|
| |
De voordeelen van zich druk bezig, als verhaast en gejaagd, te vertoonen.
(Naar het Engelsch.)
medeburgers!
Onder de veelvuldige stoffen, die ernstig of boertig behandeld zyn, door hun, die, van tyd tot tyd, u eenig Stukje ter plaatzinge toezenden, kan ik my niet herinneren, dat de Voordeelen van zich druk bezig, als verhaast en gejaagd, te vertoonen, door iemand zyn opgemerkt; schoon het niemand aan veelvuldige gelegenheden kan ontbreeken, als hy de bedryven en woelingen der Menschen nagaat, om getroffen te worden door de zonderlinge neiging, welke zich by zommigen opdoet, om zich te vertoonen als verhaast in alles wat zy verrigten, en de verdiensten van alle hunne bedryven doen bestaan in deeze eenige hoedanigheid, verhaasting.
Zulks mag, in den eersten opslage, strydig schynen met de natuurlyke neiging der menschen, die tot rust en gemak overhelt, of, gelyk een myner vrienden dit gewoon is uit te drukken, ‘het vermaak te hebben van stil te zitten;’ men zal het egter byzonder vinden, dat zo groot eene menigte zich met snelheid beweegt, dat wy, onder de uitsteekende charactertrekken van den Mensch in het gezellig leeven, die woeligheid en drukte mogen tellen.
Eenige verdiensten mogen wy 'er aan toeschryven, wanneer wy het van de zyde der Lichaamsoefening beschouwen; want het heeft niet gemaklyk kunnen vallen de natuurlyke en aangeboorene rustzoekende gemaklykheid te verzaaken; en deeze betooningen van werkzaamheid in eene hebbelykheid te veranderen, dit moet in den aanvange zeer bezwaarlyk en voor veelen hoogst lastig geweest zyn, en, met de daad, onmogelyk om het
| |
| |
ten vollen te bewerkstelligen. - Men mag desgelyks denken, dat de Vlugvoetigen, uit een ander oogpunt beschouwd, op verdiensten aanspraak hebben, als volgende de beste voorschriften der Gezondheidsleere, ik meen Lichaamsbeweeging, zonder welke, in zekere maate, het Lichaam niet lang gezond kan blyven. Menschen, immers, die zich aan dagelyksche wandelingen gewennen, en nooit toelaaten dat hun bloed of vogten door stilstaan bederven, merkt men op dat doorgaans een lang leeven, en in 't zelve eene groote maate van gezondheid, genieten.
Maar, Medeburgers! ik hoop dat ik niet van liefdeloos oordeelen verdagt zal gehouden worden, wanneer ik, aan de behoorlyke Lichaamsoefening en beweeging allen daar aan verschuldigden lof geevende, dat verhaasten, dat jaagen, waar over ik u, in deezen Brieve, wenschte te onderhouden, aan eene geheel andere oorzaak toeschryve; naamlyk aan dien trots, welke ons aanprikkelt om in het oog der by- en omstanderen als iemand voor te komen, die een Man van zaaken, een Man van belang, is.
Een Man, die langs straat wandelt met een traagen en als afgemeeten tred, en uit den weg gaat voor elke hindernis welke hem ontmoet, staat veel minder kans om in 't oog te vallen, dan hy, die, met slingerende armen, de snelle beweegingen der voeten volgende, zynen weg aflegt, als of hy zaaken van het uiterste belang volvoert; die een schrik mag heeten van blinde en gebrekkige Bedelaars, van Kruijers en Groenwyven. De eerstgemelde zal de Stad van het eene tot het andere einde doorwandelen, zonder iemands oog te trekken; terwyl de laatstgenoemde, eer hy één straat ten einde is, honderd oogen tot zich gelokt, en de aangaapende nieuwsgierigheid gaande gemaakt heeft om te weeten wie hy is, en na te speuren wat hy zal doen. - Het kan, egter, gebeuren dat die beiden om een en dezelfde zaak uit zyn, of, 't geen nog waarschynlyker is, dat hy, die ernstig en deftig voortstapt, iets zeer gewigtigs in 't hoofd heeft, terwyl de ander, door veel vertoons van drukte, tragt aan te vullen, wat hem daadlyk in bezigheid ontbreekt. - Indien beide deeze Lieden hunne Winsten aan 't einde van den dag, naar den tyd aan werkzaamheid besteed, afmaten, zou het verschil waarschynlyk niet groot weezen; maar het is de Schyn, het is de Vertooning, welke den liefhebber van haastmaaken behaagt, en hy verwerft den prys der overwinninge by de zodanigen, die alleen oordeelen naar 't geen voor oogen is (en dit maakt het grootste gedeelte des Menschdoms uit,) welke zyn mededinger zoekt te ontvangen uit de hand van het veel kleinder getal kundigen.
Op de Dorpen zien wy, op eene treffende wyze, 't geen een Schryver van naam genoemd heeft ‘de waardigheid van Drukte.’ Een Postwagen komt niet op den Straatweg by
| |
| |
den ingang, of de Voerman, den smaak der Reizigeren kennende, legt 'er de zweep over, rydt uit al zyn magt, tot schrik van oude en kreupele Vrouwen, en met gevaar voor kleine Kinderen, die even loopen; hy stoort de werkzaamheid der landlieden, die den hals uitrekken om te zien wie 'er komt. Dit, met het geraas der wielen, het gekletter van de zweep, en het blaffen der honden, zult gy my wel willen toestemmen, maakt geen gering gedeelte uit van iets betangryks; 't welk alles in 't einde bekroond wordt door het uitkomen van den Hospes, en het loopen der Knegts om den wagen te openen, en de Reizigers te brengen in de Blaauwe Engel, of de Groene Valk; plaatzen, niet zeer uitsteekend van naam, maar niet ongeschikt ten slotbedryf van dit vertoonmaakend ydel gewoel.
Behoef ik u te zeggen, dat, in het reizen der Persoonen van hoogen en uitsteekenden rang, voortvaaren en schielykheid het groot onderscheid uitmaakt tusschen hun en het Gemeen? Het schielyk aankomen der vooruitgezondenen, misschien slegts vyf minuten vóór de komst der hooge Persoonadien, om te zeggen dat zy op weg en naby zyn; de verwarring, welke die tyding in een Herberg te wege brengt, die of vol volks, of misschien niet zeer groot is: het geraas op de steenen, of de wolk van stof, die 'er opgaat - zyn groote dingen: deeze, Burgers! zyn Dorpsvoortreflykheden, die nooit in 't hoofd kwamen van langzaame en bedaarde Reizigers, die hunnen weg, zonder opschudding te maaken, afleggen. Zy verwekken een hoog en verheeven denkbeeld van de aangekomene Persoonen; een hoop menschen schaart zich om getuigen te weezen van het af- en binnentreeden dier aanzienlyke Persoonadien; 't welk, opdat alles wel zamenstemme en aan elkander beantwoorde, met een wip geschiedt; en zo wordt 'er alleen een ras voorbygaand verschynzel verleend aan den gaapenden toekyker, wiens verbeelding daar door misschien beter onthaal geniet dan door een volkomen gezigt.
Menschen, wier zaak het is, ten Hove, of elders waar Gunsten worden uitgedeeld, zich te vervoegen, weeten ten vollen, van hoe veel belangs het doorgaans is, Drukte te vertoonen, zo in 't komen als in 't heenen gaan. Schoon zy ter wereld niets anders te doen hebben dan een enkel Compliment by den Vorst, of die de Oppermogendheid verbeeldt, te maaken, bestaande in eene buiging en het prevelen van eenige woorden, zy vliegen heen, en streeven met dringend geweld ter trappe op. Dit Driftbetoon kan nergens anders uit voortspruiten dan uit een beginzel van pligtvaardigheid; en om de Gunstbetooners niet te laaten wagten. - De omstaande menigte meet hun gevoelen over die Persoonen naar die maatstaf af. Hoe vaak ben ik ooggetuigen geweest, dat een oud jichtig Heer ongezien, althans onopgemerkt, op het voorplein hobbelde; terwyl
| |
| |
een jonge knaap, uiterlyk van aanzien, door zyn vluggen stap en vaardige beweeging, voor een Staatsman gehouden wierd, die eene dankbetuiging voor verkreegene bevordering ging afleggen. - Deeze dingen, Burgers! mogen kleinigheden schynen: maar deeze beuzelingen ‘zyn groot voor kleine lieden.’
Ja, ik beken, dat ik foms, wanneer de gelegenheid zich daar toe gunstig aanboodt, niet versmaad heb hier van gebruik te maaken. Waargenomen hebbende, dat lieden, die traag en langzaam zich vervoegden na een plaats van eenig bedryf, als of zy met de daad niets te doen hadden, door de Oppassers niet werden toegelaaten; terwyl ik, het vertoon maakende van groote drukte, en met een tred die belangrykheid aanduidde te voorschyn treedende en doordringende, gereeden toegang verwierf. Dan in zulke haastvertooningen valt niet veel te berispen.
Misschien zal men hier op inbrengen, dat myne stelling wegens het Haast- en Druktebetoon eene soort van trots is, dat dezelve niet zo zeer met dien naam moet bestempeld worden, als de deftige tred, eigen aan een staatlyken ommegang; maar schoon ik dit erkenne, zal het niet meer zeggen, dan dat 'er meer dan één weg is om het zelfde einde te bereiken; en hebbe men hier by te bedenken, dat dus eene manier van doen een middel is om vertoon van veelbeduidendheid te maaken, welk iedereen niet in zyne magt heeft. Maar alles wat verworven kan worden door het vertoonen van Haast en Drukte is gemaklyk voor iedereen verkrygbaar, zulks kan gereed en ten allen tyde te werk gesteld worden, te voet, te paard, en te wagen.
Waarom is het, dat zo veelen onzer jonge Kooplieden, die in den Zomer op een Buiten hun verblyf moeten neemen, om den heerschenden smaak en mode te volgen, dikwyls gevaar loopen van hals en beenen te breeken, met, omstreeks tien uuren in den voormiddag, in alleryl na de Stad te ryden, dan om hier door de Bewoonders van de ommestreeken in het denkbeeld te brengen dat zy Lieden van groote bezigheid en veel beduidenis zyn. Indien hunne voortvaarendheid ontstondt uit bezorgdheid om 's morgens vroeg op hun Kantoor te weezen, zouden zy dit zelfde einde veel gemaklyker en veiliger hebben kunnen bereiken door hunne zagte bedden een uur of twee vroeger te verlaaten. - Veel, zeer veel, in de daad, van de schigtige en woelende voortvaarendheid, welke wy in lieden van bedryf waarneemen, moet toegeschreeven worden aan het verlies der morgen-uuren; doch zy tasten deerlyk mis, indien zy denken, dat deeze kunnen ingehaald worden door zweep en spoor. Ik heb 'er veelen gekend, die groote middelen verkreegen, door welgeslaagde Speculatien, en vlytige oplettenheid, die hun geregtigden tot den tytel van schrandere en yverige
| |
| |
Mannen; maar ik ontmoette nimmer onder hun, die in den naamiddag kon vinden wat hy in den voormiddag verzuimd hadt. Het valt bezwaarlyk op het eene gedeelte van den dag de verrigtingen van een ander gedeelte te volvoeren; dit, denk ik nederig, is even bezwaarlyk als met de voeten te verrigten wat het werk der handen is, of aan den elleboog te beveelen, dat geen te doen, wat het oog moet uitvoeren.
Deezerwyze eenige aanmerkingen in 't midden gebragt hebbende, over de voordeelen, van het betoon eener woelende Drukte en Haast te verwagten, welke ik tot het beginzel van trots te rug gebragt heb, en de begeerte om een ydel vertoon te maaken, zou nu eigenaartig volgen, dat ik schetste de nadeelen, zo 'er eenige zyn, welke gepaard gaan met eene meer deftige voortvaarendheid. Ten deezen opzigte, nogthans, zal ik my, daar myn Brief reeds zo breed geworden is, bepaalen tot ééne bedenking; hier in bestaande, dat de veelvuldigheid der schynvertooningen de uitwerking daar van verydelt; en tot één geval, hier in bestaande: In de straaten van een onzer volkrykste Steden wandelende, kwam 'er een Postchais met vier paarden uit alle magt aanryden: het gebas der honden, het geschreeuw van Vrouwen en Kinderen, ging 'er, naar gewoonte, by op. Desgelyks schoolde eene groote menigte volks zamen by de deur der Herberge waar het Rydtuig stil hieldt, vol nieuwsgierigheids en begeerte om de groote Persoonadie te zien, die met zulk een buitengewoonen spoed kwam aanryden. - En ziet, het was een Jong Heer, gevat om het maaken van valsche Banknooten, en die korten tyd daar naa werd opgehangen, dat 'er de dood naa volgde.
Uw Medeburger
P. Festina lente.
|
|
Auteursrechtvrij