Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

De Leer der Verkiezing en Verwerping eenvoudiger gemaakt: ter toelichting van de gewigtige Vraag, of de Gereformeerden zig met de Remonstrantsche Broederschap, en verdere Protestanten, vereenigen kunnen. Te Leeuwarden, by C. van Sligh, 1798. In gr. 8vo. 129 bl.

De Schryver van dit Stukjen, welks schryfstyl vry wat overeenkomst schynt te hebben met dien van andere leezenswaardige Stukken, die ons, zoo wy gissen, van die zelfde hand sedert eenigen tyd zyn medegedeeld, van jongs af, gelyk hy zelf bekent, in de Calvinistische begrippen van eene volstrekte Voorbeschikking onderwezen, en daarmede doortrokken, maar ook van jongs af door dezelve ontrust, en nu, na een bedaard en godvruchtig onderzoek, van de ongegrondheid en schadelykheid van dat Stelzel meer en meer overtuigd, doet eene pooging, om zyne Medechristenen, die nog min of meer aan deze in zyn oog ongerymde en zeer verderfelyke Leer vasthouden, daarvan te rug te brengen.

Het Geschrift, voorhanden, bevat vyf Hoofddeelen. In het eerste derzelven wordt de waare Leer der Verkiezing, zoo als onze Schryver dezelve begrypt, ontvouwd en toegelicht. Verkiezing beduidt, zyns oordeels, in den Bybel niets anders, dan eene verheffing, en begunstiging met Godsdienstige voorrechten, boven anderen. Zoo wordt het gebruikt van het Israëlitische Volk, dat met Godsdienstige openbaaringen en inrigtingen, verre boven andere Natiën, verheeven en begunstigd was, en van de Christenen, die onder het N.T. boven andere menschen, op soortgelyke wyze, begunstigd zyn. Het woord verkiezing schynt byna gelykluidend te zyn met roeping. Deze bybelsche verkiezing moet aangemerkt worden, als eene onverdiende gunst van God, die algemeen is, de Joodsche voor het geheele Joodendom, de Christelyke voor het geheele lichaam der Christenen; maar zy strekt geenzins tot eene onfeilbaare zaligheid na dit leeven, maar tot de algemeene gunsten van den Joodschen en

[p. 200]

Christelyken Godsdienst. Verwerping komt hier niet te pas. Het volgt van zelfs, dat, wanneer één Volk by uitneemendheid begunstigd wordt, andere Volken dan in zoo verre voorbygegaan worden. De verwerping, waarvan Paulus, Rom. IX-XI, en op eenige weinige andere plaatzen, spreekt, is eenig in haar soort, en kan voor of na op geene andere menschen worden toegepast. ‘In eene enkele plaats,’ zegt de Schryver, ‘wordt gezegd, God heeft ons verkooren tot zaligheid; maar dan wordt het groot geluk der Christenen in dit leeven dus genoemd, gelyk in een menigte andere plaatzen. Ik wil ook niet ontkennen, daar alles in de geheele wereld in het Godlyk besluit en alwetendheid begrepen is, dat men ook ons eeuwig lot daarmede kan insluiten, maar dan ontken ik zeer, dat dit in het O. en N. Test. onder de gedaante van verkiezing, en uitsluiting daar van, worde voorgesteld. Van de algemeene eeuwige besluiten schynt Gods woord niets te melden.’ Voor hun, die nog te sterk aan vooroordeelen gehecht zyn, om aan de voorgestelde verklaaring van veele dikwyls kwalyk toegepaste plaatzen der H. Schrift toestemming te geeven, wyst de Schryver een anderen weg, om alle bezwaaren, waarmede, zynes inziens, de Leer der volstrekte Praedestinatie gedrukt wordt, opgeruimd te krygen; om naamelyk eene voorwaardelyke verkiezing, met de Lutherschen en meeste Gereformeerden, aan te neemen. Behalven 't geen reeds Mosheim, in zyne wederleggende Godgeleerdheid, van de Engelsche, Fransche, Brandenburgsche, Geneefsche en veele Zwitschersche Gereformeerden heeft geschreeven, die Calvyn's leerstelzel of nimmer aangenoomen, of reeds lang verworpen hebben, doet ons de Schryver, bl. 56, opmerken, dat ook de meeste Gereformeerden in Nederland, die maar een zeer klein gedeelte van 't groote lichaam der Hervormde Kerk uitmaaken, het volstrekt besluit vaarwel gezegd hebben: waaromtrent, en het geen hy tot bewys bybrengt, (b.v. dat daarvan thans op den Kansel doorgaans wordt gezweegen,) nog wel wat zou aan te merken vallen. De Leer der volstrekte Verkiezing en Verwerping is dan, volgends onzen Schryver, niet Gereformeerd, omdat ze van verre de meesten verworpen wordt.

De bewyzen voor 't geen hy de schriftuurlyke Leer van Verkiezing en Verwerping noemt, in het tweede Hoofddeel te berde gebragt, zyn met oordeel gekoozen,

[p. 201]

en in zoodanig licht geplaatst, dat het moeielyk zou vallen, 'er veel met grond tegen te zeggen. Wy kunnen, zonder te uitvoerig te worden, daarvan geen breeder verslag geeven, en ons even min inlaaten in eene nadere opgave der Calvinistische, in zyn oog, geheel verkeerde begrippen, over eene eeuwige en volstrekte voorbeschikking van byzondere persoonen tot zaligheid en rampzaligheid, en andere daaraan verbondene leerstellingen, die, in het derde Hoofdstuk, breedvoerig voorgedraagen, en daarna, in het vierde, met vrymoedigen ernst tegengesproken, en, als ten eenemaal onbestaanbaar met de zekerste gronden aller Godgeleerde waarheden, verworpen worden.

De Leer der Calvinisten is, naar het gevoelen van den Schryver, niet alleen ongegrond, en tegen de Rede zoo wel, als den Bybel, strydig; maar ook voor de kennis van den Bybel, voor geloof, godvrugt, troost en zaligheid, zeer verderfelyk; daar het ander gevoelen zeer bewysbaar, en in alle deze opzigten allerheilzaamst is. Dit tracht hy in 't vyfde en laatste Hoofdstuk uitvoerig te bewyzen. Moogelyk zyn deze en gene gevolgtrekkingen wel wat overdreeven; maar over 't geheel is 's Mans redeneertrant, beoordeeld naar de beginselen, waaruit hy uitgegaan is, zoo overtuigend, dat wy twyfelen, of 'er wel iets, dat meer geschikt is, om onbevooroordeelde aankleevers van 't gewoone Stelzel tot nadenken te brengen, zou kunnen geschreeven worden.

Van merkelyke toelichting, die wy, door dit geschryf, omtrent de gewigtige Vraag, of de Gereformeerden zich met de Remonstrantsche Broederschap, en verdere Protestanten, vereenigen kunnen, waartoe hetzelve, volgens den titel, ingericht is, zouden gekreegen hebben, kunnen wy voor ons niet hoog opgeeven. De Schryver zegt wel, bl. 125, 126. ‘Om geringe verschillen, die niet fundamenteel zyn, mag men zig niet afscheiden. De Praedestinatie was eertyds het hoofdgeschil; de Calvinisten merkten die aan als eene grondwaarheid, die te ontkennen, eene doodlyke kettery. Maar hoe is het nu? de meeste Gereformeerde kerken en leeraaren verwerpen deze stelling, de weinige Calvinisten zeggen; het is een stuk van geen belang. Erkennen wy dus volmondig, dat de andere Protestanten niet in den grond dwaalen, maar egte Christenen zyn, met welke wy eeuwig in den hemel wenschen aan te zitten, waarom zouden wy met onze waare medebroeders, hier op aarde, de uitterly-

[p. 202]

ke plegtigheid des Avondmaals niet willen houden.’ Maar dit verschil is zoo gering, in vergelyking van andere leerpunten, die nog steeds over en weder, met veel yver, beweerd en betwist worden, dat, zelfs gesteld zynde, dat men in dit ééne kon samenkomen, nog al veel te vereffenen zou overblyven. Op dezelfde bladzyden doet de Schryver de Leer van eene volstrekte Praedestinatie, als eene loutere misvatting, door de bovendryvende Leer der Gereformeerden thans afgekeurd, ja als eene zeer verderfelyke misvatting, voorkomen, en zegt hy: ‘De leer van het volstrekt besluit is geene grondwaarheid, wy mogen, behoudens eene zuivere regtzinnigheid, daar verschillend over denken. Het is een louter broedergeschil in de Gereformeerde kerk, even als 't geschil der Voetianen en Coccejanen.’ Hoe hangt dit samen? En hoe is 'er vereeniging, ook op dit stuk, te wachten, zoo lang men niet van weerskanten hierin eens is, dat men, behoudens de grondleer van het Christendom, over dit onderwerp verschillend kan denken, en dat men 'er, by den openbaaren en gemeenschappelyken eerdienst, zonder eenig nadeel van kan stilzwygen?