Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1798

Waarneemingen op de magnetische vloeistoffe en het zeekompas. Door den Zee-Capitein O' Brien Drury.

(Uit het Engelsch.)

De Magnetische Vloeistoffe, en de Verschynzels, daar uit ontstaande, zyn niet min zonderling dan duister, en hebben te lang de aandagt der Wysgeeren bezig gehouden, dan dat ik eene veronderstelling, dit stuk betreffende, in 't midden zou brengen. Ik heb alleen voor, met weinige woorden, van eene daadzaak te spreeken, welke ik vermeen dat der Zeevaard van dienst kan weezen, inzonderheid dan, wanneer de verandering van het Zeekompas ooit gebruikt wordt als eene wyze om de Lengte op Zee te bepaalen.

Het is niet noodig in een breedspraakig verslag te treeden van de Proeven, die ten bewyze strekken van de Magnetische stoffe, die steeds rondsom en door den Zeilsteen vloeit; daar deeze ten vollen beweezen wordt door de verplaatzing van vylzel van staal, gelegd op een glas boven een Zeilsteen geplaatst.

De ondervinding leert ons, dat de Kompasnaalde, zo wel als alle andere Magneeten, 't zy door kunst gemaakte of andere, steeds iets van de Magnetische kragt verliezen; 't welk dikwyls een verschil van meer dan een streek baart. Ook hou ik my ten vollen verzekerd, dat de groote misrekeningen aan boord dikwyls meer ontstaan

[p. 346]

uit de onnaauwkeurigheid van het Kompas, dan uit eenige andere oorzaak.

Staal kan niet te veel getemperd worden om tot Naalden in het Zeekompas te dienen; hoe meer het gehard is, hoe bestendiger de Magneetkragt is, daaraan medegedeeld; maar om die Magneetkragt te bewaaren, en gevolglyk het Poolaanwyzen der Naalde, prys ik aan, die Naalde in Tin, welgepolyst zagt Yzer, te besluiten, of aan de Poolen te wapenen met een weinig zagt Yzer.

Door veelvuldige Proefneemingen heb ik bevonden, dat de dus ingeslootene Kompasnaald de Magneetkragt veel volkomener bewaarde, dan de oningeslootene. Zomtyds heb ik gedagt, dat de Magneetkragt der dus ingesloote Naalde toenam, terwyl die van oningeslootene en ongewapende in het aanwyzen van de Pool afnam.

Eenigen tyd geleden plaatste ik een ingeslootene Kompasnaald, een gewapende Kompasnaald, en een oningeslootene en ongewapende, in eene kamer, drie maanden lang; elk hadt, op dien tyd, juist dezelfde rigting, en bykans dezelfde graad van kragt. - Naa het verloop van drie maanden, bevond ik dat de ingeslootene en gewapende Kompasnaald niets in 't minste van derzelver rigting verlooren hadden; de andere was twee Graaden veranderd, en had zeer veel van de Magneetkragt verlooren. Indien 'er eenige verandering by de twee andere gemelde Kompasnaalden plaats hadt, was deeze al te gering om waargenomen te kunnen worden.

Deeze eenvoudige Waarneemingen zyn, zo verre ik weet, nieuw, en kunnen aanleiding geeven tot eene aanmerklyke verbetering onzer Zeekompassen. Ik geef dezelve aan de bedenkingen der Wysgeeren over.