Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

[p. 137]

Werken van het Genootschap, opgericht te Weesp, onder de Zinspreuk: Voor het Menschdom. Te Amsterdam, by J. van der Hey, 1798. In gr. 8vo. 478 bl.

Men vindt hier een aantal van dertien, zoo Prosaïsche als Poëtische, Verhandelingen, van tyd tot tyd voorgeleezen in de Vergaderingen van het in 't hoofd dezes gemeld Genootschap, 't welk (volgens een Voorbericht) sedert den 9den November 1791 zich veréénigd heeft, met het doelwit, om ‘den kring van nuttige kundigheden by zich zelven en anderen uit te breiden, zich zelven en anderen te verlichten en te verbeteren.’

Met dit alzins lofwaardig oogmerk zyn deze Verhandelingen door dat Genootschap in het licht gegeeven; en schoon, by de leezing daarvan, (gelyk het doorgaands met Verhandelingen gaat) de eene ons verre boven de andere beviel, en wy de uitgave van eenigen derzelven tot dat oogmerk weinig afdoende achten, vinden wy het grootst gedeelte dezer Stukken daartoe echter wezenlyk bevorderlyk te zyn.

Wy zullen de Onderwerpen der hier voorkomende Verhandelingen voor onze Leezeren afschryven, en by sommigen eenige aanmerkingen voegen; zy zyn:

1. Over het voordeelige van een deugdzaam gedrag, in vergelyking van het nadeelige van een ondeugend; door dominicus van der schaaf.

Toen wy de Inleiding dezer Verhandeling lazen, verwonderden wy ons over het opschrift; dewyl wy in gemelde Inleiding wel grondslagen aantroffen, of tot eene Verhandeling over Gods liefderyk albestier, of tot eene over de waardy der Christlyke Zedenleer; maar geenzins tot het onderwerp, 't welk de Schryver aan het einde dier Inleiding onverwacht aankondigt. Echter is deze (gelyk ook de overige Verhandelingen van dien Schryver in dit boek voorkomende, en waarin zulke sprongswyze overgangen vermyd zyn,) niet van waarde ontbloot; want in kleinigheden willen wy niet treden.

2. Gedachten over het Bloedzweeten van Jesus; beschreeven by Lucas, Hoofdst. XXII vs 44. Waarin, op Physiologische (natuurkundige) en Pathologische (ziektekundige) gronden, zoo wel als door de Analogie, (ervaaring, of overeenkomst) de waarheid van dit Bloedzweeten van Jesus wordt aangetoond.

Wy achten den ongenoemden Schryver dezer Gedachten verdienstlyk wegens zyne kundigheden in dit vak, maar achten zyne Verhandeling (altans de uitgave derzelve) voor een Ge-

[p. 138]

nootschap, opgericht ‘voor het Menschdom,’ van weinig nut.

3. Over de Menschlievendheid. Een kort, doch leezenswaardig, Vertoog, waarin deze deugd wordt beschreeven en aangepreezen, en het verachtlyke der Onmenschlievenheid met sterke kleuren afgeschetst.

4. Het voor- en nadeelige der Eerzucht. Een juist en bevallig Tafereel.

5. Efrata in rouwe, over het verlies van haare Kinderen; en getroost, over den gelukstaat van haare Kinderen. Eene Cantate, in twee Afdeelingen.

Zo dit Stuk zonder eenig byzonder oogmerk als Cantate is opgesteld, vinden wy den inval daarvan ongerymd en zonderling. Als Dichtstuk zyn 'er hier en daar eenige aanmerkingen op te maaken, waarvan wy, kortheidshalven, slechts deze weinigen zullen melden.

In de eerste Solo, reg. 6, staat:

o Weerloos lam, geslagt door helsche woeden: Hier zouden wy liever plaatsen:

o Weerloos lam, geslagt door heilloos woeden! omdat woeden, als zelfstandig naamwoord gebruikt, en dus onzydig zynde, in het byvoeglyk naamwoord helsch geene e toelaat.

Pag. 107, reg. 1 en 2.

Woedend zyn de Zuigelingen van ons bloedend hart gerukt.

Hier zouden wy, by voorb., plaatsen:

Woedend zyn de Zuigelingen van ons kloppend hart gerukt.

dewyl woedend en bloedend, als rym in rym, niet fraai klinkt.

Pag. 108, in de Ariette, reg 3. haare, lees haar.

Pag. 115, reg. 7. met vlugge voetjens 't goud betreeden; eene zonderlinge Metaphor!

Dan wy stappen 'er af. Veel (ook een aantal Synonimen) gaat door onder de verschoonende Licentia Poëtica.

6. Over de Spreuk: Eendragt maakt Magt; door d. van der schaaf. Een belangryk en onderhoudend Stuk.

7. Over den algemeenen inhoud der Zedenleere, of over de Regten (Rechten) en Pligten der Menschen. Eene alzins juiste, wel doorwerkte, en schoone Verhandeling, de herhaalde leezing van elk eenen, die aan zyne bestemming als Mensch tracht te beantwoorden, overwaardig.

8. Over de Vyands liefde; door d. van der schaaf. Eene Verhandeling, die de zachtmoedige gevoelens des Schryvers alzins kenschetst, en welker inhoud wy wenschten, dat algemeen aangenomen en gevolgd wierd.

9. De Deugdzame alleen leeft gelukkig. Een kort, doch niet onbevallig, Vertoog.

[p. 139]

10. Myne Wandeling; een Leerdicht, door H.H., hier en daar niet van Dichterlyke schoonheid ontbloot.

11. Eene Latynsche Verhandeling, over den Eenhoorn in de Heilige Schrift; met derzelver Nederduitsche Vertaaling: waarover wy hetzelfde oordeel vellen, als over No. 2.

12. Over de Onsterfelykheid der Ziele; door philippus zweerts, Med. Doct. Eene zeer uitgebreide Wysgeerige en schoone Verhandeling, waarin de Schryver de gewoone bewyzen, uit de Rede voor dat Leerstuk afgeleid, onderzoekt en ontzenuwt; waardoor hy gelegenheid vindt, om de noodzaaklykheid en waardy eener nadere Godlyke Openbaaring, ons in den Bybel geschonken, aan te dringen. Hier en daar hebben wy den styl des Schryvers eenigzins omslagtig en langdraadig gevonden.

13. De Laster. Een vry goed Dichtstuk.

Wy hoopen, dat deze Verhandelingen by onze Landgenooten in dier voege zullen ontvangen worden, dat het Genootschap ‘voor het Menschdom’ zich aangemoedigd zie, ter verdere algemeenmaaking van deszelfs lettervruchten.