Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

Beschryving van het Godsdienstig en Zedelyk Karakter van Jesus Christus. Uitgegeeven door de Maatschappy: Tot Nut van 't Algemeen. Te Amsteldam, by H. Keyzer, C. de Vries en H. van Munster, 1798. In 8vo. 98 bl.

De loflyke Maatschappy: Tot Nut van 't Algemeen, steeds onvermoeid in de hartelykste pogingen om verlichting en zedelyk nut, ook onder de Minvermogenden, uit te breiden, vorderde, in den Jare 1795, daartoe ‘ene duidelyke en levendige beschryving van Jesus' godsdienstig en zedelyk karakter, gedurende zyne verkering onder de menschen, met voordragt in hoeverre hetzelve tot een voorbeeld ter navolginge van alle Kristenen kan en moet verstrekken.’ Uit een zevental van ingekomen Verhandelingen, gaf zy 'er twee in 't licht. De eerste, van eelco tinga, Leeraar der Her-

[p. 151]

vormden te Vlissingen, behaalde den Gouden, de twede, van anna maria moens, te Hoorn, den Zilveren Eerprys.

Dat het geven van goede Karakterschetzen, hoe ongemeen nuttig, echter, by alle mogelyke hulpmiddelen zelfs, nog gansch gene gemaklyke taak zy, zal ieder bevoegd beoordeelaar weten. Voorts valt het een ieder van zelve in het oog, dat deze moeilykheid natuurlyk toeneemt en groter wordt, naarmate het Karakter, dat men zich voorneemt te treffen, van het gewone meerder afwykt. En wie kan dan ooit ene volkomen waardige, en aan het verheven Origineel geheel rechtdoende, beschryving van het Godsdienstig en Zedelyk Karakter van onzen Groten Heiland verwachten? Dit in aanmerking genomen, hebben wy de beide, in dezen bundel voorkomende, Verhandelingen met zoveel meer smaak en genoegen gelezen. Het zyn, in de daad, schone opstellen, en vooral voor het oogmerk der Maatschappy wel gepast. In de geleidelykste orde, met alle mogelyke klaarheld en ware eenvoudigheid, ontwikkelt de Leeraar tinga zyne opgehangen schets van Jesus' Godsdienstig en Zedelyk Karakter, waarvan by hem de grondtrekken hierop nederkomen: ‘Jesus voedde ene zuivere en onvermengde liefde tot God zynen Vader, blykbaar in zyne onbepaalde gehoorzaamheid, zyn hartgrondig vertrouwen, en de beoging van de eer van zynen Hemelschen Zender. Zozeer als hy het stille gebed in de eenzaamheid beminde, zomin verwaarloosde hy het openbaar gebed in de samenkomsten. Hy was een stipt waarnemer van de Godsdienstige instellingen, maar hield den Godsdienst des harten van de meeste waardy. Hy stond naar gene hoogheid, hechtte zyn hart niet aan de aarde, en was in alles vergenoegd. Hy schuwde alle soort van onmatigheid, verlochende gaarne zichzelven om maar zyn nuttig hoofddoel te bereiken. Nogthans verdedigde hy zyne aangerande eer ten gepasten tyde. In hem woonde de zuiverste liefde - liefde tot zyne moeder, tot zyne vrienden, - tot menschen in het gemeen, - tot zyne vyanden zelfs. Medelyden voedde hy met hardnekkigen. Zyne ontferming neigde tot de ongelukkigen. Hulpvaardigheid betoonde hy jegens ellendigen. Ongemene vriendelykheid bezat hy omtrent allen. In Jesus erkent men ook den gezelligen man,

[p. 152]

die zich gaarne overal liet vinden, waar hy van nut konde zyn; den nederigen en inschikkelyken - maar ook den onverzettelyken vriend der waarheid, - die zich nooit ligtvaardig gedroeg, - en nogthans altyd onafgebroken en overal bezig was om zyn werk te doen, zyn pligt te betrachten.’

En in alle deze deugden, betoogt de Leeraar verder, moeten wy Jesus trachten na te volgen, ofschoon wy hem ook naar onze zwakheid in zedelyke volkomenheid niet geheel gelykvormig kunnen worden, en ook de wyze van derzelver beoefening naar onze omstandigheden en betrekkingen moet worden ingericht, waarover in het byzonder hy zeer verstandig, duidelyk en voldoende, uitweidt.

Laatstlyk nog spoort hy zyne Lezers tot die vereischte navolging opwekkelyk, ernstig en krachtig, aan.

De Verhandeling van anna maria moens verdiende allezins met de eerstbekroonde om den prys te dingen. Telkens verraschte ons, onder de lezing derzelve, de blyde aandoening, dat ook onder onze Nederlandsche Vrouwen nog zulke waardige voorwerpen gevonden worden, wier verlichte denkwys zich zo kennelyk onderscheidt, en wier warme zucht voor waarheid, Godsdienst en deugd, zo uitnemend schittert.

De verdienstelyke Schryfster verschilt, in het wezenlyke van haar voorstel, weinig van het eerste Antwoord. Zy maakte natuurlyk haar eigen ontwerp, volgde in de ontwikkeling hare eigene gedachten, en dit bragt de meeste verscheidenheid in de voordragt te weeg. Na ene korte en gepaste inleiding, stelt zy eerst deze drie eigenschappen, waarin zy de voorname vereischten van enen groten Geest meent te vinden:

I. Dat zulk een alle pligten, welke hem te betrachten staan, op de volkomenste wyze kent.

II. Dat hy dezelve met moed, geduld, sterkte, en onveranderlyk vast besloten standvastigheid, uitoefene; dit met ernst en yver doe, en hierdoor alle hinderpalen uit den weg ruime, zonder zich door iets te laten weerhouden: terwyl hy in de tegenspoeden, hoe groot, hoe zwaar, hoe menigvuldig, standhoudt, zich niet buigt voor de rampen, maar boven alle dezelve verheven is. Dat hy, eindelyk,

III. door ene algemene welwillendheid en menschenliefde, de harten van alle zyne natuurgenoten vero-

[p. 153]

vere; overal zaligheid en genoegen zoeke te verspreiden; zoverr' als elk schepzel daarvoor vatbaar is; zelfs den ondankbaren weldaden bewyze, en zyne vyanden liefhebbe.

Aan deze toets beproeft zy het Godsdienstig en Zedelyk bestaan van den Verlosser, waarna zy op de gelegde gronden en gegeven ontwikkelingen met ene gepaste uitvoerigheid aandringt, hoe iedereen verpligt is dit verheven voorbeeld te volgen. Wanneer in haar opstel die duidelyke regelmatigheid, die gemakkelyke orde, en allerwege dezelfde populariteit in de uitdrukking heerschten, welke in de Verhandeling van tinga zo kennelyk gevonden worden, zouden de Beoordeelaars ligt zeer getwyfeld hebben, waar de Gouden Eerprys billyk behoorde. Wy intusschen wenschen hartelyk, dat het zedelyk nut, van de lezing dezer beide Stukken te hopen, aan de poping der Maatschappy, en aan de waarde der opstellen, geëvenredigd moge wezen!