Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1798

Over het heilzaam gebruik der zwavel-leverlucht, by het lood-colyk en metaal vergiftiging. Door J.C. Krauss, Med. Doct. te Amsterdam.

De menigte der dagelyks uitgevonden en met zo veel ophefs aangeprezen Geneesmiddelen is dikwyis zo groot, dat de waarheid-minnende Arts dikwerf niet weet, welke hy meer vertrouwen zal, of de uitnodigende alles beloovende aanpryzing van den Uitvinder, of zyn eigen, met genoegzaame theoretische kundigheden gepaard, Practisch gevoel.

Wat hiervan ook zyn moge, zo is yder Arts verpligt, zo veel het zonder nadeel van zynen Lyder geschieden kan, zodanige middelen te beproeven, welke hem, na lype vergelyking der dierlyke huishouding (voor zoo verre zy ons bekend is) met de physicaale of doode krachten, nuttig schynen, en in het tegenovergestelde onschadelyk zyn, om, ware het mogelyk, het heir der menschelyke Kwaalen en Ongemakken hoe langer hoe meer met zekerheid en wezentlyk nut te bestryden, en te overwinnen. Het Lood-Colyk, eene in deeze Landen gewis zeer menigvuldige, en wegens zyne gevolgen akelige, ziekte, is, tot dus verre, door veele Geleerden, zoo wel buiten als binnen deeze Republiek, zeer naauwkeurig nagespoord, en men heeft ook dikwyls de Lyders, door den tyd, door het gebruik van ander water, verandering van lucht, enz. hersteld; edoch veelmaalen gebrekkig, en zulks alleen, dewyl 'er tot dus verre geen middel bekend was, 't welk de zich in 't ligchaam bevindende Loodstoffen, onmiddelbaar, door zyne grootere vermaagschap, uit zyne

[p. 342]

verbinding stelde, amalgameerde, of in eene andere onschadelyke gedaante deed overgaan. En zoude dan een dusdanig Geneesmiddel de naspooring van een Arts niet verdienen? De door den beroemden hanneman, tot vernietiging der overboodige Kwikzilver-werking, zoo wel als tot de Neutralisatie van andere vergiftige Metaalkalken, in het menschelyke Ligchaam, geroemde Zwavel-Leverlucht verdient hier boven alles de opmerking der Geneesheeren. Paping, in zyne geleerde Dissertatie de Sulphurito Calcis, heeft haar reeds de behoorlyke achting bewezen; en het is eene uitgemaakte zaak, dat niets beter is om de Kwikzilver-ziekte, door de dikwerf verbaazende hoeveelheid van dit Metaal, door zogenaamde Geneesmeesters der Venusziekte allengskens toegediend, veroorzaakt, (welke, nog altoos de gedaante der lang vernietigde Venusstof nabootsende, daarom met nog meerder Kwikzilver gestadig met het grootste nadeel beoorlogd word,) te geneezen, als de Zwavel-Leverlucht, benevens by tyd en wylen daarby aantewendene Geneesmiddelen. - Zoo het hier de plaats was, zoude ik dit niet alleen duidelyk kunnen bewyzen, maar met genoegzaame voorbeelden staaven.

Hufeland, in zyne uitmuntende Verhandeling over de Calx Ant. Sulph. (zie Vad. Letteroefening No. 12 en 13 van 1797.) heeft de werking der Zwavel en derzelver Leverlucht zoo duidelyk en overtuigend voorgedraagen, dat ik geen reden vinde dezelve te herhaalen, of den grond myner Proefneening daardoor te staaven. Alleen heb ik daarby te voegen, dat ik van dit middel, ten opzichte van het neutraliseeren der Kwikzilver-werking, zoo wel door redeneering als ondervinding, zoo volkomen overtuigd was, dat ik geen zwaarigheid maakte om hetzelve by het hier te beschryven Geval aan te wenden, en waar in ik zoo volmaakt gereusseerd ben, dat ik my zelven niet wederhouden kan, om het tot nut des menschdoms, vooral in dit Gemeenebest, bekend te maaken, en de aandacht myner Kunstgenooten tot het uitbreiden deezer heilzaame uitvinding op te wekken, en ter beproevinge uit te noodigen. - Wat geluk voor my, byaldien dit voor het (vooral hier te Lande, alwaar dit ongemak, uit hoofde van het dikwyls vergiftigde Drinkwater, zoo veelvuldig is) lydend menschdom van zoo veel nut mogt zyn, als ik zulks vuurig wensche!

Zie hier het Geval.

[p. 343]

Dames Schaalwyk, 35 jaaren oud, van een sterk gespierd en zo genaamd cholericq gestel, wierd den 1 Maart 1798 door een zwaar Colyk aangetast; hy gebruikte toen eenige huismiddelen, Opiata, enz. Dan deeze niet helpende, liet hy een Arts roepen. Na verloop van 14 dagen wierd hy in zo verre beter, dat hy zyne bezigheden weer konde opvatten. - Den 31 Maart stortte hy weder in, en gaf zich aan een ander Geneesheer over; doch zonder verligting - 'er wierd Rhabarbar met Kreeftsoogen, verscheide andere zagte purgeermiddelen, gebruikt, verscheide klisteeren aangewend, en tot tweemaalen bloed afgetapt; maar alles vruchteloos. - Den 14 May wierd ik by hem geroepen; en alles onderzoekende, de voorgaande Geneesmiddelen met de nog standhoudende kwaal vergelykende, de trekkingen, pynen in de leden en vooral in de gewrigten, de rillingen en beevingen, benevens de zigtbaare trekkingen in de voorarmen waarneemende, de krampagtige echter niet koortsige pols, de aardkleur des aangezigts, het starzien der oogen, eindelyk de doorboorende pynen van den navel tegens de ruggestreng gefixeerd, zomtyds van zelve open lyf, geenzins beslagen tong, appetyt om te eeten, slaaploosheid, en, als 'er zomtyds al wat vaak kwam, het schielyk weder met schrik wakker worden, de dunne, weinig geverfde, en gering bewolkte, krampachtige urine, enz. alle deeze tekenen deeden my aanstonds tot een vergiftiging door Lood besluiten. Ik liet myn lyder daadelyk een lavement van lynöly zetten, en inwendig het Oleum Riccini ℥iij. in de 24 uuren gebruiken; verbiedende te gelyk niets meer van zyn regenwater te drinken, en dit water te laaten onderzoeken, 's Anderendaags. den 15, wederkomende, was myn Zieke lydelyker; want hy had een weinig rust gehad, en de pynen waren niet van die hevigheid, echter nog hevig genoeg. Het water, in twee onderscheiden Apotheeken onderzogt, vertoonde eene groote quantiteit lood-bezinksel. - Daar ik nu van myne indicatie zeker was, konde ik met meerder zekerheid de oorzaak der ziekte aantasten. Ik ordonneerde dienvolgends de kepar. Sulph. calcar. (Vid. Pharm. Amst. p. 120) ʒiβ met aq. destil. ℥viij, alle twee uuren een lepel vol.

Den 16. De lyder had, schoon onrustig, echter met meer verkwikking geslaapen, de pynen en trekkingen der leden waren voorby; ook die in den buik, zoo lang hy liggende was, waren geheel over; maar alleenlyk,

[p. 344]

als hy opzat, had hy meer eene spanning in het middenrif, dan wel pynen. Ook had hy, geduurende dien tyd, rykelyk uitgewaassemd, en ontlasting gehad. Ik bleef by hetzelfde voorschrift, en liet om de 2 uuren 2 lepels vol gebruiken.

Den 17. Alles was beter, daar was maar zomtyds nog een idee van pyn, en eenige trekkingen in den grooten toon van het linkerbeen; de slaap nog min of meer onrustig, echter beter. Dezelfde middelen; alleenlyk voegde ik 'er nog 3β hep. Sulph. by.

Den 18. De Zieke was volkomen beter, en deed zelfs, zonder myn weeten, 's avonds, als het vry koel was, een boodschap, een half uur van zyn huis af, heen en weder, zonder bezwaarnis.

Den 19. Ter gelegenheid van het Constitutie feest, reguleerde hy, zonder eenig onaangenaam gevoel, als Adjudant, zyne Burger Compagnie, op de wapenplaats; en daar hy geen ongemak voelde, woonde hy zelfs op de parade de Festiviteit by, zonder het minste nadeel te gevoelen.

Den 20, was hy volmaakt wel, en ik liet hem maar de rest van zyne nog voorhanden zynde middelen opgebruiken, waarover hy hartelyk blyde was, vermits hem het onaangenaame daarvan reeds lang verveelde. Om echter de veerkracht der ingewanden, die zeer veel geleden hadden, eenigzints te herstellen, liet ik hem een aftreksel van Koorts- en Cascarillenbast gebruiken.

Den 22, hernam hy zyne bezigheden, schoon wat zwakkelyk, echter zonder andere bezwaaren.

Den 24, was de Zieke nog even wel; slaap, appetyt en ontlasting alles behoorlyk, en de krachten namen dagelyks toe. Hy continueerde met dezelfde middelen.

Den 27, was hy zo volmaakt wel, dat ik onnoodig achtte hem iets meer dan een goeden leefregel aan te raaden, en is tot heden, zonder eenigen aanval van deeze Ziekte, wel en gezond gebleven.

De Huisvrouw des Lyders, benevens vier kinderen, en nog andere lieden die van denzelfden regenbak dronken, waren wel, schoon de leden van des Lyders huisgezin een zeer bleek en aardachtig uitzien hadden.

Verdere Proefneemingen van anderen zullen, gelyk ik niet twyffel, deeze Geneeswyze tot het onfeilbaare verheffen. Want, schoon men de eigentlyke werkingsaart, (wegens de tot dus verre nog niet zeer gevorderde kennis in

[p. 345]

de dierlyke huishouding, en derzelver reageerend en vitaal vermogen; de Chemicale werking van een levend schepsel op een dood Chemicaal ligchaam) nog niet beredeneeren kan, zo is het echter waar genoeg, dat de Zwavel byna het grootste gedeelte der metaalen en metaalkalken Chemisch neutraliseert; wanneer men nu hierby in aanmerking neemt, dat de Leverlucht, zeer doordringend, buiten het ligchaam het zelfde bewerkt, en dat zy, door den mensch inwendig gebruikt, door den reuk by de uitwaasseming weder waargenomen word, zo weet ik niet hoe veel 'er tegen in te brengen ware, indien men dit middel dezelfde Chemicaale werking ook in een levend ligchaam, was het ook maar a posteriori, toeschreef.