Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

Nieuwe Scheikundige Bibliotheek, onder de Zinspreuk: Amicus Plato - sed magis amica Veritas. 2de en 3de Stuk. Te Amsterdam, by de Wed. J. Dóll en Zoonen, 1798. In gr. 8vo., te zamen 174 bl.

Behalven een aantal Aankondigingen van, en Uittrekzels uit, Scheikundige, en op de Scheikunde betrekking hebbende, Werken, enz. komen in deeze Stukjes twee leezenswaardige Verhandelingen voor, van den Heer deiman en zyne Medearbeiders, wier eerste over de verschynzelen handelt, met welke het overgezuurde Zeezoutzuur den Vluggen Loogzoutigen Geest (Ammoniaque) aangrypt, en, terwyl het zich daarmede in een middelzout vereenigt, hetzelve gedeeltelyk ontbindt in die grondstoffen, waar uit het is zamengesteld. Terwyl de tweede, op de voldoendste wyze, de proeven wederlegt, uit welke de Heer Wurzer onlangs op nieuw heeft willen bewyzen, Dat water, wanneer het in eene geringe hoeveelheid aan eene oogenbliklyke gloeijende hette wordt blootgesteld,

[p. 114]

Stiklucht vormt. Gelyk de beroemde en naauwkeurige Amsterdamsche Scheikundigen, in eene voorige Verhandeling over deeze stoffe, hadden betoogd, dat de proeven, met welke de Heer Wiegleb het gemelde gevoelen had willen bevestigen, om daar uit zeer gewigtige gevolgen te trekken, tegen de grondstellingen der nieuwere Scheikunde, volkomen valsch waren, en dat de door hem bekomen Stiklucht alleen haaren oorsprong, aan de gebrekkige en door de buitenlucht doordringbaare pypen, verschuldigd was; toonen zy hier, dat de proeven van den Heer Wurzer even gebrekkig zyn, en dat die zelfde lucht, door de poren van het Lutum, met welke de verschillende deelen van zyn koperen toestel aaneen waren gehegt, is doorgedrongen. Want toen die zelfde proeven herhaald wierden door middel van een toestel, welks deelen niet met elkander waren vereenigd door middel van eenig deeg, maar door soldeerzel, wierd 'er niet het minste deeltje van Stiklucht gebooren.

Wat den Brief van den Schryver deezer Bibliotheek aan ons betreft, wy vinden het overtollig, ons over deszelfs eerste gedeelte uit te laaten, als loopende over kleinigheden, voor onze Leezers van geen gewigt. Edoch, wat de beoordeeling onzer aanmerkingen tegen zyne Recensie der Verhandeling over de Laurierkers aangaat, vinden wy ons verplicht, dienaangaande te antwoorden, dat wy onze redeneeringen over dat stuk nogmaals herleezen hebben, en dat wy dezelve zo klaar en duidelyk vinden, als de Recensent dezelve duister en niet te zamenhangende oordeelt. Om echter, in deezen, alles, wat mogelyk is, te doen, om den Recensent genoegen te geeven, zullen wy het hoofdzaaklyke onzer bedenkingen hier nogmaals, by wege van korte stellingen, herhaalen, om dezelve zo duidelyk te maaken, dat de minstgeoeffende dezelve zal kunnen vatten.

1^o. In de Ontsteekingen heeft steeds eene tegennatuurlyk vermeerderde werking der vaten plaats; dezelve is wel onderscheiden van eene spanning, (Rigiditas); doch teffens is, het overige gelyk gesteld zynde, die gemelde tegennatuurlyke werking grooter, naar maate de gezegde spanning kragtiger is. Alles wat nu in staat is, zodanig eene spanning weg te neemen, of te verminderen, zonder de koorts te veel aan te zettten, moet ongetwyfeld de hevigheid van die vermeerderde werking der

[p. 115]

vaten aanmerklyk beteugelen, en het gewigtig nadeel, 't geen daar uit, voor het welzyn van het geheele lichaam, voortvloeit, kragtdaadig verminderen. Bezit derhalven de Laurierkers zodanige eigenschappen, dan zal dezelve in Ontsteekingen van dienst kunnen zyn.

2^o. Schoon de Ontsteekingen veele algemeene eigenschappen bezitten, tegen welke dezelfde ontsteekingweerende middelen steeds te pas komen, maakt het plaatslyk onderscheid der deelen hierin zomwylen een zo aanmerklyk onderscheid, dat, het geen in 't algemeen in deeze ongesteldheden nuttig was, in zommige byzondere gevallen nadeelig kan worden. Zo men, by voorbeeld, in 't algemeen kon bewyzen, dat de Laurierkers in Ontsteekingen te pas kon komen, blyft het, zonder nadere bepaaling en onderzoek, nog ontydig, te vraagen: Zou men dit middel dan ook in eene Ontsteeking der Longen durven geeven? Eveneens, als of iemand, uit de algemeen erkende ontsteekingweerende eigenschappen van het Salpeter, zou willen beweeren, dat men hetzelve ook in eene Maagontsteeking zou kunnen gebruiken.

3^o. Schoon alle de Aanwyzingen in de Affectiones Hypochondriacae geenzins dezelfde zyn, met de Aanwyzingen in de Longontsteekingen, zo hebben deeze beide, hoe zeer uit elkander loopende ongesteldheden, dit met elkander gemeen, dat men de verstoppingen door zachte en niet te veel prikkelende ontbindende middelen moet trachten op te lossen. Bezit nu de Laurierkers zodanig een vermogen, 't geen nog nader onderzogt moet worden, dan zal dezelve, in die bepaalde Aanwyzing, zo wel by de Mildzuchtigen als in de Longontsteekingen, kunnen worden aangewend.