Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1798

Bericht wegens de Chineesche hennip.
Door B. Faujas-st-Fond.

De Chineesche Hennip overtreft oneindig veel, in alle haare hoedanigheden, de Europeesche, en verdient daarom ten hoogsten de aandagt der Natuurkenners. De Heer eliot, die eenigen tyd te Canton vertoefd had, gaf daar van, in 1781, dertig of veertig zaadkorrels aan den Heer fitz-gerald. Deeze wierden eerst gezaaid den vierden van Zomermaand, en dus eene maand te laat; dan, niettegenstaande dit verzuim, bekwamen de meeste stengen eene hoogte van veertien voeten, terwyl de grootste derzelve beneden een omtrek bezaten van zeven Engelsche duimen. Op zyn tyd bloeiden deeze planten zeer fleurig; doch zy stierven door de vroegtydige koude, eer hun zaad behoorlyk ryp was. Fitz-gerald nam verder waar, dat iedere plant, beneden, tusschen de dertig en veertig zydtakken had voortgebragt, die by paaren, in eene horizontaale houding, geschikt waren, terwyl een groot aantal van hoogere takken in allerlei orde ge-

[p. 256]

plaatst waren, meestal met tusschenruimten van vyf of zes duimen tot boven aan den top. Zommige der benedenste zydtakken hadden eene lengte van vyf voeten, en de overige wierden al kleinder en kleinder, tot aan den top; zo dat de plant in zyn bloei eene fraaije kegelvormige gedaante vertoonde.

Na dat dezelfde Waarneemer deeze Hennip op de gewoone wyze had doen rotten, en beproeven wilde, of de draad gemaklyk van het houtachtig deel zou kunnen gescheiden worden, zag hy, tot zyn groot genoegen, dat de geheele draadachtige bast kon worden weggenomen zonder te breeken, niet alleen van 't benedenste des stams tot boven, maar insgelyks van het begin der zydtakken tot aan hun einde. Niet alleen was de menigte der bekomene Hennip ongemeen groot, maar de draad was buitengewoon sterk. De draad, welke hy bekwam van tweeëndertig planten, woog, na welgedroogd te zyn, drie en een vierde pond. Doch de planten hadden denkelyk niet eens haaren vollen wasdom bekomen, dewyl de zaaden niet ter rechter tyd in den grond gekomen waren. De Zomer was zeer droog, en de grond, in welken de planten stonden, niet van de vruchtbaarste soort, en desniettegenstaande waren de planten weekelyks genoegzaam elf duimen opgeschooten.

De Engelschen begreepen zeer wel, dat het voor hunne Zeemagt van het uiterst aanbelang zou zyn, indien zy dit nuttig gewas konden aankweeken; zo dat het de aandacht des Parlements en der verlichtste Landbouwers naar zich trok. Ondertusschen waren 'er geene zaaden meer voorhanden, en het bekomen derzelve was zeer bezwaarlyk, om dat de uitvoer van dit gewas, in China, onder zeer zwaare straffen verboden was. Dit verbod spoorde intusschen den nayver des te sterker aan, om zich van het bezit van dit nuttig voortbrengzel meester te maaken. Met een der uit China te huis komende Oost-Indische Schepen der eerstvolgende Retourvloot ontving men ook reeds een pond van dit zaad, verborgen onder andere Waaren; welke schat ter hand gesteld wierd aan den Heer banks, Voorzitter der Koninglyke Societeit, die 'er, onder anderen, aan my en den Heer broussonet twee oncen van gaf, om daar mede eene proef in Frankryk te neemen, voornaamelyk in het Zuidelyk deel des Ryks, in 't welk wy beiden een Landgoed bezaten. Op

[p. 257]

dat, zo de plant in Engeland, van wegen het koud climaat, niet slaagde, men dezelve wederom uit Frankryk zou kunnen bekomen, in welks Zuidelyke Provincien het zaad ongetwyfeld wel tot zyne volle rypheid zou geraaken. Wy namen dit geschenk met groote dankbaarheid aan, en ik stelde my voor, om, by myne terugkomst in Frankryk, myne zaaden te verdeelen onder de voornaamste wysgeerige Landbouwers; maar 'er ook vooral van te doen zaaijen in het Zuiden des Ryks. Ik gaf van myne zaaden aan de Heeren, malesherbes; zyn Schoonzoon de rosambo; trudaine; boutin; lavoisier; hell, voor den Elsas; varenne de fenelle, voor Bresse; de buffon, voor zyn Landgoed te Montbard in Bourgogne; thouin, voor den Kruidtuin te Parys; en aan morel, voor Montélimar. Daarenboven bewaarde ik nog vyftig zaadkorrels, om daar mede in het volgend jaar eene proef te neemen in het Departement de la Drome, alwaar ik 'er dan zelve het oog op wilde houden.

De Chineesche Hennip slaagde alomme, zelfs verre boven onze verwagting. De planten hadden in den Kruidtuin te Parys, in Augustus, de hoogte van veertien voeten, en in September van vyftien tot zestien voeten. De Heer hell schreef uit den Elsas, dat de planten, welke uit zyne zaaden waren voortgekomen, den twintigsten van Herfstmaand de hoogte van zeventien voeten bereikt hadden, en dat de zydtakken zo uitgebreid en sterk waren, dat het gewas eerder naar een boom dan naar eene zaaiplant geleek. By den Heer de malesherbes, in Bresse, en elders, slaagde het gewas even volkomen; overal bekwam men de schoonste mannelyke en vrouwelyke planten: doch van Bourg tot aan Parys, en van daar tot in den Elsas, hoopte men te vergeefsch op zaad, om de plant daar uit in een volgend jaar wederom te kunnen doen voortkomen; geene der planten konde zaad geeven vóór de beginnende nachtvorsten, die hen alle deeden omkomen. Uit Engeland schreef men my het zelfde; alles sneuvelde ook aldaar door de koude Herfstnachten, eer 'er iets tot rypheid was gekomen. Anderzins was men overal ten hoogsten over het gewas voldaan, ten opzichte van de sterkte, de fynheid en de lengte, der draaden, in welke gewigtige hoedanigheden dit gewas de gewoone Hennip oneindig veel overtrof. Intusschen had de Heer thouin, om te beletten dat hy niet geheel van een zo kostbaar gewas zou beroofd worden, daar van

[p. 258]

eenige planten met een kluit aarde opgenomen, in potten gezet, en dus in eene trekkas geplaatst, met dit gevolg, dat hy zaaden bekwam van eene genoegzaame rypte om wederom te kunnen groeijen. Nog beter slaagde het gewas te Montélimar; van daar vernam ik reeds in 't laatst van Herfstmaand, dat de plant volmaakt geslaagd was; dat wel, van wegen de buitengewoone droogte, het gewas zo hoog niet was opgeschooten, als elders; doch dat het zaad zyne volkomene rypheid bekomen, en men daar van meer dan een pond verzameld had. - In het volgend jaar zaaide ik myne overgebleevene zaaden, met het best gevolg, in het Departement de la Drome, bekwam aldaar planten van twaalf voeten hoogte, en volkomen rype zaaden. Tot hier toe heb ik aangehouden met het voortteelen van dit gewas, en steeds met het gewenscht gevolg. In het Zuiden van Frankryk bekomt men steeds best ryp zaad. Ik heb daar van aan veele myner Vrienden gegeeven; doch hun daarby steeds gewaarschuwd, om dit gewas nooit te zaaijen in de nabyheid van gewoone Hennip, dewyl het overstuiven van het stuifmeel alsdan het Chineesch gewas ras zou doen verbasteren. Ik wagt alleen naar den Vrede, om myne verpligting omtrent de Engelschen te voldoen; want het is onze pligt hun te rugge te geeven 't geen zy ons geleend hebben. Reeds voorlang zoude ik deeze proeven, door my en myne goede Vrienden genomen, bekend gemaakt hebben; doch hiervan ben ik afgeschrikt, ik beken het, door de bittere herdenkingen, die my met afgryzen deeden herinneren, dat van die elf persoonen, aan welke ik myne zaaden had medegedeeld, en die zich met de grootste geestdrift op de vermenigvuldiging van dit nuttig gewas toelegden, om daar door het algemeen belang te bevorderen, geduurende het Schrikbewind, acht naar het schavot gesleept zyn, zonder eenige acht te slaan op hunne jaaren en uitsteekende verdiensten. Buffon was dood; men wreekte zich op zyn Zoon; hy wierd zonder mededogen om hals gebragt.