|
| |
Nieuwe Chemische en Physische Oefeningen voor de Beminnaars der Schei- en Natuurkunde in 't algemeen, ter bevordering van Industrie en Oeconomiekunde, en ten nutte der Apothekers, Fabrikanten en Trafikanten in 't byzonder: door P. van Werkhoven, Apotheker te Utrecht. Iste Deel. Te Utrecht, by G.T. van Paddenburg en Zoon, 1798. In gr. 8vo., in 't geheel 448 bl.
Deeze Scheikundige en Physische Oefeningen, by Stukjes in het licht gegeeven, en thans in een Deel verzameld, dienen ten vervolge op een gelykzoortig Werk, door den kundigen en yverigen kastelein weleer begonnen, doch door zyn onverwagt overlyden, tot groot nadeel van de uitbreiding der Scheikundige Weetenschappen hier te lande, te niet geloopen.
Dit Werk bestaat uit een aantal van Uittrekzels, uit verschillende, meest buitenlandsche, Scheikundige Werken, door welke verscheidene aanmerkelyke ontdekkingen, die anderzins maar in een kleinen kring hier te lande beslooten zouden blyven, ter kennisse van het Algemeen gebragt worden. Ook heeft de naarstige en kundige Verzamelaar 'er hier en daar eene aanmerking bygevoegd. Van de aanmerkenswaardigste zaaken, en die het meest ten algemeenen nutte geschikt schynen, zullen wy hier een kort verslag laaten volgen.
Op p. 64 wordt een bericht medegedeeld, aangaande een leem, geschikt, om Retorten, welke by toeval, ge- | |
| |
duurende eene bewerking, springen, weder zamen te hegten, en tot verder gebruik geschikt te maaken. ‘Alvorens de Retorten (zegt de Schryver) te gebruiken, moet men ze met een leem bekleeden, het welk uit twee oncen Borax bestaat, welke in een pond kookend water opgelost en met zo veel Kalk vermengd wordt, dat hier uit eene weeke pap of bry ontstaat. Om het springen der Retorten te verhoeden, worden zy telkens, na dat de ter overhaaling geschikte stoffe 'er in gedaan is, met een Vernis bestrooken, dat uit Lynolie en Kalk bestaat. Springt nu de Retort, geduurende de overhaaling, alsdan wordt de barst oogenblikkelyk met dit Vernis toegesmeerd en met Kalk bestrooid. De scheur sluit zich daarop zo dicht, dat 'er niets, zelfs niet de Phosphorus, doordringen kan.’
Op p. 226 en volg. wordt de manier van brugnatelli beschreeven, om volkomen zuiver, en aan geen verderf onderhevig, Citroenzap te bekomen. De verderfbaarheid van dit zap ontstaat uit de slymerige deelen van hetzelve, die wel allengskens naar beneden zakken, en, door middel van vloeipapier, kunnen worden afgescheiden. Edoch, eer een aan zich zelven overgelaaten Citroenzap zich aldus van zyne onnutte deelen kan ontdoen, zo heeft hetzelve reeds een begin van ontaarting ondergaan. Om dus het genoemde Zuur in zyn staat van zuiverheid te bekomen, moet men, by het uitgeperste zap, wat zuiveren sterken Voorloop doen, 't geen de afscheiding der slymdeelen aanmerkelyk bevordert, en de ontaarting van het zap verhindert. Na eene genoegzaame bezakking, moet het zinkzel, door middel van vloeipapier, afgescheiden, en, zo de stoffe te dik is, dezelve met zo veel Voorloop, als noodig is, verdund worden. De Voorloop kan voorts, door middel van overhaaling, of van uitdamping, van dit zap worden afgescheiden, waar door hetzelve volkomen zuiver wordt, en zo sterk van smaak, dat men het voor een Mineraal Zuur zou houden.
Op p. 299, en de volgende bladzyden, komt een naauwkeurig bericht voor, aangaande de handelwyze der Turken, om het Leder Geel en Rood te verwen. Dit, nog onlangs onbekend, geheim is door een Armenier, Philippe genoemd, in Engeland bekend gemaakt, waar voor hy, van de Maatschappy ter aanmoediging der Konsten te Londen, eene somme van honderd ponden Sterlings, bene- | |
| |
vens eene gouden Gedenkpenning, tot eene belooning, heeft bekomen. Om intusschen in deeze bewerking wel te slaagen, moet men zich voorzien van Oostersche Verfstoffen, zo voor het Rood als voor het Geel. Want de vaste roode kleur kan niet bekomen worden zonder de Shenan, of Oostersche Salicornia, die, hoewel voor het oog aan de Engelsche gelyk, toch byzondere eigenschappen schynt te bezitten: ten minsten tot hier toe zyn de proeven, met de Europeesche plant genoomen, ongelukkig uitgevallen. Even onontbeerlyk zyn voor het Geel de Cassiari Gehira, of de bessen van den Oosterschen Kruisdoornboom, (Rhamnus Catharticus, Linn.) Dan deeze beide noodzaakelyke hulpmiddelen zyn alomme in de Levantsche havens, voor weinig geld, te bekomen. Men heeft ook wel, in de plaats van de laatstgenoemde verfstoffe, de geele Verfbezien (l'Avignon Commun) beproefd; doch met een ongelukkigen uitslag.
Op dit Stukje volgt de beschryving der Zeep, door den Heer chaptal bereid, uit allerlei afval van wollen stoffen, die ongemeen goedkoop is, en met het grootst nut, in de Wolle- en Catoenfabrieken, die anderzins eene groote hoeveelheid van kostbaare witte Zeep verslinden, kan gebruikt worden. Zie hier een korte beschryving deezer nuttige bereiding. ‘De geheele bewerking bepaalt zich tot het maaken eener Loog van Assche, of van Potasch; deeze Loog tot kooking te brengen, en daar in, tot de volkomene verzadiging toe, allerhande afval van Wol en snippers van Laaken te ontbinden. - De verschillende Proeven, welke ik ten deezen opzichte genoomen heb, leverden my de volgende uitslagen op:
1o. Zodra men de Wol in het kookend Vocht dompelt, kleeven de vezelen te zamen, en eene korte omroering is toereikend, om 'er de volkomene ontbinding van te bewerken.
2o. De Loog wordt kleurig, en verdikt zich allengskens, naar maate men 'er Wol byvoegt.
3o. De Zeep wordt meer of min gekleurd, na de Wol meer of min zuiver en wit is.
4o. Wanneer 'er Koe- of Paardehair onder de Wol is, ontbindt zich die niet zo gemakkelyk.
5o. De hoeveelheid der Wol, welke het Loogzout kan ontbinden, hangt van de sterkte der Loog, van haare bytende kragt en van haaren graad van warmte af.
| |
| |
Twee pond drie en drie vierde oncen bytende Loog, op twaalf graaden van verdikking (Concentration), tot kooking gebragt zynde, ontbonden 10½ oncen Wol. De koud gewordene Zeep woog een pond vier oncen,’ enz.
Jammer is het intusschen, dat deeze Zeep aan de stoffen meestal eene gryze kleur geeft, en dat men dus van dezelve geen gebruik kan maaken, tot het wasschen van Linnen, ten zy tot de bereiding der Zeep volkomen zuivere, witte, uitgewasschen, Wol wierd gebezigd.
Op p. 318 wordt gewag gemaakt van eene nieuwe wyze om den Cinnaber, langs den natten weg, te bereiden. Deeze nuttige ontdekking is men verschuldigd aan den Heer kirchhof, die, door het kooken van Kwikzilver in gemeene Zwavellever, met een vierde van deszelfs gewigt Zwavel, in den tyd van tien minuten, een fraaijen Cinnaber heeft bekomen, zeer bekwaam om tot het beste Zegellak gebruikt te worden. De Schryver deezer Oefeningen beschouwt deeze vinding, met recht, als eene zeer nuttige ontdekking voor de Fabrieken, en is van voorneemen, de zaak nader, met naauwkeurige proeven, te onderzoeken, en den uitslag, in 't vervolg, ter kennisse zyner Leezers te brengen.
Het laatste Stuk, het welk in deeze verzameling voorkomt, is eene Verhandeling over de bereiding van het Yzermoor (Oxide noir de Fer), door j. de rover, Apotheker te Brussel. Onder de verscheidene bereidingen van dit nuttig Geneesmiddel, komt ons wel de gevoeglykste voor, die van vauquelin, alhier op p. 430 beschreeven. ‘Ten deezen einde heeft men alleen twee deelen Yzer, tot een zeer fyn poeder gebragt, benevens een deel roode Yzerkalk, met elkander te vermengen, en dit mengzel in eene bedekte kroes, geduurende twee uuren, aan een sterk vuur bloot te stellen. Na verloop van deezen tyd neemt men de kroes van het vuur en laat dezelve verkoelen. Het mengzel is hier door ongemeen zwart, en laat zich, met de grootste gemakkelykheid, tot een fyn poeder wryven. Bekend is het, dat in deeze bereiding de Zuurstof van de roode Yzerkalk zich door de geheele hoeveelheid van het Metaal verspreidt, en dat daar uit de eerste trap van verzuuring ontstaan moet.’
Ingenhouz heeft ook eene zeer goede bereiding van deeze stoffe opgegeeven door middel van een zeer ver- | |
| |
dund Salpeterzuur, doch dit is veel langzaamer in zyne werking; want, om, op de door hem uitgedagte wyze, twaalf ponden Yzermoor te bekomen, had hy den tyd van vyf maanden noodig.
Vervolgens geeft de Schryver de manier van caroly op, om het zelfde oogmerk, door middel van Water, te bereiken, met welk het Yzervylzel, by herhaaling, tot een deeg wordt gebragt, om eindelyk door naauwkeurige afwasschingen het begeerde middel te bekomen. Caroly verkreeg, op deeze wyze, na verloop van eenige weeken, uit acht ponden Yzervylzel, vyf ponden zeer fraai Yzermoor, welks eigenschappen hy verder met verscheidene welingerichte proeven opheldert.
Zo ras het tweede Deel, van dit nuttig periodiek Werk, geheel is in het licht verscheenen, hoopen wy 'er insgelyks het een en ander uit mede te deelen.
|
|
Auteursrechtvrij