Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

Charles, of de Gevallen van een Louis d'or; door Ernst Zeydelaak. In den Haag, by J. Plaat, 1798. In gr. 8vo. 334. bl. behalven eene Voorreden van 16 bl.

In eenen tyd, dat de Vaderlandsche Vernuften byna geheel slaapen, en men omtrent alles, 't geen 'er in het vak van wetenschappen en fraaie letteren waereldkundig wordt, aan uitheemsche Geniën te danken heeft, zoodat wy, bykans op den tytel van elk tans uitkomend Boek, het woord vertaald leezen; in zulk eenen tyd, zagen wy met vermaak, dat een onzer Landgenooten de pen had opgevat, om eens een origineel stuk te leveren, en schikten ons ter leezing van hetzelve, in de hoop, dat wy onze moeite ryklyk beloond zouden zien. Dan de leezing beäntwoordde zeer weinig aan deze hoop.

De Schryver schetst ons de lotgevallen van eenen Louis d'or,

[p. 44]

(dien hy als een bezield wezen laat spreeken en handelen; ja zelfs het vermogen toekent, om zich somtyds al of niet zichtbaar te maaken, op eene wyze, die altans niet onder de geestigsten verdient gerangschikt te worden.) Hy doet denzelven, al rasch naa zyne geboorte of wording, overgaan in het huis van een' Paryschen Baron, die dit stuk, met eene menigte anderen van dat soort, als een geschenkje aan zyne Echtgenoote aanbiedt; terwyl de Barones 'er hem, wegens zyne byzondere gedaante, afzondert, met den naam van Charles doopt, en hem, als eenen reisgenoot van haaren Echtgenoot na America, op eene byzondere wyze dien aanbeveelt.

Daar Charles nu gehoord hadt, binnen kort mede te zullen moeten reizen na dat Waerelddeel, werwaards de Baron meende te gaan, om deszelfs inwooneren de Vryheid en Gelykheid te brengen, maake hy zich zeer gemeenzaam met de Kamenier der Baronesse, en vraagt aan dezelve eenige inlichtingen omtrent dat Land, waardoor hy in 't bezit geraakt van eenige Manuscripten van den Vader der Kamenier (wylen een' Staatkundigen Tinnegieter) omtrent het gemeld Waerelddeel, die dan volgen; zynde eenige Geographische en Historische Aantekeningen omtrent hetzelve, welken de Schryver uit andere Werken van dien aart ontleend heeft. - Eindelyk gaat Charles met den Baron op reis. Die gedeelte is niet onäartig opgesteld: de verwaande snorkeryen van den anderszins lafhartigen Baron, die doorgaands op niets wezenlyks uitloopen; zyne grootsche gesprekken met den Capitein van het Schip, waaröp zy zich bevonden; zyne veelvuldige teleurstellingen; de beschryvingen van eenige Americaansche Provintien en Hoofdsteden, door eenen Oldenburger Kok, in dat Waerelddeel opgegeeven; de terugkomst van den Baron by zyne Wederhelft; de leugenächtige avontuuren, die hy haar als dan beschryft; vooräl met betrekking tot het verlies van zyn linkeröog, 't welk op 't Schip in de te rug reize door eenen val was veröorzaakt; doch 't welk hy haar, als in eenen Veldslag gebeurd, opgeeft; eenige Americaansche byzonderheden, en Staatkundige aanmerkingen, hier en daar verspreid; leveren eene somtyds niet onbevallige verscheidenheid aan den Leezer; terwyl Charles eindelyk, (en dit beslaat meer dan de helft van 't Boek) op last der Baronesse, een Historisch Verhaal doet van den staat der Verëenigde Nederlanden, van den bekenden Spaanschen Oorlog af, tot aan de Revolutie in Ao. 1787. Dit Verhaal is vry geschikt, om den Leezer de voornaamste Geschiedenissen dezer Nederlanden, en vooräl het gebeurde by gemelde Revolutie in dezelven, beknoptlyk te herinneren, en heeft, van dien kant beschouwd, eenige waarde; ook zouden de tusschengesprekken van den Baron en Barones (die somtyds tot uitweidingen van verschillenden aart aanleiding geeven) den naam van aartig verdienen, zo dezelven niet veeläl in het laage en wanvoeglyke liepen: 't geen

[p. 45]

inzonderheid ook plaats heeft in de gesprekken, en omgang van Charles, met gemelde Kamenier; waarom wy den Schryver raaden, om, zo hem de lust tot schryven weder bekruipt, zich toe te leggen niet alleen ter vermeerdering van Boeken, maar van nuttige Boeken.