenvoudig en aartig tevens. - De overige perken van dezen Letterhof zyn gestoffeerd met kleiner stukjes, meest punt- en minnedichten, en eenige prozavertaalingen. Het stukje: Chloë aen de beek, menen wy reeds voor eenige jaaren ergens elders gelezen te hebben. Het grootste deel der kleine stukjes is geestig; en schoon de Dichter niet heeft verkozen aan te wyzen welken oorspronglyk en welken vertaald zyn, is toch niet moeilyk dezelven van elkander te onderscheiden. Wy kiezen uit de kleine stukjes het volgende tot een proefje.

Gy schittert met al 't schoon der jonge Dagbodin;

Uw aenzicht boezemt ons haer morgenlusten in.

Het roosje bloeit, de mirth ontluikt, op uwe schreden:
Eén meer, waert gy de rei der drie Bevalligheden,

Eén minder, Venus zelf, de Moeder van de min.

Wy hebben alle redenen, om, niettegenstaande de kleinigheden, die wy de vryheid genomen hebben den burger fremery aan te wyzen, en die wy vertrouwen dat hy ons ten goede houden zal, hem aan te moedigen om de overige Afperkingen van zynen Letterhof voor de kunstlievende beschouwers open te zetten, en dus langs dezen weg het zyne by te draagen, om den vervallen smaak in het vak der fraaije letteren weder te helpen opbouwen.