Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

Samenstel van Heelkunde, door Benjamin Bell, Lid van het Koninglyk Genootschap van Heelkundigen in Ierland, enz. Uit het Engelsch vertaald. IIIde Deels 1ste Stuk. Te Utrecht en Amsterdam, by G.T. van Paddenburg en Zoon, M. Schalekamp en W. Holtrop, 1799. In gr. 4to. 140 bl.

Meermaalen hadden wy het genoegen, om onze Leezeren, over den inhoud van dit uitmuntend, by Stukken uitgegeeven wordende, Werk, te onderhouden. Eindelyk zien wy, met vermaak, het eerste Stuk van het laatste Deel in het licht verschynen, en hoopen, dat het nu spoedig, tot nut van meer en min gevorderden, geheel voltooid zal zyn.

Het tegenwoordig Stuk handelt, in drie Hoofddeelen, te weeten het XXXVI, XXXVII en XXXVIII, over de in het Tweede Deel met afgehandelde Wonden, de Gebrandheden, en de Gezwellen. Alles is, volgens gewoonte, uitvoerig en keurig behandeld; doch daar het ons niet mogelyk is van alles een behoorlyk verslag te doen, moeten wy ons maar tot eenige weinige stukken, die van een zeer algemeen nut zyn, bepaalen.

Van dien aart is de behandeling der Gebrandheden; in deeze ‘behoort (dus spreekt de Schryver, p. 91 en 92) ons eerste werk te zyn, dat men den Lyder, zo spoe-

[p. 208]

dig doenlyk, rust zoeke te verschaffen. Is de huid niet vernietigd, maar schynt zy slegts door prikkeling te lyden, dan kan men de pyn merkelyk verligten, door het aanleggen van verschillende zoorten van middelen. - Een van de beste middelen, tegen alle gebrandheden van dien aart, bestaat in het aanleggen van sterke Brandewyn, of andere geestryke wateren: het schynt voor een oogenblik de pyn te vermeerderen, maar dit houdt spoedig op, en wordt door een zeker aangenaam prikkelend gevoel opgevolgd. Het is zeer goed, wanneer men de deelen daar in kan houden, maar kan dit niet geschieden, dan moet men ze gestadig met stukjes, in Brandewyn gedoopt, oud linnen bevochtigen.

Met betrekking tot de geneezing der blaaren, zyn zommigen van oordeel, dat men dezelve terstond moet openen, wyl anderen wederom aanraaden, om hen ongemoeid te laaten zitten. Om by eigen ondervinding te spreeken, zou ik van oordeel zyn, dat zy nimmer moeten geopend worden, dan na dat de door branding veroorzaakte pyn geheel ophoudt: want, geduurende dat tydperk, gaat de geringste toegang van lucht met veel ongemakken gepaard. Maar is de door het branden te weeg gebragte prikkeling geheel verdweenen, dan kan men ze zonder gevaar openen; en zulks moet in dit tydvak steeds in het werk gesteld worden; want laat men het vocht te lang onder de huid zitten, dan kan zy dezelve zeer dun maaken, ja zelfs een zekeren trap van verzweering te wege brengen, welke men zonder moeite had kunnen voorkomen. Ja men behoort op dien tyd de blaaren, in plaats van met groote inkervingen, met kleine steeken open te maaken, ten einde te bewerken, dat 'er zo weinig lucht indringe, als met mogelykheid geschieden kan. En is het vocht uitgeloosd, dan is het best, wat men op het deel kan leggen, een dun smeerzel van Olie en Wasch, vermengd met een weinig Loodzuiker. Oly op zich zelfs is te dun, zy vloeit gemakkelyk weg; en Zalven van gewoone dikte veroorzaaken meer pyn, dan een dun smeerzel, doordien derzelver styfte oorzaak is, dat zy niet gemakkelyk genoeg kunnen worden aangelegd en weggenoomen.’

In de behandeling der Vyt (Panaritium) wykt onze Schryver niet weinig af van de gewoone heelwyze, die,

[p. 209]

in een geringeren graad van dit kwaad, veelal gezocht wordt met weekmaakende pappen, om door dezelve eene verandering van het scherp uitgevaat vocht in goeden etter te wege te brengen. Onze Schryver merkt, p. 122, aan, dat de deelen, welke de stoffe der Vyt uitleveren, van zodanig een vliezigen aart zyn, dat men van dezelve geenerleye gunstige etterwording kan verwachten. Hy raadt, derhalven, om de uitstorting, zo het geval niet te zwaar is, door middel van plaatzelyke ontlastingen, door bloedzuigers, en door zamentrekkende middelen, voor te komen. Is intusschen het geval zo erg, dat 'er reeds eene uitstorting van vochten plaats heeft, dan houdt hy de konstbewerking voor onvermydelyk: moetende dezelve, zo de stoffe niet diep ligt, in eene enkele lancetsteek bestaan. Terwyl, zo de stoffe beneden het beenvlies ligt, en dus het laatste kootje der vinger reeds aangedaan is, bezwaarlyk eene grondige geneezing zal kunnen bekomen worden, zonder wegneeming of uitzweering van gemelde beentje. Waarom hy, in de plaats der enkele gewoone diepe insnyding, de oogenbliklyke uitpelling en wegneeming van het geheele kootje aanraadt.

Zeer leerzaam, en van een algemeen gebruik, zyn ook de raadgeevingen onzes Schryvers, ten opzichte der Winterhanden en Wintervoeten, of der zogenaamde Vorstbuilen, onverschillig op welke plaatzen zy ontstaan. Inzonderheid raadt hy hun, die aan zoortgelyke ongemakken onderhevig zyn, te zorgen, dat de aan de lucht blootgestelde deelen, zo veel mogelyk, voor de werking der sneeuw bewaard blyven; dewyl, volgens zyne ondervinding, niets deeze ongemakken spoediger en geweldiger doet ontstaan, dan de smeltende sneeuw. In gewoone gevallen van Vorstbuilen is het, volgens des Schryvers waarneemingen, best, het aangedaane deel te wryven met Terpentyngeest, of met de ontbinding van Campher in Brandewyn, of ook de deelen by aanhoudenheid te bedekken met strookjes linnen, in een deezer vochten natgemaakt. - De Vertaaler voegt hier eene Aantekening by van den Hoogduitschen Overzetter, die aanmerkt, dat men, in deeze gevallen, dikwyls gebruik maakt van Steenolie, Balsem Peru, eene pap van geraspte witte Wortelen, enz. doch dat voor een der beste middelen moet gehouden worden een zalfje uit verrotte of gebraadene Appelen, doiren van Eijeren, Lynolie en een weinig Lood-

[p. 210]

zuiker. Voorts raadt de Schryver hun, die aan dit lastig ongemak jaarlyks onderhevig zyn, het gebruik aan van het koud bad, vooral van zout water; 't geen niet veel verschilt van den raad, dien wy onlangs in een der Parysche Dagbladen hebben geleezen, en die aldaar als onfeilbaar wordt opgegeeven. Om, namelyk, in een groot bierglas vol water, te ontbinden een half lood Keukenzout en een half lood Ammoniaczout, en met dit vocht de aangedaane deelen, by aanhoudenheid, te bevochtigen.