Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

[p. 56]

Schets van den tegenwoordigen staat der Hervormde Kerk in Nederland; benevens Ontwerp ter oprichting van een Genootschap, tot instandhouding van dezelve. Te Dordrecht, by A. Blussé en Zoon, 1798. In gr. 8vo. 48 bl.

De ontwerpen van deze Schets, en het daarby gevoegd plan, tot instandhouding van het Hervormd Kerkgenootschap in Nederland, vertoont ons deszelfs staat als allertreurigst. Het is by alle deszelfs inwendige gebreken, die, volgens deze Schets, zeer groot en menigvuldig zyn, in de neteligste omstandigheden ingewikkeld, terwyl het, by de kwyning van den algemeenen welvaart des Lands, by de onophoudelyke schattingen, welke den Burger geheel uitputten, zich in de onaangenaame noodzaakelykheid bevindt, om te zien na middelen, om in het onderhoud van al, wat tot deszelfs openbaaren Godsdienst nodig is, te voorzien, of het ziet zich weldra van allen openbaar onderwys verstoken, het geen, en voor hetzelve, en voor het geheele Gemeenebest, de rampzaligste gevolgen na zich sleepen moet. De oorzaaken van den treurigen staat van dit Kerkgenootschap, en deszelfs geduchte gevolgen, vindt hy deels in het gebrek aan inrichtingen in ons Kerkgenootschap zelve, deels, in de slappe handhaving van die inrichtingen, welke in hetzelve bestaan, deels, in het gedrag en de handelwys van sommigen van deszelfs Leeraars, deels, eindelyk, in de gebeurnissen der tyden, welken wy beleeven. Deze opgenoemde oorzaaken, of weg te neemen, of tegen dezelven te voorzien, is, zyns bedunkens, niet geheel onmoogelyk. ‘Het is,’ zegt hy, ‘niet onmogelyk het gebrekkige in de inrichtingen van ons Kerkgenootschap aan te vullen, door bekwaame middelen, ter weering van ergernissen, ter bevordering van den bloei van hetzelve, en der waare godzaligheid, daar te stellen, en in werking te brengen. Ook is het niet onmogelyk, de inrichtingen, welke 'er in ons Kerkgenootschap zyn, meer algemeen bekend te maaken, door aan elke Gemeente een gedrukt exemplaar derzelven mede te deelen, door dezelven beter te doen handhaven. Meerder moeijelykheid zal het inhebben, het gedrag en de handelwys van veele Leeraars van ons Kerkgenootschap te verbeteren, en evenwel, dit is vooral noodzaaklyk, zonder dat is

[p. 57]

men by de beste inrichtingen nog niets gevorderd; dezelven moeten aan naauwere banden gelegd worden, om hunnen plicht te betrachten.’ En wanneer men hierin met omzichtigheid te werk gaat, is 'er ook in dat opzicht door den tyd nog wel verbetering te wachten. ‘De vierde oorzaak,’ zegt hy, ‘kan niet worden weggenomen; de tyden, de loop van 's waerelds gebeurnissen, zyn niet geheel in onze magt; alleenlyk betaamt het ons, in zoo verre ons na de tyden te schikken, dat wy, door nuttig gebruik te maaken van de omstandigheden, de schadelyke gevolgen van sommige gebeurnissen trachten voor te komen. 'Er moeten dan nu navorschingen gedaan worden omtrent de Kerklyke goederen en inkomsten, en wat 'er omtrent dezelven nog te doen is; 'er moet gezorgd worden, dat de Leeraars van den Godsdienst, na dat de drie jaaren van het pensioen verloopen zyn, behoorlyk bezoldigd worden.’ Tot dat einde wil de Schryver aanstonds gezorgd hebben voor een algemeen Fonds, waaruit alle Gemeenten, naar evenredigheid hunner grootte en behoeften, van het noodige voor hunne Godsdienstoeffening kunnen voorzien, en ook Kweekschoolen, voor aankomelingen tot het heilig dienstwerk, onderhouden worden. Het is 'er echter, zynes oordeels, zoo verre af, dat hiermede alles zou afgedaan zyn, dat, blyft men hierin berusten, 'er nog niets gedaan is. ‘De oorzaaken van het inwendig verval der Kerke moeten te keer gegaan en zoo veel mooglyk weggenoomen worden; 'er moeten meer volledige inrichtingen worden daargesteld, die 'er zyn beter gehandhaafd worden; 'er moet een, naar de omstandigheden, met Gods woord overeenkomstig, stelsel van Kerklyke tugt vervaardigd worden; 'er moeten algemeene bepalingen op het herderlyk werk gemaakt worden; de Gemeentens moeten tot kennisse worden opgescherpt,’ enz. Tot dat einde wil hy een aantal persoonen, afgescheiden van alle Kerkelyke Vergaderingen, benoemd, en door gantsch Nederland een Genootschap, ter instandhouding van den Hervormden Godsdienst in Nederland, opgericht hebben, het geen zich zal verdeelen, naar de tegenwoordige verdeeling van ons Vaderland, in Departementen en Districten, en voorts in werkende en honoraire Leden.

Het geheele ontwerp van zoodanige inrichting verdient, naar den wensch des oordeelkundigen Opstellers, met den gantschen inhoud van dit Stukjen, aan de be-

[p. 58]

daarde overweeging van allen, wien de instandhouding en welvaart van dit Kerkgenootschap ter harte gaat, aanbevolen te worden.